به گزارش خبرنگار ایرنا، مازندران که همواره از آن به‌عنوان یکی از مناطق پرآب فلات ایران یاد می‌شود، چندین سال با تنش‌های آبی مواجه شده است. این استان پس از ۲ سال‌تر سالی، بار دیگر در شرایط خشکسالی شدید قرار گرفته، به‌طوری که به‌گفته مسئولان و کارشناسان، سال آبی پشت‌سرگذاشته شده یکی از خشک‌ترین سال‌های آبی مازندران در ۱۰ سال اخیر بوده است.
مهم‌ترین دلیل بروز این وضعیت نیز کاهش بارندگی‌ها و پیرو آن کم‌شدن حجم آب رودهای مازندران است. به این موضوع باید افزایش دمای هوا در زمستان و بهار و ذوب‌شدن زودهنگام برف ارتفاعات به‌عنوان یکی از منابع تأمین آب استان را نیز اضافه کرد.
وضعیت آبی مازندران مساعد نیست. هرچند که نشانه‌های خشکسالی و تنش آبی در سراسر مازندران دیده می‌شود، اما مناطق شرقی این استان بیشتر از سایر نقاط در معرض تنش آبی قرار دارند.
مازندران با تولید محصولات مختلف کشاورزی نقش مهمی در تامین امنیت غذایی کشورمان ایفا می کند که با پیش‌روی غول خشکسالی، به نوعی امنیت غذایی نیز با ضربات جبران ناپذیری مواجه خواهد شد و تداوم وضعیت موجود نیز می تواند به این نگرانی‌ها بیفزاید.
استان مازندران با داشتن ۴۶۰ هزار هکتار زمین های زراعی و باغی سالانه ۷۲ نوع محصول کشاورزی را تولید می کند که با تولید بیش از ۹۵۰ هزار برنج سفید، ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن مرکبات و ۸۰ هزار تن آبزیان رتبه نخست کشور را دارد
کاهش ۴۰ درصدی بارندگی، ۵۰ درصدی روان آب های رودخانه های دائمی و همچنین کم شدن حدود ۶۰ درصدی ذخایر آبی پشت سدها و آب بندان های مازندران، باعث بروز تنش آبی دراین استان شده است به‌گونه ای که مناطق شرقی با کمبود شدید آب در بخش کشاورزی مواجه اند و همین امر نیز شرکت آب منطقه‌ای را برآن داشت تا طرح نوبت بندی منابع آبی استان را حدود یک ماه زودتر آغاز و جهادکشاورزی نیز اخطار کم آبی صادر کند.
به اعتقاد کارشناسان، کاهش بارندگی و تغییر الگوی بارش، کم شدن دبی آب رودخانه‌ها، پایین رفتن ایستایی آب های زیر زمینی و پیش روی جبهه آب شور به جبهه آب شیرین در سواحل نشانه های پیش روی خشکسالی در استان مازندران است.
توان بالقوه آب مازندران در حد ۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمکعب است که از این مقدار چهار میلیارد و ۹۰۰ میلیون مترمکعب آبهای سطحی و بقیه آب های زیرزمینی است. سالانه حدود یک میلیارد و ۵۵۰ میلیون مترمکعب آب در بخش آب های سطحی و یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون مترمکعب در بخش آب زیرزمینی بهره‌برداری می‌شود.
سه استان شمالی گیلان، مازندران وگلستان چهار درصد از نظر مساحت و ۱۲ درصد از نظر جمعیت کل ایران را به خود اختصاص داده اند. استان مازندران به دلیل شرایط اقلیمی خاص، پراکندگی خوب محصولات کشاورزی و دشت‌های وسیع در این منطقه، منطقه‌ای کشاورزی با بیش از ۶۰۰ هزار هکتار محصول کشاورزی است و حدود ۷۵ درصد شالیزارهای ایران را در خود جای داده است و نقش مهمی در تولید بیش از ۳۷ درصد برنج کشور دارد. ارزیابی پارامترهای هواشناسی الگوی بارش مازندران حاکی از کاهش بارندگی کلی در فصول خاص است. با توجه به اشتغال کارگران کشاورزی در تولید برنج، معیشت ساکنان این استان از یک سو به آبهای سطحی و زیرزمینی موجود در منطقه و افزایش تبخیر و تعرق در نتیجه افزایش دما و خشکسالی وابسته است و افزایش دماهای کمتر از ۱۲-۱۸ درجه سانتی‌گراد، به طور چشمگیری بازده این محصول مهم راهبردی را کاهش خواهد داد. بنابراین، رویدادهای تغییر اقلیم، مانند خشکسالی، که منجر به تغییرات در توپولوژی و فیزیولوژی برنج و کاهش فصل رشد می‌شود در این استان بسیار مهم است.
اثر تغییر اقلیم بر خشکسالی‌های سواحل جنوبی دریای مازندران در دوره‌های آتی مطالعه شده و نشان می‌دهد که شدت خشکسالی در دهه‌های آینده نسبت به گذشته افزایش یافته است و این افزایش برای شرق دریای مازندران شدیدتر است. تغییر اقلیم منجر به افزایش فراوانی و شدت خشکسالی در منطقه مورد مطالعه می‌شود. سواحل غربی دریای مازندران بیشتر از سواحل شرقی آن تحت اثر جریان‌های شمالی سامانه پرفشار سیبری قرار دارند و در صورت استقرار پرفشار بر روی دریا، بارش‌ها در غرب دریای کاسپین بالاتر از منطقه شرقی آن خواهد بود. پدیده گرمایش جهانی منجر به تضعیف سیستم فشار قوی سیبری به طور کلی شده است.
۶۷ درصد مساحت مازندران تحت تاثیر خشکسالی بسیار شدید
مدیرکل هواشناسی مازندران با اشاره به آمارهای ارائه شده توسط مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور، گفت که با بررسی های صورت گرفته و براساس شاخص های لازم دوره یکساله تا پایان خرداد ماه ۱۴۰۲، حدود ۶۷ درصد از مجموع مساحت این استان تحت تاثیر خشکسالی بسیار شدید، ۱۷.۷ درصد در معرض خشکسالی شدید، ۹.۴ درصد خشکسالی متوسط، ۳.۷ درصد در معرض خشکسالی خفیف و ۲.۲ درصد نیز در حد نرمال است.
سید محمدرضا رضوی اظهار داشت: همچنین طبق گزارش این مرکز، در سطح حوزه آبریز اصلی دریای مازندران ۵۶.۲ درصد از مجموع مساحت در معرض خشکسالی بسیار شدید، ۲۰.۶ درصد در خشکسالی شدید، ۹.۴ درصد خشکسالی متوسط، ۵.۸ درصد خشکسالی خفیف و ۶.۷ درصد نیز در محدوده نرمال قرار دارد.
تبدیل مازندران تا ۱۵ سال آینده به بیابان
"بحران خشکسالی تا ۱۵ سال آینده مازندران را بیابان خواهد کرد"، این بخشی از صحبت های محمدحسن نامی رئیس مدیریت بحران کشور است که به تازه‌گی از بخش مرزن‌آباد چالوس بازدید داشته است.
وی گفت: با تغییرات شدید آب و هوایی و اقلیمی در مازندران روبرو هستیم و اگر توجه ویژه ای به منطقه نشود در ۱۵ سال آینده شاهد بیابانی شدن این استان سرسبز خواهیم بود.
وی اظهار داشت: بیشترین بودجه بحران را برای مدیریت مازندران اختصاص داده ایم و چون این استان با سیل، زلزله و حوادث غیرمترقبه فراوانی در طول سال مواجه است، توجه به زیرساخت ها برای کاهش بحران در این منطقه ضروری است.
این مقام مسوول با تاکید بر اینکه هر روز نبود تعادل بیشتر بین جو و اتمسفر را شاهد هستیم و باید در برابر بحران آمادگی لازم را داشته باشیم، ایران را کشوری در مدار بحران های متعدد نامید و خاطرنشان کرد: مازندران نیز بحران خیز بوده و بنابراین آماده باش کامل نیروها برای مواجه با بحران ها ضرورتی انکارناپذیر در این استان به شمار می رود.
وی تصریح کرد:در کشور با زلزله های متعددی روبرو هستیم و اگر ایمن سازی لازم ساختمان ها را نداشته باشیم امکان مدیریت در بحران ها را نخواهیم داشت.
رئیس مدیریت بحران کشور به اختصاص تسهیلاتی در ایمن سازی ساختمان ها اشاره کرد و با تاکید بر اینکه مازندران در خصوص سیلاب آسیب پذیر است افزود:شیب زیاد در منطقه البرز، سبب می شود امکان مدیریت سیل دچار مشکل باشد و باید با ایجاد سدهای متوسط در مازندران از هدر رفت آب های شیرین جلوگیری کنیم.
نامی گفت: با اضافه شدن ناوگان های خودرویی نیز با مخاطراتی در کشور روبرو هستیم و اگر برای این مسئله فکر نشود به بحران تبدیل می شود.
رییس مدیریت بحران کشور به صادر نکردن مجوز ساختمان سازی در حاشیه شهرها توسط شهرداری‌ها اشاره کرد و با تاکید بر اینکه با این حال شاهد صدور مجوزهای ساختمانی هستیم که منجر به ساخت خانه های ناایمن می شود، ادامه داد: خوی از شهرهایی بود که بدون محاسبات مهندسی ساخت و سازها صورت گرفت و در این راستا نیز ریزش ساختمان ها را با درجات پایین زلزله شاهد بودیم.
نامی افزود: در مازندران نیز با توجه به وقوع خشکسالی ها در ۱۵ سال آینده استان مازندران به یکی از استان های بیابانی تبدیل می شود و باید چاره ای عمیق در این خصوص اندیشید تا مردم نیز باغ های خود را خردتر نکنند و برای اقتصاد منطقه باید چاره اندیشی دیگری داشت.
به گفته نامی جاده های دیگری باید در مسیر مواصلاتی مازندران در دستور کار ساخت و ساز قرار بگیرد و با وجودی که جنگل ها از بین خواهد رفت اما برای ترابری مردم باید مسیرهایی را در نظر بگیریم و در این راستا مدیران کشور و نمایندگان مجلس باید تصمیم بگیرند تا با افزایش مسیرهای مواصلاتی در استان بار ترافیکی مازندران را کم کنند.
مناطق ساحلی تا کوهستانی شرق مازندران تحت تاثیر خشکسالی خفیف تا بسیار شدید
بررسی‌های توزیع بارش استان مازندران نشان می‌دهد میانگین بارش دریافتی خردادماه ۱۴۰۲ در مقایسه با مدت مشابه بلند مدت ۳۵.۸ درصد و در مقایسه با خرداد سال گذشته ۵۳۰ درصد افزایش افزایش داشت. بارش خردادماه سال جاری نسبت به مدت مشابه بلندمدت در بیشتر شهرستانهای استان افزایش بارش اتفاق افتاد و توانست کمی از کمبود بارش در ماه های قبل را بهبود بخشد.
درصد تامین بارش سال آبی استان مازندران منتهی به خردادماه ۱۴۰۲، ۵۹.۹ درصد بارش سال آبی بوده که کمتر از مقدار بارش در مدت مشابه بلندمدت که ۸۰.۰ درصد بوده، برآورد می شود.
میانگین بارش شهرستان های مازندران طی این مدت نسبت به مدتدمشابه لند مدت به جز شخرستان های عباس آباد که بدون تغییر بوره در سایر شهرستان ها با کاهش بارش مواجه بود که بیشترین کاهش، در شهرستان عای نیمه شرقی استان در نکا، جویبار، بهشهر، میاندرود، ساری، بابلسر، سوادکوه، سوادکوه شمالی، سیمرغ نوشهر و آمل اتفاق افتاده است.
بارش تجمعی خردادماه مازندران نشان می‌دهد که بیشترین میزان بارش تجمعی در قسمتی از ارتفاعات سوادکوه بیش از ۱۵۰ میلی متر، قسمتی از میانبند، ساری، نکا نور نوشهر و، چالوس قسمتی از قائم، شهر سوادکوه شمالی، قسمتی از ارتفاعات ساری، سوادکوه، آمل، نور، کلاردشت، تو شهر قسمت بسیار کوچکی از ساحل، نوشهر قسمت عمده عباس آباد و قسمتی از ساحل و جلگه تکابن بین ۷۰ تا ۱۵۰ میلیمتر قسمتی از جلگه تا ارتفاعات گلوگاه، بهشهر نور نوشهر چالوس کلاردشت و رامسر قسمت عمده جلگه تا ارتفاعات، نکا، ساری، بابل آمل و تنکابن قسمتی از قائم شهر سوادکوه شمالی سواد کوه، محمود آباد بین ۲۰ تا ۷۰ میلی متر، چویبار، سیمرغ، بابلسر فریدونکنار، قسمتی از جلگه تا ارتفاعات گلوگاه، قسمتی از ساحل و جلگه بهشهر نکا، میاندرود، ساری قسمتی از میانبند میاندرود نوشهر و چالوس، قسمتی از میان بند و ارتفاعات ساری، قسمتی از قائم شهر قسمتی از جلگه، بابل، قسمتی از جلگه میان بند و ارتفاعات، آمل قسمتی از ساحل محمود آباد، قسمتی از ساحل و جلگه نور، قسمتی از جلگه کلاردشت قسمتی از ساحل و میان بند رامسر بین ۲ تا ۲۰ میلی متر بوده است.
پهنه بندی خشکسالی هواشناسی در سطح استان بر اساس شاخص استاندارد دوره سه ماهه منتهی به خرداد ۱۴۰۲ نشان می‌دهد مناطق ساحلی تا کوهستانی شرق و ارتفاعات مرکز استان تحت تاثیر خشکسالی خفیف تا بسیار شدید بوده و تنها بخش‌هایی از مناطق، ساحلی، میان بند و قسمت بسیار کوچکی از ارتفاعات مرکز و قسمتی از مناطق ساحلی و جلگه ای غرب استان تحت تاثیر ترسالی ضعیف تا متوسط و در بقیه مناطق در محدوده نرمال بوده است.
پهنه بندی اختلاف پارش تجمعی خردادماه ۱۴۰۲ مازندران نسبت به بلندمدت نشان می‌دهد که بیشترین اختلاف بارش مربوط به قسمتی از ساحل بهشهر و رامسر بین منفی ۴۰ تا منفی ۲۰ میلی متر، قسمتی از جلگه گلوگاه، ساحل و قسمتی از جلگه بهشهر، سحل تا جلگه نکا تا ساری، قسمتی از جویبار سیمرغ، بابلسر، قائم شهر قسمت کوچکی از جلگه بابل، قسمت کوچکی از ارتفاعات آمل، قسمتی از ساحل تا جلگه، نور، قسمتی از ساحل تنکابن و قسمتی از ساحل تا میان بند نوشهر بین منفی ۲۰ تا منفی۱۰ میلی متر، قسمت عمده سواد کوه نوشهر و عباس آباد، قسمتی از ارتفاعات گلوگاه قسمت عمده ارتفاعات بهشهر، بابل، قسمتی از میان بند تا ارتفاعات نکا، قسمتی از میان بند و ارتفاعات ساری و آمل، قسمتی از سوادکوه شمالی میان بند تا ارتفاعات نور چالوس و کلاردشت، نیمی از ساحل تا ارتفاعات تنکابن بین ۱۰ تا ۸۰ میلی متر، قسمتی از ارتفاعات سواد کوه بین ۸۰ تا ۱۶۰ میلی متر و در بقیه مساحت استان بین منفی۱۰ تا ۱۰ میلی متر بوده است.
میانگین بارش دریافتی خردادماه ۱۴۰۲ استان مازندران، ۴۴.۱ میلی متر بوده که این میزان در مقایسه با مدت مشابه پارسال که ۷.۰ میلی متر بوده، ۵۳۰ درصد افزایش و نسبت به مدت مشابه بلند مدت که ۳۲.۵ میلی متر بوده، ۳۵.۸ درصد افزایش داشته است.
تداوم کم بارشی در شهرهای مازندران
همچنین مقایسه بارش خردادماه امسال در شهرستان های استان نسبت به مدت مشابه بلند مدت نشان می دهد که شهرستان های جویبار، سیمرغ، بابلسر، گلوگاه، رامسر، فریدونکنار، قائم شهر، بهشهر و میاندرود به ترتیب با ۵۹.۸، ۴۵.۸، ۴۲.۹، ۲۹.۷، ۲۵.۴، ۲۲.۶، ۵.۵، ۵.۵ و ۱.۳ درصد کاهش بارش و ۱۳ شهرستان با افزایش بارش مواجه بوده اند که بیشترین افزایش بارش مربوط به شهرستانهای سوادکوه، کلاردشت، نوشهر، چالوس، نور، تنکابن و عباس آباد به ترتیب با ۱۰۲.۶، ۸۹.۹، ۷۱.۸۰، ۰.۷، ۵۱.۵۷، ۳۵.۵، و ۳۱.۲ درصد بوده است.
درصد تامین بارش سال آبی منتهی به خردادماه امسال، ۵۹.۹ درصد بارش سال آبی بوده که کمتر از مقدار بارش در مدت مشابه بلند مدت بوده است. میانگین بارش مدت مشابه بلندمدت استان نیز ۸۰.۰ درصد است. میانگین بارش شهرستانهای استان مازندران طی این مدت نسبت به مشابه بلندمدت به جز شهرستان عباس آباد که بدون تغییر بوده سایر شهرستان‌ها با کاهش بارش مواجه بوده اند که بیشترین کاهش در شهرستانهای نیمه شرقی استان در نکا، جویبار، بهشهر، میاندرود، ساری، بابلسر، سواد کوه سوادکوه شمالی، سیمرغ، نوشهر و آمل اتفاق افتاده است.
پدیده خشکسالی اثرات منفی بزرگی بر منابع آب و محیط‌های وابسته به این منابع می گذارد و در برخی سال‌ها خسارات جبران ناپذیری را نیز به همراه داشته است و این خسارات در مناطق خشک که از دیدگاه اقتصادی ساختار شکننده تری قرار دارند، نمود بیشتری یافته و اثرات منفی ماندگاری را از جهات مختلف بر جای می‌گذارد و در این میان خشکسالی هواشناسی را می توان سیگنال ظهور دیگری از انواع خشکسالی تعریف کرد.
سازمان ملل متحد هشدار داده است که اگر جهان به میزان فعلی به مصرف آب ادامه دهد، تا سال ۲۰۲۵ بیش از دو میلیارد و ۷۰۰ میلیون نفر در جهان با کمبود آب مواجه خواهند شد. گزارشی که به مناسبت "روز جهانی آب" ۲۲ مارس سال گذشته منتشر شد، همچنین هشدار می دهد که ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون نفر دیگر نیز در نقاطی زندگی خواهند کرد که یافتن آب شیرین برای برطرف کردن نیازهای روزمره دشوار خواهد بود.
براساس گزارش سازمان ملل در آینده ای نزدیک ۳۱کشور جهان با کمبود آب مواجه خواهند شد و نام ایران به عنوان یکی از بحرانی ترین کشورهای درگیر کمبود آب در آینده برده می شود.
انتظار می رود تا سال ۲۰۲۵ بیش از دو سوم جمعیت جهان در شرایط کمبود جدی آب قرار بگیرند و یک سوم بقیه در شرایط کمیابی آب زندگی کنند. ۵۰ سال دیگر عربستان کاملاً از آب تهی خواهد شد.
طلیعه بحران هم اینک در چین، آفریقا، هند، تایلند، مکزیک، مصر و ایران نمایان شده است. کشورمان ایران در منطقه خاورمیانه واقع شده است که از نظر بارش جزو مناطق کم بارش محسوب می شود. آبهای ورودی به ایران بطور سطحی و زیرسطحی ناچیزند و منبع اصلی آب بارش است که به طور طبیعی ارتفاع سالانه ۲۵ میلی متر یا بطور حجمی ۴۱ میلیارد متر مکعب است. این میزان یک سوم متوسط جهان ۸۳۱ میلی متر و یک سوم آسیا ۷۳۲ میلی متر است.
حدود ۳۰ درصد بارش به شکل برف و بقیه به شکل باران است. به این ترتیب در حالی که یک درصد جمعیت جهان در ایران زندگی می کنند، سهم ایران از منابع آب تجدید پذیر فقط ۳۶ صدم درصد است. از ۴۱۳ متر مکعب بارش سالانه، ۲۶۹ متر مکعب به اشکال مختلف از دست می رود. ۹۳/۲ درصد از آب باقی مانده صرف مصارف کشاورزی البته به شکلی غیر اصولی می شود. ۱/۷ درصد به صنعت و معدن اختصاص می یابد و بقیه به مصارف دیگر می رسد. سازمان های بین المللی هشدار می دهند که با افزایش جمعیت در ایران این کشور در سال ۲۰۲۵ درگیر بحران جدی آب خواهد بود.