به گزارش خبرنگار ایرنا، طراح این ایده تحقیقاتی، ایرج امیری رییس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب کرمان است که روز دوشنبه در این باره به ایرنا گفت: طرح تحقیقاتی غنی سازی پروژه های آبخیزداری برای اولین بار در کشور انجام شده و یک بار هم در پروژه آبخیزداری ساویدان جبالبارز به مرحله اجرا در آمده است.
وی با اشاره به اینکه احداث سازه های آبخیزداری از جنبه های محیط زیستی پیامدهای گوناگونی از جمله تجمع رسوبات را دارد اضافه کرد: به گفته مسئولان بحث لایروبی سدها امکان پذیر نیست و هزینه بسیار بالایی دارد که انجام آن را در مواقعی ناممکن می سازد.
امیری به تاثیر رسوبات در کاهش عمر سد و هدررفت هزینه احداث آن پرداخت و افزود: بارندگی در ارتفاعات و زمین‌های بالادست سد، خاک‌ها و سنگ ریزه ها را می‌شوید و به مرور بر لایه های کف سدها انباشته می کند که عمر سدی را که با هزینه های بالا ساخته شده را کاهش می دهد و صدمات جبران ناپذیری به ارمغان می‌آورد.
وی یکی از بزرگترین دغدغه‌های موجود در زمینه مدیریت سد و نگهداری آن را تخلیه رسوبات ته‌نشین شده در مخازن سدها دانست و اظهار داشت: بی‌توجهی به این مساله، عمر و حجم مفید مخزن سد را به شدت کاهش می‌دهد و موجب وارد آمدن صدمات جبران ناپذیری می‌شود.
امیری در این طرح تحقیقاتی به بررسی حجم رسوبات در سازه های آبخیزداری اشاره و تصریح کرد: اکنون حجم رسوبات در برخی از سازه های آبخیزداری ایران بسیار زیاد است و در برخی از سازه ها به بیش از ۹۰ درصد حجم واقعی مخزن نیز می‌رسد.
وی با اشاره به اینکه رسوبات جمع شده در پشت سد از ذرات رس و سیلت (لای یا سیلت خاک ریزدانه که از دانه‌های بسیار ریز کوارتز و ذرات پولکی شکل حاصل از متلاشی شدن کانی‌های میکادار تشکیل شده است) اضافه کرد: این رسوبات منافذ طبیعی کف مخزن سدها حتی لوله هایی که در سازه برای خروج آب مازاد به منظور استفاده کشاورزان پایین دست در نظر گرفته شده را مسدود می کند و سازه بعد از چند سال از سودمندی خارج می‌شود و اثرات منفی روی اکوسیستم پایین دست برجا می گذارد.
امیری ادامه داد: در این حالت حجم زیادی از آب در پشت سازه باقی مانده و لجنزاری در آن ایجاد و آب به‌تدریج بخار می شود که در پایین دست به‌علت قطع آب و به‌هم خوردن جریان طبیعی رودخانه، اکوسیستم موجودات زنده نابود خواهد شد و کشاورزان هیچ استفاده ای از آب پشت سازه ندارند و هزینه های هنگفتی که دولت در این بخش انجام داده عملا هدر می رود.
در این طرح پروژه های آبخیزداری که در بالادست روستاها برای استحصال مستقیم وغیرمستقیم اجرا خواهند شد را انتخاب و بعد از اتمام عملیات فونداسیون (پی) تعداد پنج لوله ۱۱۰ میلیمتری از جنس پلی اتیلن در موازات رودخانه و عمود بر سازه تعبیه می شود، بخش زیادی از لوله در حدود ۲۰ متر بایستی به صورت مشبک (سوراخ‌دار) در داخل مخزن (طرف سراب) باشد و قسمت کمی از لوله در حدود سه متر که به‌صورت غیرمشبک است در قسمت آب بر و بیرون از سازه (طرف پایاب) قرار می گیرد.
لوله های مشبک که در قسمت مخزن سازه قرار دارند بایستی در یک کانال که به موازات رودخانه کنده شده گذاشته و ابتدا سنگریزه های کوچک بادامی روی لوله ریخته و سپس به ترتیب از سنگ های کوچک و سپس بزرگتر به‌صورت فیلتر در اطراف لوله ها ریخته شود، بعد از اینکه سد ساخته و بااستفاده از سیلاب پر از رسوب شد آب از داخل منافذ سنگ ریزه ها وارد لوله های مشبک و از این لوله ها به قسمت لوله های غیرمشبک (آب‌بر) از سازه خارج می شود.
براساس مختصات این طرح، در این هنگام، در انتهای لوله آب‌بر می‌توان شیر فلکه تعبیه کرد تا هر زمان که کشاورزان نیاز به آب پیدا کردند بتوانند با باز کردن شیر فلکه از آن استفاده کنند.
با این کار از محبوس شدن آب در پشت سازه جلوگیری شده و کارایی سازه بالا می رود و آب تصفیه شده در اختیار کشاورزان و دامداران قرار خواهد گرفت.