به گزارش ایرنا، سیستان و بلوچستان پهناورترین استان کشور در جنوب شرق ایران قرار دارد این استان دارای تمدن و تاریخ کهن چندین هزارساله و دارای ظرفیت‌های طبیعی و خدادادی بی‌شماری است.
یکی از جاذبه‌های معروف سیستان و بلوچستان که نه‌تنها در حد ملی بلکه در سطح بین‌المللی حائز اهمیت است، تمساح پوزه‌کوتاه مردابی به نام گاندو است.
تنها زیستگاه گاندو در ایران در جنوب سیستان و بلوچستان در منطقه حفاظت شده «باهوکلات» و «رودخانه سرباز» و «کاجو» و دارای پوزهای پهن و پاهای کوتاه است
مناطق جنوبی سیستان و بلوچستان وجود گاندو (تمساح پوزه‌کوتاه) را نماد برکت و آبادانی می‌دانند و معتقدند که با هجرت و مرگ این حیوان خشکسالی و قحطی روی زندگی آنان سایه خواهد انداخت برای همین این حیوان یکی از نمادهای گردشگری بوده و نقش مؤثری در اشتغال دارد.
گاندو یا تمساح پوزه‌کوتاه ایرانی گونه‌ای از راسته تمساح‌ها در ایران است که پهن‌ترین پوزه را در مقایسه با سایر تمساح‌ها دارد.
تنها زیستگاه گاندو در ایران در جنوب سیستان و بلوچستان در منطقه حفاظت شده «باهوکلات» و «رودخانه سرباز» و «کاجو» و دارای پوزهای پهن و پاهای کوتاه است
این جانور باقیمانده‌ای از راسته کروکدیل‌ها است که خزندگانی در دوران مزوزوئیک (۲۲۵ تا ۲۶۵ میلیون سال قبل) بودند، آنها در طول ۶۵ میلیون سال گذشته تغییرات اندکی یافته‌اند.
رودخانه سرباز مهم‌ترین ناحیه زیست این گونه در ایران است و برخی از گاندوها نیز در رودخانه باهوکلات و کاجو قصرقند زیست می‌کنند.
گاندو جانوری بسیار خجالتی، محتاط و ترسو است و به‌سختی می‌توان آن را مشاهده کرد حداکثر طول این حیوان چهارتا پنج‌متر است؛ اما با طول کمتر و بیشتر نیز دیده می‌شود و غذای اصلی آن به طور عمده ماهی، لاک‌پشت، پرندگان آبزی و لاشخورها است.
از نکات قابل‌توجه بر ادعای بومیان منطقه در مظهر برکت و آبادانی بودن گاندو ایرانی این است که این حیوان با حفر کانال‌هایی که چندین متر عمق داشته و طول آنها تا ۱۵ متر می‌رسد هم پناهگاهی برای زندگی و استراحت خود در ساعت‌های گرم روز تهیه می‌کند و هم از تبخیر آب جلوگیری کرده و با ذخیره آب در کانال‌ها به حفظ آب برکه‌ها و تالاب‌ها در فصل‌های گرم و ایام خشکسالی کمک می‌کند به همین دلیل مردم بومی علاقه زیادی به این حیوان دارند و معتقدند که هر جا گاندو باشد آب فراوان است.
باران‌های موسمی مونسون اگر چه موجب جاری شدن سیل و طغیان رودخانه ها در محدوده تاثیر پذیر از مونسون می شود اما منطقه گرم و کویری سیستان و بلوچستان و بخش هایی از استانهای کرمان و هرمزگان را از نعمت آب و هوایی لطیف برخوردار و سدها و بندها و هوتک ها را پرآب می کند.
اگرچه جاری شدن سیلاب سبب تخریب زیر ساختها، نابودی بخش هایی از اراضی کشاورزی و خانه های مسکونی روستاییان می شود اما شادمانی را برای کشاورزان و روستاییانی که از آب دائمی برخوردار نیستند به ارمغان می آورد.
با وجود هشدارهای اداره کل هواشناسی سیستان و بلوچستان که از هفته‌ها قبل برای وقوع باران در جنوب استان داده شده بود؛ اما بارش باران فصل تابستان نه‌تنها خسارت زیادی برجای گذاشته است؛ بلکه سبب محاصره شدن راه برخی روستاها و تخریب نخیلات بارور در برخی از شهرهای جنوبی استان شد.
امسال نیز با فعالیت سامانه بارشی و بارش باران برخی شهرستان‌ها و مناطق سیستان و بلوچستان در گیر سیلاب شدند و خسارت‌هایی که به بخش کشاورزی وارد شد باعث شده تا این بار فارغ از گرمای هوا و آتش‌سوزی نخیلات؛ زحمات چندین ساله به‌ویژه یک‌ساله اخیر کشاورزان در جلو چشمانشان نابود و خستگی مهمان تن رنجورشان شود.
هشدار مهم برای مردم سیستان و بلوچستان
سرپرست اداره کل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان گفت: جریان‌های آبی فصلی موسوم به بارش‌های مونسون موجب جابه‌جایی گاندوها در مناطق جنوب استان می‌شود.
محمدرضا علیمرادی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: با شروع بارش‌های فصلی و ایجاد جریان‌های آبی در جنوب استان علاوه بر خطر بروز سیلاب در منطقه، موجب جابه‌جایی تمساح پوزه‌کوتاه یا همان گاندوها بین آبگیرها و هوتک‌ها می‌شود که مردم باید به‌شدت مراقب حمله آنها باشند.
وی تأکید کرد: شهروندان نسبت به تردد در مناطق سیلابی، حاشیه رودخانه باهوکلات، هوتک‌ها، مرداب‌ها و مناطق حاشیه‌ای که محل تجمع آب‌های راکد شده است خودداری کنند.
سرپرست اداره کل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان گفت: احتمال حضور گاندوها در زیستگاه‌های انسانی از قبیل روستاها، کنار رودخانه‌های دوردست از حوزه زیستی یا در سایر مناطق باتوجه‌به جریان‌های آبی، وجود دارد و به تمام هم استانی‌ها، مسافران و گردشگران توصیه می‌شود از حضور در کنار رودخانه‌ها، آبگیرها یا هوتک‌ها و سایر مناطقی که در مسیر آب بوده، خودداری کنند.
وی بیان کرد: گاندو با حفر کانالی که چندین متر عمق داشته و طول آن تا ۱۵ متر می‌رسد، هم پناهگاهی برای زندگی و استراحت خود در ساعت‌های گرم روز تهیه می‌کند و هم از تبخیر آب جلوگیری کرده و با ذخیره آب در کانال‌ها به حفظ آب برکه‌ها و تالاب‌ها در فصل‌های گرم و ایام خشکسالی کمک می‌کنند.
شهروندان نسبت به تردد در مناطق سیلابی، حاشیه رودخانه باهوکلات، هوتک‌ها، مرداب‌ها و مناطق حاشیه‌ای که محل تجمع آب‌های راکد شده است خودداری کنندعلیمرادی افزود: با وجود وسعت بسیار زیاد زیستگاه تمساح پوزه‌کوتاه و عدم امکان حصارکشی و ایجاد محدودیت، علاوه بر نصب تابلوهای جدید هشداردهنده و گشت و کنترل مداوم همیاران و محیط‌بانان این اداره کل، مباحث آموزشی نیز در روش‌های گوناگون در منطقه اجرا شده؛ اما متأسفانه بی‌احتیاطی و عدم توجه به علایم هشداردهنده گاهی موجب بروز حوادث ناگواری می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: به‌منظور پیشگیری از وقوع حوادث تلخ و حملات احتمالی حیات‌وحش به هم استانی‌ها توصیه می‌شود در زمان مشاهده هرگونه جانور وحشی گرفتار در مناطق مراتب را به نزدیک‌ترین اداره حفاظت محیط‌زیست اعلام و یا با سامانه شبانه‌روزی ۱۵۴۰ تماس حاصل کنند.
به گزارش ایرنا، استان پهناور سیستان و بلوچستان در منطقه گرم و خشک واقع شده و به همین دلیل تاثیرپذیری از سامانه های کم فشار حاره ای و پراکنش زمانی و مکانی بارندگی ها بسیار نامناسب است به طوریکه در برخی اوقات تمامی بارندگی های سالانه یک منطقه و حتی بیش از ۲ برابر آن در کمتر از ۲۴ ساعت نازل شده و سیلاب های سهمگین ایجاد می کنند.
این ویژگی های جغرافیایی و طبیعی سبب شده که در بسیاری از سال‌ها سوانحی چون خشکسالی و سیل بطور توامان در مناطق مختلف سیستان و بلوچستان رخ دهد.
بخش های شمالی سیستان و بلوچستان به دلیل تاثیرپذیری از پدیده مونسون آسیایی(کم فشار هند) در ماه های گرم سال با وزش بادهای نسبتا شدید ۱۲۰ روزه و طوفان و گرد و خاک روبرو است، همچنین از نظر لرزه خیزی بر اساس تقسیم بندی های انجام شده این استان دارای گسل های فراوان و مهمی است که فعالیت این گسل ها باعث وقوع زمین لرزه های متعدد شده است.