به گزارش خبرنگار ایرنا، در بیان اهمیت تغذیه با شیر مادر همین نکته کافی است که در قرآن کریم حداقل هشت بار به طور مستقیم به شیر مادر اشاره شده و در احادیث و آموزه های دین مبین اسلام بسیار به این موضوع تاکید شده است برای نمونه رسول اکرم (ص) می فرمایند: «برای کودک هیچ شیری بهتر از شیر مادرش نیست».
امام علی (ع) نیز شیر مادر را مبارک ترین غذای کودک می دانند و در این باره می فرمایند: «کودک با هیچ شیری تغذیه نمی شود که به اندازه شیر مادر خودش مبارک و با برکت باشد».
همچنین از دیدگاه اسلام تغذیه انحصاری با شیر مادر در ۶ ماه اول تولد بهترین غذای کودک است.
امام صادق (ع) نیز شیر دادن مادر را به مثابه جهاد در راه خدا دانسته و می فرمایند: «برای مادر شیر ده، اجر مجاهد در راه خدا منظور شده و حتی اجر شهادت برای مادری که در چنین زمانی از دنیا برود قایل شده است».
کارشناسان سلامت نیز با تاکید بر ضرورت شیردهی به نوزاد، تغذیه انحصاری با شیر مادر را زیربنای سلامت کودک عنوان کردند و افزودند: شیر مادر تغذیه ای ضروری، بی نظیر و بدون جایگزین برای رشد و تکامل کودک محسوب می شود.
همچنین متخصصان حوزه سلامت بر این باورند که تغذیه انحصاری با شیر مادر اولین رویکرد ایمن سازی کودکان، حفاظت در برابر عفونت های تنفسی، بیماری اسهال و سایر بیماری های بالقوه تهدید کننده زندگی است.
شیر مادر در عین حال دارای اثر حفاظتی در برابر چاقی و بعضی از بیماری های غیرواگیر در مراحل بعدی زندگی است همچنین تغذیه با شیر مادر سبب رشد و تکامل مطلوب، ارتقای بهره هوشی کودکان، تحکیم روابط عاطفی مادر و کودک و تکامل شخصیت روانی اجتماعی آینده کودک می شود.
باورهای غلط و نادرست یکی از مهمترین علل کاهش اقبال و تمایل مادران به شیردهی محسوب می شود همچنین شیوه های تهاجمی بازاریابی جانشین شونده های شیر مادر، حمایت نشدن از سوی دوستان، خانواده و جامعه، دانش ناکافی مادران، شیوه های نادرست در زایشگاه ها، نگرش فرهنگی جامعه و اشتغال مادران از دیگر علل کاهش تمایل مادران به شیردهی و استفاده از شیرخشک برای تغذیه نوزاد است.
با توجه به تاثیر زیاد اشتغال مادران در کاهش تمایل آنها به شیردهی کودک، شعار امسال هفته جهانی شیر مادر نیز « نگاهی نو به شیردهی مادران در محل کار» انتخاب شد تا بتوان اذهان مسئولان را به موضوع حمایت مادران شاغل معطوف کرد.
در این راستا باید جمعیت بانوان شاغل در سن باروری حمایت شوند تا این پشتیبانی و حمایت ها زمینه ای برای تشویق مادران به شیردهی به نوزاد به جای استفاده از شیر مصنوعی شود.
بنابراین با توجه به اینکه شعار امسال نگاهی نو به شیردهی مادران در محل کار نام گذاری شده و بخشی از جمعیت شاغل استان را زنان در سنین باروری تشکیل می دهند، حمایت اجتماعی و قانونی از این افراد و خانواده های آنان می تواند در فرزند آوری و تشویق به تغذیه با شیر مادر اهمیت به سزایی داشته باشد.
سال ۱۳۷۴ قانون ترویج تغذیه با شیر مادر و سال ۱۴۰۰ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت تصویب شد که این قوانین شامل مرخصی زایمان، وجود اتاق شیردهی در محل کار، وجود مهدکودک در جوار محل کار، مرخصی ساعتی شیردهی، امنیت شغلی پس از شروع به کار مجدد و دوره شیردهی است و همه سازمان ها، ادارات و ارگان ها ملزم به اجرای آن هستند.
تغذیه حدود نیمی از نوزادان با شیر مادر
طبق آمار ارائه شده از سوی کارشناس نوزادان و شیر مادر مرکز بهداشت همدان، ۲۰ درصد مادران همدانی تنها از طریق شیرخشک نوزادان را تغذیه می کنند و ۲۰ درصد دیگر نیز در کنار شیر مادر از شیر خشک استفاده می کنند.
«زهرا فرهادی» به خبرنگار ایرنا گفت: مادران به بهانه هایی نظیر ناکافی بودن شیر، خواب زودهنگام فرزند و رسیدن مادر به دیگر امورات زندگی و گاهی به علت راحت طلبی از شیر مصنوعی برای تغذیه استفاده می کنند در حالیکه این اقدام آنها موجب می شود که نوزاد به مرور دیگر از شیر مادر استفاده نکند.
وی با بیان اینکه تغذیه با شیر مصنوعی باید مدیریت شده باشد اضافه کرد: تغذیه نوزاد با شیر مادر علاوه بر پیشگیری از بروز بسیاری از بیماری ها در شکل گیری و تقویت روابط عاطفی بین نوزاد و مادر، بازگشت سریع وزن مادر به حالت طبیعی، کاهش پرخاشگری و جلب رضایت مادر تاثیر دارد.
کارشناس نوزادان و شیر مادر مرکز بهداشت همدان ادامه داد: طبق اصول پزشکی باید بین هر بارداری دست کم ۲ سال فاصله باشد که این اصل در صورت تغذیه انحصاری نوزاد با شیر مادر این موضوع محقق شده و در بارداری مجدد مادر بلافاصله بعد از زایمان اول پیشگیری می شود.
فرهادی گفت: پس از دریافت درخواست برای تجویز شیرخشک از سوی همکاران این درخواست رسیدگی شده و تنها در مواردی نظیر مبتلا بودن مادر بیماری سخت درمان(صعب العلاج)، فرزندخواندگی، جدایی پدر و مادر از یکدیگر و سپردن نوزاد به پدر، چند قلو زایی و نامطلوب بودن منحنی رشد، با نظر پزشک، شیر خشک تجویز می شود.
تنها در مواردی نظیر مبتلا بودن مادر بیماری سخت درمان(صعب العلاج)، فرزندخواندگی، جدایی پدر و مادر از یکدیگر و سپردن نوزاد به پدر، چند قلو زایی و نامطلوب بودن منحنی رشد، با نظر پزشک، شیر خشک تجویز می شود.
وی اضافه کرد: پس از مسجل شدن نامطلوب بودن منحنی رشد و پایین بودن وزن نوزاد بلافاصله برای او تغذیه با شیر خشک تجویز نمی شود چرا که در صورت مبتلا نبودن شیرخواره به بیماری، احتمال بازگشت منحنی رشد به حالت طبیعی با مراقبت وجود دارد.
کارشناس نوزادان و شیر مادر مرکز بهداشت همدان ادامه داد: البته اگر بعد از ۲ دوره مدیریت منحنی رشد به حالت طبیعی بازنگشته و ناکافی بودن شیر مادر از سوی پزشک محرز شود مادر ابتدا به کمیته ای با عنوان شیر مادر سپس مرکز مشاوره شیردهی معرفی می شود.
فرهادی افزود: پس از ارائه مشاوره های لازم، مجدد معاینات لازم صورت گرفته و در صورت تایید دوباره ناکافی بودن شیر مادر برای تغذیه نوزاد، استفاده از شیر مصنوعی نیز تجویز می شود.
وی اضافه کرد: برای مادران دارای نوزادان ۲ قلو تا زمان مناسب بودن وزن نوزادان همچنان تغذیه با شیر مادر توصیه می شود و در صورت کاهش وزن ۲ قلوها برای آنها شیر خشک نیز تجویز می شود.
کارشناس نوزادان و شیر مادر مرکز بهداشت همدان ادامه داد: با وجود بررسی پزشکان متخصص و اعلام اینکه نیازی به تجویز شیر خشک نیست اما برخی مادران به نظر پزشکی بی اعتنا بوده و به بهانه هایی نظیر گریه نوزاد، شب نخوابی شیرخواره و زردی کودک به او شیر خشک می دهند.
خطرات تغذیه با شیر مصنوعی
فرهادی گفت: تغذیه با شیر مصنوعی مضراتی برای کودک و نوزاد به همراه دارد در گام نخست احتمال آلودگی میکروبی و غیرمیکروبی اولیه حین تولید شیر خشک در کارخانه سازنده و هنگام تهیه و مصرف آن در خانه است.
وی اظهار داشت: عناصر و ترکیبات نامناسب شیر مصنوعی و فقدان ترکیبات حیاتی و ضروری مورد نیاز شیر خوار مانند هورمون ها، آنزیم ها، انواع املاح و صدها عوامل ایمنی بخش و تفاوت در نحوه ی جذب آنها از دیگر آسیب ها به شمار می رود.
کارشناس نوزادان و شیر مادر مرکز بهداشت همدان بیان کرد: محرومیت کودک از فواید شیر مادر در ارتقای بهره هوشی و محرومیت از فواید عاطفی و روانی موثر بر تکامل روانی و اجتماعی کودک از عوارض تغذیه با شیر خشک بوده در حالیکه تغذیه با شیر مادر زمینه ساز امنیت روانی در دوران بلوغ است.
فرهادی، یکسان بودن ترکیب شیر مصنوعی و تغییر نکردن ترکیب آن مانند شیر مادر را از دیگر مضرات دانست و توضیح داد: املاح و مواد طبیعی موجود در شیر مادر متناسب با رشد و نیاز کودک تغییر می کند اما ترکیبات شیر خشک ثابت است و متناسب با نیاز، رشد و سن کودک تغییر نمی کند.
وی تاکید کرد: استفاده از آب آلوده برای شستشوی بطری و تهیه شیر و طرز تهیه نادرست شیر مصنوعی از جمله تهیه شیر مصنوعی رقیق یا غلیظ به نوزاد آسیب می زند و موجب ابتلای شیرخوار به بسیاری از بیماری ها از جمله اسهال ، استفراغ، دردهای قلنجی، عفونت های گوش، ادراری، منزیت، آسم، اگزما و مرگ و میر بیشتر همچنین بروز بیماری های مزمن و غیر واگیر در بزرگسالی می شود.
کارشناس نوزادان و شیر مادر مرکز بهداشت همدان، تحمیل هزینه اضافی برای خرید شیر مصنوعی و تغذیه کمتر سایر اعضای خانواده، محرومیت مادر از مزایای شیردهی، احتمال بیشتر بارداری مجدد مادر در فاصله کمی از بارداری اول، تحمیل هزینه اضافی برای بستری شدن و خدمات سرپایی و تحمیل بار اضافی بیماری به خانواده و اجتماع را از دیگر خطرات تغذیه با شیر مصنوعی دانست.
اثرات محافظتی شیر مادر
رئیس مرکز بهداشت شهرستان همدان نیز درباره آثار مثبت تغذیه با شیر مادر در کاهش بیماری ها به خبرنگار ایرنا گفت: تغذیه با شیر مادر به عنوان بهترین و مغذی‌ترین خوراکی برای نوزاد، سلامتی را به مادر و نوزاد به ارمغان آورده و احتمال ابتلای مادر به سرطان را کاهش می دهد.
«علیرضا رستمی کیا» بیان کرد: خطر سرطان پستان در زنان برای هر سال شیردهی به میزان ۴.۳ درصد کاهش داشته و هرچه مدت شیردهی بیشتر باشد، مادر محافظت بیشتری در برابر سرطان پستان دارد.
وی اضافه کرد: همچنین احتمال ابتلا به سرطان تخمدان در مادرانی که حداقل ۱۵ ماه شیر داده اند به میزان ۸۲.۵ درصد کاهش می یابد و در صورت عدم تغذیه انحصاری با شیر مادر در ۶ ماه اول زندگی احتمال ابتلا به لوسمی (سرطان خون) حدود ۳۰ درصد بیشتر می شود.
رئیس مرکز بهداشت شهرستان همدان اظهار داشت: کودکان تغذیه شده با شیر مادر در بزرگسالی فشارخون و کلسترول خون پایین تری نسبت به شیر مصنوعی خواران دارند همچنین تغذیه با شیر مادر با کاهش مرگ و میر در اثر بیماری های قلبی و عروقی همراه است.
رستمی کیا درباره اثر شیر مادر در کاهش دیابت بیان کرد: کودکانی که با شیر مادر تغذیه می شوند در بزرگسالی سطح کلوگز خون پایین تری دارند بنابراین احتمال ابتلا به دیابت نوع یک در شیر خوارانی که ۶ ماه تغذیه انحصاری با شیر مادر ندارند ۴۰ درصد بیشتر از کودکانی است که با شیر مادر تغذیه می شوند.
وی ادامه داد: بی توجهی به تغذیه انحصاری نوزاد با شیر مادر به مدت ۶ ماه، احتمال ابتلای نوزاد به اضافه وزن و چاقی را ۲۵ درصد افزایش می دهد همچنین بر اساس تحقیقات انجام شده به ازای یک ماه تغذیه با شیر مادر چهار درصد چاقی در کودکان کاهش می یابد.
رئیس مرکز بهداشت شهرستان همدان گفت: تغذیه نشدن نوزاد با شیر مادر خطر ابتلا به اتیسم را به میزان ۲.۵ درصد افزایش می دهد در حالیکه تغذیه به ویژه در ساعت اول تولد با شیر مادر میزان ابتلا به اتیسم را تا حد قابل توجهی کاهش می دهد.
رستمی کیا به بیان اثر محافظتی شیر مادر در برابر عفونت های تنفسی، گوارشی، ادراری، گوش، سپسیس(نوعی التهاب)، مننژیت ،آسم و آلرژی پرداخت و افزود: شیرخوارانی که با شیر مادر تغذیه نمی شوند در مقایسه با شیر خوارانی که به طور انحصاری تغذیه می شوند هفت برابر بیشتر در معرض خطر مرگ از اسهال و پنج برابر بیشتر در معرض خطر مرگ از پنومونی (ذات الریه یا سینه پهلو) قرار دارند.
وی اضافه کرد: طبق آمار سازمان جهانی بهداشت تغذیه با شیر مادر حداقل به مدت ۶ ماه از حدود ۵۵ درصد مرگ و میر ناشی از اسهال ، بیماری های تنفسی و بیماری های عفونی جلوگیری می کند.
رستمی کیا اظهار داشت: متوسط دریافت شیر توسط نوزاد در روز اول تولد هر نوبت ۲ تا ۱۰ سی سی، روز سوم هر نوبت ۱۵ تا۳۰ سی سی، از روز پنجم تا دهم تولد حداقل ۷۰ سی سی در هر نوبت و روز سی ام در هر نوبت ۶۰ تا ۱۲۰ سی سی معادل ۷۵۰ تا یک هزار و ۵۰ سی سی در روز است.
دهم تا ۱۶ مرداد به نام هفته جهانی تغذیه با شیر مادر است و شعار امسال هفته جهانی شیر مادر «نگاهی نو به شیردهی مادران شاغل در خانواده، محل کار و جامعه» نامگذاری شده است.