به گزارش خبرنگار گردشگری ایرنا، هفته اول شهریورماه همزمان با هفته دولت شاخص زمانی مناسبی برای ارزیابی عملکرد و فعالیت دولت است، دولت سیزدهم اکنون به نیمه عمر خود رسیده است و اکنون دیگر می‌توان منصفانه‌تر اقدامات و دستاوردهای دستگاه‌های دولتی را سنجید، یکی از همین بخش‌های گردشگری است، که از مهمترین بخش‌های وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی که بخش بزرگی از فعالان آن خود مردم و بخش خصوصی هستند، حوزه‌ای که علی‌اصغر شالبافیان با عنوان معاون گردشگری این وزراتخانه جوان، سکان هدایت آن را بر عهده دارد.
توجه به گردشگری، توسعه اقتصادی و کاهش اتکا به نفت را به دنبال داشته و با ایجاد اشتغال، نیروی انسانی را در بخش‌های مختلف به استخدام در می‌آورد. گردشگری مانند بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی دیگر نوعی دادوستد عرضه و تقاضا محور است و هر چقدر رونق بیشتری داشته باشد، کسب و کارهای مرتبط با آن به خصوص در صنف‌های خرد را به تحرک وامی‌دارد و این امر به شکلی سلسله‌وار به دیگر بخش‌های اقتصادی نیز منتقل می‌شود.
گردشگری در برنامه هفتم توسعه و برنامه دولت برای جذب گردشگر
یکی از بهترین مزیت‌های گردشگری امکان توازن منطقه‌ای و دست‌یابی به توسعه پایدار و همه‌جانبه در مناطق دارای ظرفیت رشد است. از این نظر گردشگری یکی از بهترین مسیرها برای جبران عقب‌ماندگی‌ها به خصوص در مناطق دورافتاده است. از سویی نیز براساس آمارها هر فعالیت و پروژه گردشگری به طور میانگین برای ۱۰ نفر اشتغالزایی می‌کند. در بسیاری از کشورها، میزان درآمدی که از گردشگری به دست می‌آید از مجموع درآمدهای مالیاتی نیز بیشتر است. به همین دلیل یکی از ظرفیت‌های بالقوه کشور که همواره در برنامه‌های توسعه مورد تاکید ویژه قرار دادشته حوزه گردشگری است.
با این ظرفیت و ویژگی در حالی‌که از برنامه چهارم توسعه به بعد همواره گردشگری مورد توجه حاکمیت بوده، اما بی‌توجهی به این حوزه در دولت‌ها موجب عقب‌ماندگی کشور در این حوزه نسبت به سایر کشورهای منطقه شده است. اما در برنامه هفتم که سیاست های کلی آن توسط رهبر معظم انقلاب ابلاغ شده یکی از بندها به توسعه صنعت گردشگری اختصاص داده شده است، آنچه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پیش بینی کرده رسیدن به نقطه ای برای جذب ۱۵ میلیون گردشگر در سال است.
آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور نیز همواره بر لزوم بهره‌مندی از همه ظرفیت‌های بالقوه ایران و بر رسیدن جذب گردشگران خارجی به ۱۵ میلیون نفر در سال تاکید کرده بود، گردشگری خانواده محور، لغو روادید گردشگری با کشورهای هدف، تسهیل و حمایت از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در بخش گردشگری از مهمترین محورهای مورد تاکید وی و سرلوحه همکاری همه بخش های دولت سیزدهم در صنعت گردشگری است.
صنعت گردشگری ایران جزو ۲۰ کشور اول جهان
بر اساس گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری سهم گردشگری از کل اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۰ بالغ بر ۳.۱ درصد بود، این رقم در سال ۲۰۲۱ به ۴.۱ درصد و در سال ۲۰۲۲ به ۴.۶ درصد افزایش یافته است. این در حالی است که گردشگران ایرانی در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۳۳.۳ میلیارد دلار در کشور هزینه کرده‌اند، این رقم بیشتر از همه کشورهای دنیا به‌جز ۱۵ کشور آمریکا، چین، آلمان، هند، ژاپن، مکزیک، انگلیس، ایتالیا، فرانسه، برزیل، کانادا، هلند، اسپانیا، استرالیا و روسیه است و ایران از این نظر در رتبه ۱۶ جهان قرار داده است. که نسبت به سال ۲۰۲۰ از نظر هزینه‌کرد گردشگران داخلی یک پله در رده‌بندی جهانی صعود داشته است.
رونق گردشگری داخلی و توسعه گردشگری با کشورهای همسایه از رئوس برنامه تحول دولت سیزدهم است، با رونق گردشگری، میزان اشتغالزایی این صنعت در ایران طی سال ۲۰۲۲ با رشد ۱۱.۲ درصدی مواجه شده و جمعیت شاغلان در این صنعت به ۱.۴۴ میلیون نفر افزایش یافته است. به همین ترتیب، سهم صنعت گردشگری از کل اشتغال در ایران طی سال ۲۰۲۲ به ۶.۱ درصد رسیده است.
سهم گردشگری از تولید ناخالص داخلی / ارزآوری ۸.۷ میلیارد دلاری در ۲ سال
رشد صنعت گردشگری ایران در حالی در سال ۲۰۲۲ بیش از ۳۹ درصد شده و افزایش ارزش آن حدود ۴۵۴ هزار میلیارد تومان رسیده است که بر اساس آخرین آمارها سهم گردشگری از تولید ناخالص داخلی کشور در سال ۲۰۱۹ (قبل از همه‌گیری کرونا) برابر با ۶.۶ درصد بوده است و طبق داده‌های بانک جهانی مجموع سهم اقتصاد سفر و گردشگری در تولید ناخالص داخلی ایران از سال تا ۲۰۲۸ به ۳۱۳ هزار میلیارد تومان خواهد رسید.
آمارها نشان می‌دهد گردشگران خارجی ۶.۲ میلیارد دلار در ایران طی سال ۲۰۲۲ هزینه کرده‌اند که این رقم نسبت به سال قبل از آن ۷۳.۵ درصد رشد داشته است. این در حالی است که خارجی ها در سال ۲۰۲۱ بیش از ۲.۵ میلیارد دلار در ایران خرج کرده‌اند. رقمی حدود ۸.۷ میلیارد دلار؛ البته هزینه کرد گردشگران داخلی ایران را هم باید به این ارقام اضافه کنیم، ایرانی‌ها در سال ۲۰۲۱ برای سفرهای داخلی ۲۲۵ هزار میلیارد تومان و در سال ۲۰۲۲ نیز بیش از ۳۱۶ هزار میلیارد تومان هزینه کرده‌اند که این رقم نسبت به سال قبل از آن با رشد ۴۰.۱ درصدی مواجه شده است.
احیای صنعت گردشگری ایران با رشد ۴۰ درصدی در دو سال متوالی
بر اساس گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری در ایران صنعت گردشگری طی دو سال گذشته احیا شده است، در حالی که طی سال ۲۰۲۰ صنعت گردشگری ایران با افت ۴۵ درصدی سهم خود در تولید ناخالص داخلی مواجه شده بود در سال ۲۰۲۱ سهم این صنعت در اقتصاد رشد ۴۰ درصدی را تجربه کرد.
بر اساس آمار شورای جهانی سفر و گردشگری، سهم صنعت گردشگری از کل اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۲ نیز ۳۹.۲ درصد افزایش یافته و به ۴.۶ درصد از کل اقتصاد ایران رسیده است. به همین ترتیب ارزش این صنعت در ایران بالغ بر ۴۵۴ هزار میلیارد تومان شده که نسبت به ارزش ۴۹۹ هزار میلیارد تومانی این صنعت پیش از شیوع کرونا یعنی در سال ۲۰۱۹ فاصله چندانی ندارد.
جذب ۷.۱ میلیون گردشگر خارجی در ۲ سال
با آغاز فعالیت دولت سیزدهم و گسترش واکسیناسیون عمومی چرخ‌های صنعت گردشگری بعد از توقف دو ساله دوباره به حرکت درآمد؛ اولین اقدامی که تقاضای جامعه گردشگری ایران بود واکسیناسیون کارکنان هتلداری و صنعت گردشگری بود. این روند با اولویت‌بندی مراکز اقامتی و پذیرایی در گروه اول مشاغل و اجرای سیاست گردشگری در حین کرونا و رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی، باعث شد گردشگری ایران از کما خارج شود.
با مهار پیک ششم کرونا و سویه اُمیکرون، سه ماه آخر سال ۱۴۰۰ چرخ‌های صنعت گردشگری بالاخره به حرکت درآمد. اما نقطه عطف احیای صنعت لغو محدودیت در صدور روادید برای گردشگران خارجی بود. ابتدای آبان ۱۴۰۰ با توافق وزارت میراث فرهنگی و وزارت امور خارجه، سفر در محورهای گردشگری ورودی به جریان افتاد.
اگر چه سال ۱۳۹۹ و اوایل سال ۱۴۰۰ برای صنعت گردشگری ایران رکود بی‌سابقه‌ای بود، اما طبق گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری World Travel & Tourism Council صنعت گردشگری ایران در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ رشد ۴۰ درصدی داشته است و گردشگران خارجی در این مدت ۲.۵ میلیارد دلار در ایران طی این سال هزینه کردند. در حالی که جهان در این سال ها رشد ۲۱.۷ درصدی داشت.
سهم ۶ درصدی ایران از کل گردشگران ورودی به غرب آسیا
طبق گزراش سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) در سال ۲۰۲۲ ورود گردشگران خارجی به ایران رشد قابل توجهی داشته است. در این سال ۴.۱ میلیون سفر توسط گردشگران خارجی به مقصد ایران انجام شده است که این رقم نسبت به سال قبل از آن ۳۱۵ درصد رشد داشته یعنی بیش از ۴ برابر شده است، این در حالی بود که سال قبل از آن هم این شاخص ۳ برابر رشد متوسط جهانی را ثبت کرده بود. با این وجود، سهم ایران از جذب گردشگران خارجی همچنان اندک است و تنها ۰.۴ درصد از کل سفرهای گردشگری خارجی در سال ۲۰۲۲ به مقصد ایران انجام شده است.
رشد ۳۱۵ درصدی ورود گردشگران خارجی به ایران در سال ۲۰۲۲ در حالی است که طی سال ۲۰۲۰ با شیوع کرونا شاهد افت ۸۳ درصدی و در سال ۲۰۲۱ نیز شاهد افت حدود ۳۰ درصدی ورود گردشگران خارجی به ایران بودیم، این در حالی است کل سفرهای گردشگری خارجی به مقصد خاورمیانه در سال ۲۰۲۲ نیز بالغ بر ۶۶ میلیون سفر بوده است که این رقم با رشد ۱۶۳درصدی نسبت به سال قبل از آن مواجه شده است. سهم ایران از کل گردشگران خارجی ورودی به این منطقه حدود ۶ درصد برآورد شده است.
دیپلماسی گردشگری با نگاه به کشورهای همسایه و کشورهای همسو
در دولت سیزدهم سیاست خارجی بر محور توسعه و تقویت روابط با کشورهای همسایه در اولویت قرار گرفت و به تبع آن توسعه گردشگری با این کشورها و شریکان راهبردی دستور کار وزارت میراث فرهنگی قرار گرفت. توجه به اشتراکات فرهنگی، لغو روادیدهای فردی و گروهی، توسعه بازارهای مشترک، افزایش دسترس‌پذیری به جاذبه ها و خدمات گردشگری، توسعه گردشگری ارزان و توسعه سفرهای زمینی و دریایی، برگزاری رویدادهای مشترک فرهنگی و هنری با هدف جذب گردشگر، میان ایران و کشورهای طرف امضاء از جمله (نیجریه، عراق، پاکستان، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، ارمنستان و...)مورد تاکید قرار گرفته است.
افزایش ورود گردشگر از کشورهای همسایه، جذب گردشگری از چین و روسیه، یکی از نتایج ارزشمند توسعه دیپلماسی با کشورهای همسایه و کشورهای همسو است، اگر چه جذب گردشگر از بازار سنتی (اروپا و آمریکا) کاهش یافته است، اما نموارها نشان می‌دهد تعداد گردشگران از کشورهای همسایه عموما مسلمان و همچنین گردشگر چینی و روسی نسبت به سال‌های گذشته در حال افزایش است.
گردشگران خارجی بیشتر کجایی هستند؟
طبق آمار از کل گردشگران خارجی ورودی به ایران در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۱۵ درصد آنها ترکیه‌ای بوده‌اند که البته پس از عراق با حدود ۳۵ درصد در رتبه دوم گردشگران خارجی ورودی به ایران قرار دارند. البته در سال پیش از آن سهم گردشگران ترکیه‌ای از کل گردشگران ورودی به ایران ۹ درصد بود. همچنین گردشگران پاکستانی با ۱۰ درصد، جمهوری آذربایجان با ۹ درصد، و کویت با ۲ درصد به ترتیب در رتبه‌های سوم تا پنجم از این نظر قرار داشته‌اند. سایر کشورها سهم ۲۹ درصدی از کل گردشگران ورودی به ایران در سال ۲۰۲۱ داشته‌اند.
بر اساس این گزارش از کل سفرهای گردشگری در ایران طی سال میلادی گذشته ۹۷.۹ درصد با هدف تفریح انجام شده و ۲.۱ درصد سفرها نیز تجاری بوده است. اما از کل گردشگران خارجی که طی سال ۲۰۲۲ وارد ایران شده‌اند ۵۵ درصد عراقی بوده‌اند و گردشگران جمهوری آذربایجان و ترکیه هر کدام با ۶ درصد، پاکستان با ۵ درصد، و کویت با ۲ درصد به ترتیب در رتبه های بعدی قرار داشته اند.
این آمار نشان می‌دهد سهم عمده از جذب گردشگر خارجی مختص به کشورهای همسایه است و رفت‌وآمدهای دیپلماتیک رهبران و مقامات ارشد کشورهای همسایه و همسو به تهران در سه ماه اخیر امضای تفاهم‌نامه مشترک همکاری در حوزه گردشگری می‌تواند این روند را در پساکرونا تقویت کند، روندی که خسارت‌های کرونا بر صنعت گردشگری می‌تواند جبران کند.
افزایش ۴۰ درصدی سفرهای داخلی در دو سال متوالی
نوروز ۱۴۰۱ آغازی بر عبور از کرونا بود، بعد از دو سال کرونایی سفر بی‌دغدغه امن و ایمن آغاز شد، همه کشور بسیج شدند تا استقبال و اقامت گردشگران هماهنگ‌تر از همیشه صورت گیرد. با حضور ۲۳ دستگاه اجرایی، ستاد هماهنگی خدمات سفر تشکیل شد. ثبت بیش از ۵۲میلیون نفر شب اقامت در مراکز اقامتی رسمی کشور بارقه امیدی برای فعالان صنعت گردشگری شد روندی که رشد ۴۰ درصدی اقامت نسبت به دو سال قبل را تایید کرد.
این روند در نوروز ۱۴۰۲ هم تکرار شد و موج سفرهای داخلی رکود ۵۷ میلیون نفر شب اقامت در مراکز اقامتی رسمی کشور را ثبت شد. این درحالی بود که طرح های ناامن سازی کشور و پروژه های ایران هراسی با شدت بیشتر انجام میشد، طرح‌های مغرضانه‌ای که اولین پیامد منفی آن رکود و خسارت صنعت گردشگری است، اما آنچه در دو سال گذشته صنعت گردشگری ایران تجربه کرد جذب ۷.۱ میلیون گردشگری خط بطلانی است بر به ورشکستگی صنعت گردشگری و ناامید کردن فعالان این حوزه.
صدور ۵۷۰۰ موافقت اصولی در ۲ سال / سطح اشغال ۹۰درصدی هتل‌ها
گردشگری از جمله صنایع خدماتی است که ظرفیت اشتغالزایی بالایی دارد، مشاغل مستقیم و غیرمستقیم از صنعت هتلداری، حمل و نقل، پذیرایی، سوغات تا ساخت وساز و ارتباطات که هر کدام صدها مشاغل را در زیر مجموعه خود را پوشش می دهد، آمارها نشان می دهد در سال اول دولت سیزدهم حدود ۳هزار موافق اصولی و در سال دوم ۲۷۰۰ موافقت اصولی در بخش های مختلف صنعت گردشگری صادر شده است ک کمتر از یک سال گذشته، ۲ هزار و ۹۷۷ مجوز موافقت اصولی در حوزه گردشگری صادر شده است که در مجموع ظرفیت تولید بیش از ۱۶۰هزار شغل را در خود نهفته دارد.
صنعت گردشگری در چند سال اخیر به ویژه در کرونا و تحریم، دوران دشوار و شرایط سختی را تجربه کرده است. اما با فروکش کرونا و اجرای گردشگری حین کرونا و رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی سفر آرام آرام خروج از رکود را در پیش گرفت، آنچه در نوروز ۱۴۰۱ بعد از انباشت تقاضای سفر در حدود سه سال نمایان شد، و در سال ۱۴۰۲ تکرار شد رشد کم سابقه مراجعه به هتل‌ها و مراکز اقامتی با سطح اشتغال متوسط بالای ۹۰ درصد و بازدید از پایگاه‌ها، موزه‌ها و مراکز تاریخی به طور متوسط بالای ۸۰ درصد نسبت به دوره مشابه است.
ایران‌هراسی شیوه دشمن برای مقابله با رونق گردشگری
دقیق بررسی کنیم آنچه بیشتر از همه در ناامن‌سازی ایران آسیب خواهد دید صنعت گردشگری است، رهبر معظم انقلاب اسلامی هم دی ماه سال ۱۴۰۱ (در دیدار جمعی از مردم قم) اشاره کردند که «دشمنان به دنبال متوقف کردن مسائل در حال رونق‌گیری مانند گردشگری هستند» ؛ آنچه مسلم است ایران‌هراسی یکی از شیوه‌های دشمن برای مقابله با توسعه ظرفیت‌های گردشگری است؛ آنها به این سیاست مغرضانه و رقیبان منطقه‌ای با دامن زدن به این پروژه مزورانه می‌خواهند صنعت گردشگری ایران هرگز پا نگیرد، و البته این خود گردشگری است که در جدالی سخت اما موثر می‌تواند ایران زیبا، با شکوه و امن را به خوبی به جهانیان معرفی کند و ایران‌هراسی را پایان دهد، آنچه در دولت سیزدهم و سخنان مسئولان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همواره تاکید شده است.