گروه جامعه ایرنا- به نظر می‌رسد زمین دیگر در مسیر غیر قابل سکونت شدن برای انسان‌ها قرار گرفته است. در چند سال گذشته به ویژه بعد از انقلاب صنعتی تغییر و تحولات زیادی در چرخه طبیعی زمین رخ داده است. در زمان‌های نه چندان دور زمستان‌ها پر برف، پاییز پرباران، بهار هوا ملایم همراه با غرش‌های گاه و بی‌گاه آسمان و تابستان گرم اما نه طاقت فرسا بود اما امروز تمام این روال تغییر کرده است؛ گویی فصل ها جابه‌جا شده‌اند و دیگر از آن برف‌های سنگین زمستانی خبری نیست، به نظر می رسد تابستان ها هوا بیش از پیش گرم می‌شود؛ به طوری که احساس می‌کنی همه چیز در حال ذوب شدن است.
اکنون که آن بهار، تابستان، پاییز و زمستان ها را به یاد می‌آوریم، قطعا دیگر آن فصل‌هایی نیستند که امروز با آنها روبرو هستیم و لذتی که ما از آن فصل‌ها می‌بردیم، فرزندانمان نمی‌برند. امروزه بسیار بعید است فردی با بیش از ۴۰ تا ۵۰ سال سن را بیابید که متوجه تغییر شدید و سریع الگوهای آب و هوایی نسبت به دوران کودکی خود نباشد. یخچال‌ها و دریاچه‌ها به سرعت در حال نابودی و خشک شدن هستند؛ به نظر می رسد همه چیز معنای قبلی خود را از دست داده است.
امروزه زیاد می‌شنویم که هواشناسی اعلام می‌کند مثلا تابستان امسال دمای هوا به ۴۰ یا ۵۰ درجه خواهد رسید. این اعداد برای دمای هوای شهری مانند تهران بسیار زیاد است و با رخ دادن آن داغی هوا به حد غیر قابل تحمل خواهد رسید؛ این در حالیست که چنین دمایی از ۵۰ سال گذشته هم در تهران ثبت شده بود یا دمای ۵۵ درجه را در جنوب کشور داشتیم؛ بنابراین اعداد تازه‌ای نیستند که بخواهیم بگوییم مثلا گرما در تابستان امسال رکورد زده است.
ایران بر روی کمربند خشک و نیمه خشک قرار گرفته و گرما آنهم در تابستان امری طبیعی است اما سوال این است که چرا نیاکان ما از گرما گله نداشتند اما برای نسل امروز تحمل آن بسیار دشوار شده است؛ یعنی امروزه دمای هوا داغ تر از آن چیزی است که اعلام می‌شود.
آن زمان به اندازه امروز معابر آسفالت نشده بود، تعداد زیادی خودرو در جاده ها تردد نمی‌کرد، ساختمان های شیشه ای و چندین طبقه سر به آسمان بلند نکرده بودند، انواع کارخانه ها و صنایع از هر گوشه و کناری سرک نکشیده بودند، هر چه بود سادگی بود، جاده ها خاکی و درشکه ها به جای خودرو افراد را جابه‌جا می‌کرد؛ بنابراین اگر دما ۵۰ درجه بود همان ۵۰ درجه واقعی بود نه امروزه که ۵۰ درجه دمایی نزدیک به ۶۰ درجه احساس می شود و گمان می‌کنی هر لحظه است که پخته شوی.
به اعتقاد کارشناسان این شرایط به پدیده تغییر اقلیم و گرمایش جهانی زمین بر می‌گردد که شاید رسیدگی به آن هم تا حدودی دیر شده باشد اما اگر می‌خواهیم همگی با هم برای حل بحران آب و هوایی کاری کنیم و انقراض‌های در حال افزایشی را که روز به روز تعداد آنها بیشتر می‌شوند، متوقف کنیم و مانع خشک شدن رودخانه ها و تالاب های بیشتری شویم، باید همگی مسئولیت خود را بپذیریم در غیر این صورت حتی از غول چراغ جادو هم کاری برنمی‌آید.
البته این به آن معنا نیست که در هیچ جای دنیا دما تغییر نکرده است، مثلا امسال در اروپا تابستان گرم و جهنمی را تجربه می‌کنند و اعلام شده که دما به بالای ۴۰ درجه رسیده است؛ در حالی که قاره سبز هیچ وقت چنین دمایی را تجربه نکرده بود اما منطقه خاورمیانه که کشوری مانند ایران در آن واقع شده همواره در تابستان دمای ۴۰ تا ۵۰ درجه را تجربه کرده است؛ بنابراین چنین دمایی در این منطقه غیرطبیعی نیست اما الان مساله این است که چرا دمای ۵۰ درجه را مثلا ۶۰ درجه احساس می کنیم.
مدیر گروه پژوهشی مدلسازی جو و اقیانوس پژوهشگاه هواشناسی در گفت و گو با خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: گرمایش جهانی پدیده‌ای است که در چند دهه گذشته دامن کره زمین را گرفته است؛ به طوری که در ۳۰ سال گذشته بین ۱ تا ۱.۵ درجه میانگین دمای کره زمین افزایش یافته که صنعتی شدن، توسعه شهرنشینی، افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای و به دنبال آنها بروز تغییر اقلیم دلیل این افزایش دما است.
مجید آزادی افزود: تابستان امسال در اروپا هم کم بارشی و هم افزایش دما داشتیم اما در ایران تا به امروز افزایش غیرطبیعی و بالای نرمال دما رخ نداده است، دما چه در جنوب کشور چه تهران، حول نرمال بود، اینکه گفته می‌شود مثلا در اهواز دمای حدود ۶۸ درجه گزارش می‌شود، عدد درستی نیست چون زمانی که شاخص گرمایی با ترکیب بیشینه دما و رطوبت سنجیده شود عدد نادرستی به دست می‌آید در حالیکه بالاترین دمایی که امسال تاکنون در اهواز داشتیم حدود ۵۰ درجه بود که انتظار داریم در روزهای بعد به ۵۲ درجه هم برسد چون هر سال تا به این حد از دما می‌رسد.
وی تاکید کرد: بنابراین تاکنون در نقاط مختلف کشور دما در شرایط عادی قرار دارد البته در ۲ هفته اول مرداد اوج گرما خواهد بود که آنهم هر سال امری طبیعی است.
تابستان امسال در اروپا هم کم بارشی و هم افزایش دما داشتیم اما در ایران تا به امروز افزایش غیر طبیعی و بالای نرمال دما رخ نداده است. آزادی درباره اینکه مثلا اگر ۳۰ سال پیش دمای ۴۰ درجه داشتیم چرا گرمای امروز را احساس نمی کردیم؟ به نظر می رسد دمای اعلام شده با دمایی که احساس می کنیم متفاوت است گفت: این شرایط به حجم زیاد آسفالت، تعداد خودروها، ساختمان‌های بلند و شیشه‌ای برمی‌گردد در گذشته نه آسفالتی بود و نه خودرو به اندازه امروز اما اکنون تمام خیابان‌ها پر از انواع خودرو و موتورسیکلت است، بتن گرما را ساطع می‌کند.
وی در پاسخ به اینکه چرا دمای هوا در سایه اندازه‌گیری و اعلام می‌شود، توضیح داد: دمایی که هواشناسی اعلام می‌کند دمایی در ارتفاع حدود دو متری از زمین است؛ آنهم در محفظه‌ای چوبی که تهویه دارد و در سایه قرار گرفته است؛ بنابراین قطعا در جایی غیر از این منطقه دما می‌تواند تا ۱۰ درجه هم بیشتر از آن چیزی باشد که اعلام شده است؛ در واقع ما دمای هوا را می خواهیم، دما در سطوح مختلف متفاوت است اما برای اندازه گیری به دمای هوا آنهم بالاتر از سطح نیاز داریم، بر این اساس تمام ایستگاه‌های هواشناسی دنیا به همین روش دمای هوا را اندازه‌گیری می‌کنند.
وی اظهار داشت: دماهایی که در ایستگاه‌های سنجش ثبت می‌شود سابقه ۲۰ تا ۳۰ ساله دارد، مثلا اهواز حدود دو هفته گذشته به دمای ۵۰ درجه رسید؛ در حالی که این دما در رکوردهای آن وجود دارد، یعنی اهواز رکورد دمای ۵۲ درجه را هم داشته است بنابراین ۵۰ درجه غیر طبیعی نیست. امسال در سراسر کشور دما حول و حوش نرمال و شاید هم بعضی جاها کمی بیشتر از نرمال بوده است.
وی در پاسخ به اینکه ایران در مجموع کشوری گرم و نیمه خشک است و گرما در آن امری طبیعی است اما اینکه اروپا امسال تا این حد گرم شده آیا تاثیر گرمایش جهانی است گفت: بله، هواشناسان معتقدند روند کنونی دما و بارش در اروپا به گرمایش جهانی همچنین پدیده لالینا مربوط است اما در مجموع افزایش این گونه پدیده ها یکی از عوامل مهم آن گرمایش جهانی و تغییر اقلیم است. کشورهای اروپایی مانند اسپانیا، پرتغال، فرانسه، انگلیس، یونان و به طور کلی شمال مدیترانه و غرب اقیانوس اطلس امسال هم دچار کم بارشی بودند و هم دمای بالای نرمال داشتند، علت اصلی آن هم پدیده لانینا است که مخالف ال نینو است.
مدیر گروه پژوهشی مدلسازی جو و اقیانوس پژوهشگاه هواشناسی ادامه داد: اکنون در جنوب ایران توفان‌های استوایی به سمت پاکستان رخ می‌دهد. فراوانی آنها در منطقه در حال افزایش است و مطالعاتی که شده احتمالا به تغییر اقلیم برمی‌گردد؛ نه اینکه این توفان‌ها قبلا نبوده بلکه تغییر اقلیم باعث شده که اکنون تعداد و دفعات بروزشان بیشتر شود.
وی درباره پدیده های گرد و خاک در کشور گفت: گرد و خاک بیشتر به کم آبی برمی‌گردد، زمانی که یک تالاب مانند گاوخونی خشک می‌شود به کانون گرد و غبار تبدیل می‌شود، کم آبی، کم بارشی و برداشت بی رویه آب موجب ایجاد چشمه‌های جدید گرد و غبار در کشور می‌شود.
آزادی درباره پدیده ال نینو و لالینا توضیح داد: پدیده ال نینو و لالینا در مجموع به دمای آب در اقیانوس آرام برمی‌گردد؛ وقتی دما بالای نرمال باشد و گرم شود ال نینو رخ می‌دهد هر وقت دمای اقیانوس آرام کمی خنک می‌شود لالینا رخ می‌دهد و چون اقیانوس آرام پهنه خیلی بزرگی است تاثیر زیادی بر اطراف می‌گذارد، تاثیر اولیه آن در همان سواحل امریکای جنوبی و جنوب شرق آسیا است؛ بنابراین پدیده لالینا باعث شده که در اروپا کم بارشی و دمای بالا رخ دهد.
مدیر گروه پژوهشی مدلسازی جو و اقیانوس پژوهشگاه هواشناسی افزود: البته لالینا سمت ما یعنی در خاورمیانه هم تاثیر می‌گذارد اما در اروپا محسوس‌تر است. الان در اروپا هم لالینا رخ داده و هم اینکه گرمایش جهانی به آن اضافه شده که این دو با هم باعث شدند که دما بالا و بارش کم شود، اروپا دو تا سه سالی است که با پدیده لالینا دست و پنجه نرم می کند، وقتی سال اول این پدیده رخ می دهد چون هنوز پوشش زمین سبز است مشکل چندانی ایجاد نمی‌کند اما به مرور که پوشش سبز زمین کمتر می شود اثر خود را نشان می‌دهد و بیشینه دما بالا می‌رود و اکنون چون در اروپا تداوم داشته برایشان مشکل ساز شده است.
وی تاکید کرد: لالینا یک پدیده طبیعی است و همیشه بوده و حالا تغییر اقلیم این چرخه را به هم زده و موجب و کم و زیاد شدن آن شده است، یعنی تغییر اقلیم شدت، ضعف و یا فراوانی آنرا کم و زیاد می کند، طبیعت روال خودش را دارد، گرمای استوا با سرمای قطب موجب تعادل بخشی دما و رطوبت می شود اما زمانی که به دلایلی از جمله تغییر اقلیم رخ می دهد این چرخه طبیعی به هم می خورد که شاهد بروز سیل هایی در مناطقی هستیم که قبلا هیچگاه رخ نداده بود و یا خشکی و کم بارشی در مناطقی که همیشه سرسبز بودند سایه می‌افکند.
وی درباره میزان بارش‌ها در کشور گفت: امسال در امتداد البرز کمبود بارش داشتیم و وضعیت چندان مناسب نبود اما در بخش زاگرس بارندگی‌ها خوب و در حد نرمال بود. در مناطقی مانند آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، سمنان، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، کرمان و هرمزگان حدود دو تا سه سال است، کمبود بارش وجود دارد که این شرایط به شدت آسیب رسان است؛ مثلا تالاب گاوخونی خشک شده و دریاچه ارومیه وضعیت مناسبی ندارد؛ اینها نتیجه کم بارشی و خشکسالی است.
لالینا در خاورمیانه هم تاثیر می گذارد اما در اروپا محسوس تر است. الان در اروپا هم لالینا رخ داده و هم اینکه گرمایش جهانی به آن اضافه شده است که این دو با هم باعث شدند که دما بالا و بارش کم شود.
آزادی در پاسخ به اینکه این روند به تغییر اقلیم برمی‌گردد؟ اظهار داشت: اینکه کم بارشی یک سال خاص را به تغییر اقلیم ارتباط دهیم یا نه را نمی‌توان به طور قطعی گفت اما در مجموع زمانی که فراوانی کم بارشی و دماهای بالای نرمال یا زیر نرمال زیاد می‌شود را می‌توان به تغییر اقلیم هم نسبت داد اما اینکه مثلا یک روز دما افزایش یافت را به تغییر اقلیم ربط دهیم درست نیست اما به طور کلی تغییر اقلیم تاثیر خود را گذاشته و آینده چندان روشن نیست. این پدیده باعث ایجاد شرایط نابهنجار شده است مثلا اینکه در یک نقطه ناگهان بارش‌های سیل آسا رخ می‌دهد یا در نقطه‌ای دیگر موج سرما و یا گرما داریم نتیجه تغییر اقلیم است، در مجموع فراوانی وقایع حدی افزایش یافته است.
۹۰۱۴