به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا، سیاست «تولید بارِ اول» مهمترین راهکار بی‌اثر کردن تحریم‌ها علیه صنایع کشور در دولت سیزدهم به شمار می‌رود؛ چراکه موفقیت‌های بزرگی برای کشور به کمک ظرفیت نخبگانی در تولید تجهیزات نفتی رقم زد به طوری که پس از سال‌ها ایران توانست برای اولین بار سهامدار پالایشگاه‌های فراسرزمینی شود.
در شرایط تحریم ایران و برای پیشرفت در حوزه انرژی تنها راهکار، استفاده از توانمندی های موسسات و شرکت های دانش بنیان این عرصه است. تجربه موفقیت آمیز تولید بار اول اقلام راهبردی صنعت نفت که در گذشته کمک فراوانی به توسعه صادرات کشور کرده است. دلیلی بر این ادعاست. تجربه های موفق تولید بار اول در صنعت نفت و گاز کشور، نه تنها مانع آسیب زدن تحریم ها به کشور شدند بلکه به درآمدزایی ارزی نیز کمک کردند.
تولید بار اول اقلام راهبردی علاوه بر کاهش ارزبری و صرفه‌جویی ارزی، در بخش‌های مهم زنجیره ارزش نفت و گاز نظیر پالایشگاه‌ها یا پتروشیمی‌ها نیز ایران را به توانمندی بسیار بالایی رسانده است؛ تا جایی که اکنون در بخش تجهیزات و خدمات فنی‌مهندسی صنعت پالایشگاهی، به مرحله صادرات رسیده ایم و اخیرا نیز در راستای همین صادرات تجهیزات، سهامدار پالایشگاه‌های فراسرزمینی در ونزوئلا، سوریه و ازبکستان شده‌ایم و از این طریق فروش نفت ایران نیز به دلیل استفاده از تجهیزات پالایشی ایرانی در پالایشگاه‌های مذکور، افزایش یافته است. در زمینه کاتالیست‌ها نیز اخیرا کاتالیست‌های ایرانی که پس از تحریم صنعت پتروشیمی ایران، تولید بارِ اول داشته است، به پتروشیمی‌های روسیه صادر و جایگزین کاتالیست‌های اروپایی شده است که از ابتدای سال، صنعت پتروشیمی روسیه را تحریم کردند.
اهمیت سیاست تولید بار اول به خصوص در صنعت نفت و گاز کشور و تجربه‌های موفق پیشین، الگوبرداری از این سیاست مهم و صنعتی برای افزایش توانایی توسعه زنجیره ارزش و امکان تهیه بخشی از نیاز صنعت نفت و گاز دنیا را بیش از پیش عیان کرده است و نه فقط صنعت نفت و گاز، بلکه صنایع دیگر کشور نیز باید به سرعت به این سمت حرکت کنند و به تامین مالی تولید بار اول تجهیزات راهبردی زنجیره ارزش صنعت خود بپردازند.
در واقع سیاست «تولید بارِ اول» که از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و با هدف مقابله با تحریم‌های عدم فروش تجهیزات راهبردی مورد نیاز صنایع طراحی و تدوین شده است، رویکردی جدید است که زمینه را برای ورود جدی و بیش از پیش دانش‌بنیان‌ها به حوزه صنایع بزرگ کشور فراهم می‌کند.
تحریم‌های اقتصادی که به طور مستقیم صنایع بزرگ ایران را هدف گرفته، از یک دهه گذشته وارد فاز جدیدی شده است و هر روز نیز شدیدتر می شود. در چنین شرایطی نیاز به برنامه ریزی برای برخورد و مواجهه متفاوت با این تحریم‌ها بیش از هر زمان دیگری احساس می شود. از این رو، راهبردی جدید به پشتوانه شرکت‌های دانش‌بنیان و توانمند داخلی برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها در پیش گرفته شده است. این مواجهه هدفمند و متقابل با تحریم‌های عدم فروش تجهیزات راهبردی مورد نیاز صنایع کشور، زیرنظر معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور طی سال‌های اخیر تحت عنوان سیاست تولید بار اول شکل گرفت؛ سیاست جدیدی که برای دانش‌بنیان شدن صنایع بزرگ و با رویکرد ارتباط موثر بین صنعت و شرکت‌های توانمند دانش‌بنیان داخلی ذیل کارگروه تولید بار اول طراحی شد و به صورت هدفمند تولید بار اول تجهیزات و اقلام استراتژیک و راهبردی صنایع مختلف کشور را در پیش گرفت.
این سیاست مهم در زمینه بومی‌سازی اقلام راهبردی صنایع مختلف در ماده ۱۰ قانون جهش تولید دانش‌بنیان، علاوه بر به حداقل رساندن اثر تحریم‌های غرب بر علیه ایران، موجب شد که کشور با این رویکرد مواجهه فعالانه با تحریم‌ها، در صنایع مختلف از جمله صنعت پالایشگاهی و تجهیزات فرآیندی این صنعت و همچنین صنعت پتروشیمی و کاتالیست‌های موجود در این صنعت به خودکفایی و بومی‌سازی اقلام راهبردی زنجیره ارزش نفت و گاز بپردازد و صنعت نفت و گاز کشور به سمت دانش‌بنیان شدن حرکت کند.
علاوه بر این طی ماه‌های اخیر به پشتوانه تولید بار اول و بومی‌سازی این اقلام راهبردی زنجیره ارزش نفت و گاز کشور، ایران توانسته است به صادرکننده این اقلام به کشورهای مختلف تبدیل شود. جواد اوجی وزیر نفت نیز با اشاره به توانمندی متخصصان داخلی در بازسازی پالایشگاه‌های نیمه فعال کشورهای همسو، از صادرات تجهیزات و خدمات فنی مهندسی ایرانی به پالایشگاه‌های فراسرزمینی جدید ایران در ونزوئلا و سوریه خبر داده و گفته که موجب بهبود فروش نفت کشور نیز شده است. همچنین صادرات کاتالیست‌های ایرانی به پتروشیمی‌های روسیه نیز دیگر دستاورد مهم تولید بار اول و بومی‌سازی اقلام راهبردی زنجیره ارزش نفت و گاز کشور بود که موجب افزایش ارزآوری و همچنین بازارسازی جدید برای محصولات دانش‌بنیان تولیدی برای بار اول در کشورهای مختلف دنیا شد.
شرکت های دولتی و شبه‌دولتی مشتریان محصولات تولید بار اول
به طور کلی این سیاست شرکت‌های دولتی و شبه دولتی را به مشتریانی برای محصولات تولید بار اول تبدیل کرد و نقش محصولات وارداتی را در سازمان‌ها و نهادهای دولتی کمرنگ‌تر کرد تا دانش بنیان‌ها با یک پشتوانه بسیار قوی توانستند محصولات بومی‌سازی شده خود را به وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی عرضه کنند.
علاوه بر این سیاست تولید بار اول باعث به وجود آمدن فرصت‌های صادراتی زیادی در حوزه های مختلف به خصوص در حوزه نفت و گاز شده و به درآمدزایی ارزی کمک کرده است.
سیاست تولید بار اول رویکرد جدیدی است که زمینه را برای ورود جدی و بیش از پیش دانش بنیان‌ها به حوزه صنایع بزرگ کشور فراهم کرده است این سیاست مهم در زمینه بومی‌سازی اقلام راهبردی صنایع مختلف علاوه بر به حداقل رساندن تحریم‌ها موجب شد کشور مواجهه فعالانه با تحریم‌ها داشته باشد و در صنایع مختلف به سمت خودکفایی حرکت کند.
۵۰ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی با ساخت داخلی تنها یک محصول
همچنین ساخت محصولات مختلفی که نیاز بود قبلا آنها را وارد کنیم صرفه‌جویی ارزی برای کشور به همراه داشته و از خارج شدن ارز از کشور جلوگیری کرده است. برای مثال پروژه تدوین دانش ساخت مته های حفاری توسط پژوهشگران جهاد دانشگاهی و با همکاری متخصصان صنعت نفت از سال ۱۳۸۹ آغاز شده بود و اکنون با ساخت آنها در کشور سالانه نزدیک به ۵۰ میلیون دلار صرفه جویی ارزی می شود.
این تنها بخش کوچکی از به نتیجه رسیدن کارگروه های تولید بار اول در دولت سیزدهم است که در حوزه های مختلف صنایع کشور توسط معاونت علمی ریاست جمهوری با جدیت بیشتری دنبال می شود و دانش بنیان ها در آن روند رو به رشد داشته اند.