«نکته‌ی دیگری که میخواهم سفارش بکنم، مسأله‌ی اطلاع‌رسانی است که آن روز هم در اجتماع کارگزاران دولتی گفتم؛ واقعاً اطلاع‌رسانی را قوی کنید؛ رسانه‌های مناسب را تغذیه کنید؛ رسانه‌ی ملی هم باید در مورد دولت کار فعالانه بکند. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای هیات دولت، چهارم شهریور ۱۳۸۶.
امسال و در چهل‌ودومین سال شهادت شهید محمدعلی رجایی و محمدجواد باهنر (رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر پیشین)، و همزمان با هفته دولت دومین سال از دولت سیزدهم را هم پشت سر می‌گذاریم. مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای هیات‌دولت در هفته‌های دولت ضمن ارائه رهنمودهای موثر معمولا از آنها می‌خواهند از این فرصت برای خدمت به مردم استفاده کنند. ایشان در اولین دیدار با اعضای هیات دولت سیزدهم فرمودند: و من یک توصیه‌ای به همه‌ی مسئولین در دوره‌های مختلف داشته‌ام، به شما هم عرض میکنم این توصیه را: زمان شتابان میگذرد و این چهار سال زود تمام میشود؛ از هر ساعتی، از هر فرصتی استفاده کنید و نگذارید وقتی را که متعلّق به مردم و متعلّق به اسلام است، تضییع بشود و از همه‌ی امکانات -از همه‌ی امکانات زمانی و وقتی- استفاده کنید». ششم شهریور، ۱۴۰۰.
حالا و بعد از دو سال کار اعضای دولت سیزدهم، طبیعی است مردم ایران مشتاق شنیدن نتایج فعالیت‌های نهادها، سازمان‌ها و وزارت‌خانه‌های مختلف برای تسهیل در امور و بهبود وضعیت کشور از همه جهت باشند. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، با دارا بودن نزدیک به ۲ میلیون نفر دانشجو در مجموع دانشگاه‌های جامع و تخصصی، دانشگاه‌های با ماموریت خاص و دانشگاه‌های پیام نور، جامع علمی کاربردی، فنی‌حرفه‌ای و موسسات آموزش عالی غیرانتفاعی همچنین وجود ۵۰ هزار و ۷۹۷ نفر عضو هیات‌علمی و مراکز آموزش عالی شامل دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، پارک‌های علم و فناوری، موسسات پژوهشی و مطالعاتی نهاد اصلی متولی آموزش عالی، امر تحقیقات و پیشبرد فناوری و نوآوری است.
این وزارتخانه کار خود را در دولت سیزدهم در حالی آغاز کرد که دانشگاه‌ها به دلیل همه‌گیری کرونا، ۲ سال آموزش مجازی را پشت سر گذاشته بودند و با وجود کاهش هزینه‌ها با تنگناهای بودجه‌ای زیادی روبرو بودند. از دیگر سو فعالیت‌های فرهنگی تقریبا فراموش شده بود و پژوهش و تحقیق در سایه همه‌گیری کرونا همچنین کاهش بودجه‌ها با دشواری‌ها، جسته و گریخته ادامه داشت. دولت سیزدهم با اذعان به اهمیت فعالیت‌های وزارت علوم و توجه شخص رییس‌جمهوری به آن همچنین در سایه تاکیدات رهبر معظم انقلاب از ابتدای کار، قرار را بر حل این مشکلات گذاشت و با افزایش قابل توجه بودجه وزارتخانه در قوانین بودجه هر سال، همچنین تخصیص مبالغی بابت نوسازی تجهیزات از صندوق توسعه ملی به وزارت علوم و تخصیص بودجه‌ای برای اعطای پژوهانه به استادان جوان سعی در حل مشکلات و تقویت روحیه و انگیزه دانشمندان و استادان دانشگاه برای انجام امور تحقیقاتی خود داشته است.
همزمان با هفته دولت، خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در گفت‌وگویی مختصر با وزیر علوم، تحقیقات و فناوری از وی در مورد اقدامات این وزارتخانه طی دو سال گذشته و چشم‌انداز اولویت‌ها برای دو سال آتی پرسیده است. این گفت‌وگو که بین جلسات مختلف وزیر علوم و در دفتر وی در وزارت علوم و زیر تصویری از مراسم معارفه او و وزرای ادوار مختلف انجام شد، با توضیحاتی در مورد فعالیت‌های وزارت علوم و هماهنگی این اقدامات با برنامه‌های او در برنامه ارائه شده به مجلس شورای اسلامی آغاز شد و در ادامه به جزئیات این برنامه‌ها و دلایل هر کدام از آنها از زبان وزیر منجر شد که خود هم در مقام استادی جوان فعالیت کرده، هم دانشمندی در حوزه شیمی است و هم رئیس دانشگاه بوعلی همدان (۸۹ تا ۹۳) بوده و در هر کدام از این موقعیت‌ها و مشاغل با تنگناهایی روبرو شده که سعی کرده هنگام اقامت در طبقه شانزدهم ساختمان ستاد اصلی وزارت علوم راه‌هایی برای آن بگشاید.
اگر امروز برنامه می‌دادیم، پخته‌تر بود
وی در اولین پاسخ به اولین سوال در مورد هماهنگی اقدامات وزارت علوم با برنامه‌های ارائه شده به مجلس شورای اسلامی در زمان اخذ رای اعتماد اظهار داشت: برنامه ارائه شده به مجلس شورای اسلامی بر اساس تجربیات تا آن زمان بود و اگر امروز قصد داشتیم برنامه بدهیم، حتما برنامه از پختگی بیشتری برخوردار بود و بر اساس واقعیت‌ها و امکانات موجود نوشته و طراحی و شاید بخش‌هایی از برنامه به نوع دیگری نوشته می‌شد.
زلفی‌گل افزود: برنامه ارائه شده به مجلس شورای اسلامی، میثاق ما با مجلس شورای اسلامی و تعهدی است که به مردم عزیز در راستای محقق شدن برنامه‌ها داده‌ایم. اجرای این برنامه‌ها نیاز به مجموعه‌ای زیرساخت‌ها، امکانات نرم‌افزاری، مغزافزاری و سخت‌افزاری دارد و به میزانی که این امکانات فراهم شود، برنامه‌ها هم تحقق می‌یابد. بخشی از این امکانات و زیرساخت‌ها در اختیار ما در وزارت علوم است که می‌توانیم به شکلی مدیریت کنیم که حداکثر بهره‌وری را برای تحقق برنامه‌های مرتبط داشته باشیم. اما بخشی از این زیرساخت‌ها با حمایت‌های سایر دستگاه‌ها محقق میشود.
عضو هیات‌دولت سیزدهم با ارائه مثالی گفت: برای نمونه در بحث تحقیقات و تولید علم و گسترش مرزهای دانش بخشی از نتیجه در اختیار وزارت علوم با پذیرش دانشجوی ارشد و دکتری و قوانین و مقرراتی است که طراحی و تدوین و تصویب و اجرا می‌کنیم. اما بخشی از این نتیجه به حمایت‌های مالی و تجهیزاتی وابسته است، برای مثال وقتی امکانات آزمایشگاهی ما روزامد نباشد، طبیعی است تولیدات علمی و داده‌هایی که استخراج می‌کنیم روزآمد نخواهد بود و کیفیت تولید علم و فناوری افت می‌کند.
با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی دانشگاه‌ها به مدت بیش از ۲ سال بسیاری آزمایشگاه‌ها یا تعطیل شد یا تجهیزات آن روزامد نشد وضرورتی هم احساس نشد. بعد از بازگشایی دانشگاه‌ها و ازسرگیری آموزش حضوری با این مساله مواجه شدیم که بسیاری تجهیزات آزمایشگاهی و کارگاهی باید روزامد می‌شد و این امر نیاز به حمایت‌های ویژه دولت و سازمان برنامه و بودجه دارد که در این قسمت‌ها به حد توان کمک کرده‌اند؛ ولی به اندازه نیاز مجموعه وزارت علوم نبوده است. امیدواریم امکانات و درامد و بودجه عمومی افزایش یابد تا سهم آموزش عالی کشور هم از بودجه عمومی افزایش یابد.
چه کارهایی برای اولین بار انجام شد؟
وزیر علوم در مورد دستاوردهای دو سال گذشته نیز اظهار داشت: در این دو سال بسیاری کارها برای اولین بار انجام شده است؛ مانند تاسیس معاونت فناوری و نوآوری، تاسیس صندوق علوم، تحقیق و فناوری با دشواری‌های فراوان که اساسنامه آن در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شد، بورس کردن استعدادهای برتر در رشته‌های اولویت دار.
یکی از مشکلات در کشور نبود توزیع متوازن استعدادهاست و استعدادهای کشور معمولا برای ورود به چند رشته اولویت‌دار تلاش می‌کنند؛ اما باید شخصیت علمی کشور متوازن باشد و کاریکاتوری نباشد. یعنی باید در رشته‌های مختلف علوم پایه، هنر، کشاروزی و علوم انسانی، پزشکی باید استعدادها توزیع شوند. ایراد این روند این است که شاهد بودیم بسیاری دانش‌آموانی که در المپیادهای بین‌المللی مدال کسب می‌کردند در دانشگاه در رشته‌هایی ادام تحصیل می‌داند که غیر از رشته آنها در المپیاد بود ولی اگر این فرد در همان رشته تحصیل کند، می‌تواند به یک دانشمند اثربخش تبدیل شود که مرزهای علمی را برای کشور جابه‌جا کند؛ ولی اینکه در رشته دیگری در دانشگاه تحصیل کند، برای جامعه ما آسیب است.
وی ادامه داد: با دانستن این موضوع با امضای موافقت‌نامه‌ای با معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری قرار شد رتبه‌های برتر آزمون سراسری در گروه‌های مختلف آزمایشی، در دوران تحصیل بورس شوند و حقوق بگیرند و در صورتی که پویایی علمی خود را حفظ کنند بعد از طی مدارج به عنوان استاد دانشگاه استخدام شوند. روند بورس این نخبگان از سال گذشته دو برابر شد و امسال (در دفترچه کنکور) به یکهزار و ۳۸۲ نفر افزایش یافت.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: همچنین امسال برای اولین بار بورس صنعت تعریف کردیم. صنایع مختلف برای استخدام نیروهای خود بورس تعریف کردند. برای نمونه سایپا برای نمونه یکهزار نفر را بورس کرد، شامل ۲۵۰ نفر دانشگاه صنعتی شریف، ۲۵۰ نفر دانشگاه تهران، دانشگاه شهید بهشتی، خواجه نصیرالدین طوسی، امیرکبیر، صنعتی شاهرود و علم و صنعت هر کدام ۱۰۰ نفر. سازمان انرژی اتمی تعدادی بورس کرد و با ارتباطی که با صنایع مختلف گرفتیم بیش از دو هزار نفر آموزش و پرورش بورس می‌کند. به طور کلی تلاش می‌کنیم از نخبگان و ورودی‌های برتر دانشگاه‌ها حمایت کرده و آنها را بورس کنیم تا نگران آینده شغلی خود نباشند.
بازتعریف پایه‌های تشویقی اعضای هیات‌علمی
وی گفت: برای جذب نخبگان به عنوان عضو هیات علمی با کمک بنیاد ملی نخبگان آیین‌نامه‌ای را تصویب کردیم که افرادی که معیارهای خاص بنیاد نخبگان را دارند و جایزه شهید شهریاری را کسب می‌کنند، بتوانند به عنوان اعضای هیات علمی جذب شوند، آیین‌نامه‌ای هم برای جذب نخبگان در دستگاه‌های دولتی با پیگیری و حمایت وزارت علوم انجام شد. پایه‌های تشویقی اعضای هیات علمی را تا ۶۰ پایه تصویب کردیم، یعنی یک عضو هیات‌علمی اگر فرد فعالی باشد و بروندادهای قابل‌توجهی در زمینه‌های علمی، پژوهشی و فرهنگی داشته باشد می‌تواند به جای اینکه سالی ۱ پایه تشویقی بگیرد، هر سال ۳ پایه کسب کند که در امتیازات مادی و معنوی مهم است.
زلفی‌گل گفت: آیین‌نامه دستورالعمل پژوهانه را در هیات امناهای دانشگاه‌ها تصویب کردیم که به‌زودی ابلاغ میشود و در آن برای اولین بار برای طرح‌های تحقیقاتی، آموزشی، فناوری، فرهنگی، هنری ورزشی و علمی استادان امتیاز در نظر گرفته‌ایم و در زمینه‌های کاربردی امتیازات دوبرابر دارد. این آیین‌نامه بخش‌های مفصلی دارد و شامل ضریب‌های بیشتر برای همکاری‌های مختلف میشود. در بخش‌های کاربردی تقویت امکانات بین دانشگاه و حوزه و بروندادهای مشترک ضریب بیشتر، تحقیقات مشترک با دانشگاه‌های شهرستانی ضریب بیشتر، همکاری استادان دانشگاه‌های کوچک با دانشگاه‌های مادر و معین و همکاری دانشگاه‌های فرهنگیان ضریب بیشتری برای گرفتن پژوهانه بیشتر می‌دهیم تا ارتباط علمی با استادان دانشگاه فرهنگیان بهبود یابد.
همچنین برای مقالات با مشارکت بین‌المللی و مقالات مشترک با استادان کشورهای همسایه نیز امتیاز بیشتری قائل هستیم تا نشان دهیم علاقه داریم اساتید و دانشجویان ما با کشورهای همسایه کار علمی مشترک بکنند و ارتباطات علمی با همسایگان شکل بگیرد. به طور کلی شرایطی را در پژوهانه در نظر گرفتیم که استادان بدانند اگر بخواهند از پژوهانه بیشتری برخوردار شوند باید بیشتر تلاش کنند.
وزیر علوم اظهار داشت: پژوهانه برای استادان جوان و جدید الاستخدام در نظر گرفتیم که یکبار هم اول امسال پرداخت شد. بازهم امسال پرداخت میشود. برای دانشمندان یک درصد و دو درصد پراستناد نیز پژوهانه متفاوتی در نظر گرفتیم و امسال یکبار پرداخت شد. از همه دانشگاه‌ها خواستیم کارت اعتباری ویژه پژوهانه در نظر بگیرند تا لازم نباشد استاد به بخش مشخصی برای گرفتن پول پژوهانه مراجعه کند، پول مستقیم به کارت واریز میشود و دستورالعمل انتخاب دانشجویان سرآمد را تهیه کردیم تا دانشجویان سرآمد در همه مقاطع مانند استاد سرآمد انتخاب شوند و بسته به سرآمدی دانشجو، امتیازات ویژه‌ای به او تعلق می‌گیرد تا جریان عملی جدیدی در بدنه دانشجویی شکل بگیرد.
عضو هیات دولت سیزدهم از حمایت جدی مالی از مجلات علمی برای اولین بار نام برد و ادامه داد: برای نمایه شدن مجلات علمی تحت نمایه‌های بین‌المللی حمایت جدی کردیم. برای این کار یک گروه کارشناس انتخاب شدند، دیدار چهره‌به‌چهره با مدیر مسئولان با سردبیران مجلات علمی در استان‌ها و دانشگاه‌های مختلف دارند و به آنها آموزش می‌دهند. هر مجله‌ای که امسال تحت نمایه‌های بین‌المللی دراید، 300 میلیون مجلات انگلیسی و 500 میلیون مجلات فارسی کمک دریافت می‌کنند. برای اینکه تحت نمایه‌های بین‌المللی درایند چه کارهایی باید انجام دهند. به این شکل ۴۶ عنوان مجله تحت نمایه بین‌المللی درامده‌اند. قبلا هر سال دو مجله تحت نمایه پایگاه‌های بین‌المللی و اکنون هر ماه دو مجله در این پایگاه‌ها نمایه می‌شوند. با این کاری که انجام می‌دهیم انتظار داریم تا پایان چهارساله دولت آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی تعداد مجلات نمایه‌شده بین‌المللی دست‌کم دو برابر شود.
تاکنون سردبیر و مدیر مسئول مجلات علمی این مسئولیت را بدون حمایت مالی انجام می‌دادند ولی اکنون هر کس مجله را تحت نمایه بین‌المللی درآورد برای مجلات فارسی دو پایه تشویقی و مجلات انگلیسی یک پایه تشویقی دریافت می‌کند که در حقوق استادان بسیار موثر است. به ازای هر ۵ سال مدیریت مجله هم، یک پایه تشویقی می‌گیرند که این در دریافت پژوهانه هم موثر است. اگر مجله از نوع مجلات (JCR) یا گزارش استنادی باشد و ارتقا یافته و ضریب تاثیر بگیرد یک پایه تشویقی می‌گیرند یعنی یک مدیر مسئول و سردبیر می‌توانند تا ۵ پایه تشویقی برای کار مجلات خود بگیرد و در پژوهانه کسی که مجله را تحت نمایه بین‌المللی دراورد به اندازه دو برابر حکم استادیار پایه یک هر سال به او پژوهانه تعلق می‌گیرد. امتیازاتی دادیم که مدیر مسئول و سردبیر بدانند اگر تلاش کنند، هم در ارتقا، هم در ترفیع و هم در پایه‌های تشویقی این امر لحاظ میشود و این موثر بوده است. این محقق شدن مرجعیت علمی است؛ یعنی مجلات تحت حمایت بین‌المللی درآید. دانشمندان دیگر کشورها وقتی ببینند مجلات ما موثر است، زمین بازی برای بازی دیگران در زمین بازی ما فراهم میشود.
وی گفت: آیین‌نامه تعاملات علمی و بین‌المللی را تصویب و تدوین کردیم که به‌زودی ابلاغ میشود. استادانی که در فاصله تابستان یا فاصله تعطیلات عید برای فرصت مطالعاتی به خارج از کشور می‌روند می‌توانند از پژوهانه خود استفاده کنند و به ازای هر ماه مبلغی به عنوانی تشویق تعامل علمی دریافت می‌کنند. با همکاری و مجوز ستاد کل نیروهای مسلح برای اولین بار افرادی که مشمول خدمت سربازی هستند، می‌توانند در فراخوان جذب اعضای هیات‌علمی شرکت کرده و خدمت سربازی را به عنوان عضو هیات‌علمی انجام دهند. این طرح در گذشته هم وجود داشت، ولی چند سالی مغفول مانده بود که احیا شد.
وزیر علوم با اشاره به تدوین و تصویب دستور العمل تالیف کتاب‌های درسی از ابلاغ آن به‌زودی خبر داد و گفت: پیش از این هر دانشگاهی دستورالعملی برای تدوین کتاب‌های درسی داشت؛ ولی اکنون دو استاد تحقیقات ملی و فراملی انجام دادند در این زمینه که یک کتاب درسی چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد، این ویژگی‌ها در دستورالعمل آمده و به دانشگاه‌ها ابلاغ میشود و استادانی که کتاب‌های خود را بر اساس این ویژگی‌ها بنویسند به عنوان کتاب درسی انتخاب میشود تا هم مهارت‌محوری، فرهنگ، تاریخ علم، اسطوره‌های جدید و قدیم اسطوره‌های کشور در آن در نظر گرفته شود.
احیای استاد راهنمای دوره کارشناسی
وی گفت: استاد راهنمای دوره کارشناسی که قبل‌تر وجود داشت ولی از مدتی قبل فراموش شده بود، شیوه‌نامه را نوشتیم و احیا شد و در ترفیع و ارتقا امتیاز دارد. برای نمونه دانشجویان کارشناسی شامل هر ۲۵ نفر یک استاد راهنما خواهند داشت که او مانند یک پدر یا مادر مهربان با این دانشجویان همراه خواهد بود و در همه زمینه‌ها به آنها مشاوره خواهد داد.
شورای عالی، علوم تحقیقات و فناوری بعد از ۱۱ سال و در این دولت دو بار با حضور رئیس‌جمهوری تشکیل شده است.. یکی از مصوبات آن طرح پژوهشگران مستقل است که بر اساس پژوهشگران بدون اینکه وابستگی سازمانی داشته باشند، می‌توانند پژوهش کنند و از امتیازات آن استفاده کنند.
زلفی‌گل طراحی سامانه دانا (درگاه آشنایی با نخبگان و آینده‌سازان) دانست و گفت: سامانه‌هایی مانند گوگل اسکولار، ریسرچ گیت، پابلون و غیره وجود دارد که هر دانشمندی در آن یک صفحه خانگی دارد. اما سامانه دانا یک سامانه داخلی است که برای همه دانشمندان ایران و جهان به چند زبان؛ از جمله زبان فارسی یک صفحه خانگی طراحی میشود تا اطلاعات علمی آنها در آن بیاید.
همچنین در حال تلاش هستیم تا منع قانونی برای جذب نخبگان ایرانی دوتابعیتی را رفع کنیم.
تخصیص بیش از ۶ هزرا میلیارد تومان در سفرهای استانی رئیس‌جمهوری
وی اظهار داشت: تخصیص بیش از ۶ هزار میلیارد تومان برای پروژه‌های نیمه‌تمام وزارت علوم در سفرهای استانی رئیس جمهور که برخی از پروژه‌ها به مرحله افتتاح رسیده است. برای اولین بار نشان سرو را برای انتخاب روسای برتر دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری طراحی کردیم و قرار است در شورای عالی انقلاب فرهنگی هم مصوب شود.
وزیر علوم افزود: برای افزایش بهره وری مرکز نظارت و ارزیابی که در زمینه بهره وری آموزش عالی نظام ارتقای بهره وری سامانه ناب را تشکیل دادیم تا میزان بهره‌وری دانشگاه و اعضای هیات علمی بر اساس بودجه‌ای که می‌گیرند مشخص شود. اکثر دانشگاه‌ها در این دو سال کلیه مطالبات خود را پرداخت کردند، بدهی‌های اعضای هیات علمی حق تدریس را پرداخت کردند و از این جهت روزامد هستند؛ اگرچه نیازهای زیادی از جهت خوابگاه‌ها و خوابگاه‌های متاهلی و تجهیز آزمایشگاه‌ها دارند.
طرح منش استادی برای استادان جدید و شیوه‌نامه های سرامد آموزشی، پژوهشی و فرهنگی در هیات امنای دانشگاه ها طراحی و تصویب شده است. پارک علمی بین‌المللی ایران به زودی افتتاح میشود. برای هویت بخشی به همه دانشگاه‌ها نیز تصمیم گرفتیم همه دانشگاه‌ها سرود و تالار افتخارات داشته باشند.
افزایش اشتغال دانش‌بنیان و سرانه رفاهی و ورزشی دانشجویان
زلفی‌گل همچنین اجرای طرح‌های امریه پسادکتری، تور فناوری و دستیار فناوری، طرح ترویج کارافرینی، عضویت برگزیده‌های جشنواره‌های حرکت در بنیاد ملی نخبگان، افزودن بخش نوآوران و فناوران در جشنواره خوارزمی، اختصاص ۵ درصد بودجه دانشگاه‌ها به فعالیت‌های فرهنگی، انتخاب روسای دانشگاه‌ها بر اساس برنامه‌های آنها، اعمال بیمه پژوهش و فناوری، حضور و غیاب برخط کلاس‌ها، راه‌اندازی سامانه نان و تاسیس مرکز علوم انسانی در وزارت علوم برای نگاهی دقیق‌تر به حوزه علوم انسانی را از دیگر اقدامات بر شمرد.
وی در مورد اولویت‌های دو سال آینده نیز گفت: باید بتوانیم میزان اشتغال دانش‌بنیان و تعداد هسته‌های فناور و شرکت‌های دانش‌پایه را افزایش دهیم. زایش و روش شرکت‌های دانش‌بنیان در پارک‌ها و مراکز رشد ارتقا دهیم.
زلفی‌گل افزود: مهارت محور کردن اموزش و آمایش آموزش عالی، ساماندهی آموزش عالی و بازنگری سرفصل دروس به گونه‌ای که مهارت‌محوری در آن بیشتر شود و توسعه بورس صنعت مد نظر است تا نخبگان نگران آینده شغلی خود نباشند. همچنین افزایش سرانه رفاهی ورزشی و خوابگاهی جزء برنامه های اینده ماست.