در این گزارش سه پرسش مطرح و تلاش شده به آنها پاسخ داده شود:
- آیا برای خرید خودرو وارداتی باید خودرو فرسوده را اسقاط کرد؟
- آیا خودروهای اسقاطی با قیمت‌های بالا در فضای مجازی، واقعا به فروش می‌رود؟
- چه عواملی به این شایعه دامن زده است؟
هر یک از این پرسش‌ها به صورت جداگانه بررسی شده است.
برخی پراید مدل ۱۳۸۰و ۱۳۸۲ را با قیمت ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون و پژو همین سال را با قیمت ۵۰۰ میلیون تومان آگهی کرده‌اند و جالب آن‌که به اسقاطی بودن خودروها اشاره کرده‌اند۴۰۰ میلیون تومان، قیمت پیکان ۱۳۸۲ !
بررسی آگهی‌های سامانه‌های مجازی نشان می‌دهد این روزها قیمت برخی خودروهای فرسوده که فقط به درد اسقاط می‌خورند، نجومی و حتی بیشتر از قیمت خودرو صفر درج شده است. برخی پراید مدل ۱۳۸۰ و ۱۳۸۲ را با قیمت ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان و پژو همین سال را با قیمت ۵۰۰ میلیون تومان آگهی کرده و جالب آن‌که در آگهی هم به اسقاطی بودن خودروها اشاره کرده‌اند. اما چه عاملی سبب انتشار این قیمت‌ها شده است؟
چه عواملی به این شایعه دامن زده است؟
واردات خودروهای کارکرده از موضوع‌های داغ این روزهاست. وزیر صمت، هشتم مرداد ۱۴۰۲ اعلام کرد آیین‌نامه واردات خودروهای کارکرده در مدت ۱۰ روز به مجلس ارسال می‌شود که سرانجام این آیین‌نامه ۲۳ مرداد به مجلس ارسال شد. پس از گذشت چند روز از ارسال این آیین‌نامه به مجلس، «جلال رشیدی‌کوچی»نماینده مجلس، به شکل غیررسمی به تشریح هفت بند از آن پرداخت.
وی گفت آیین‌نامه واردات خودروهای کارکرده که چند بند دارد، در وزارت صمت مصوب‌شده و اکنون در انتظار بررسی هیات وزیران است و سپس در بیان بندهای آیین‌نامه وزارت صمت، اعلام کرد به‌ازای هر دستگاه خودروی کارکرده وارداتی، یک دستگاه خودروی فرسوده باید اسقاط شود.
این اظهارنظر در کنار مشخص‌نبودن نوع و قیمت خودروهای وارداتی کافی بود تا موج گرانی خودروهای اسقاطی در فضای مجازی بالا بگیرد.
در فضای ابهام در نوع و قیمت خودروهای وارداتی، شاید این تصور ایجاد شده که خودرو وارداتی (به طور مثال با قیمت ۱ تا ۱.۵ میلیارد تومان) می‌تواند سود چندصد میلیون تومانی برای خریدار داشته باشد و وقتی مجوز واردات منوط به اسقاط خودرو باشد و تصور کلی کمبود این خودروهاست، در نتیجه فضا برای سوداگری خودروهای اسقاطی ایجاد می‌شود.
انجمن صنفی مراکز اسقاط با پشتیبانی ۲۲۰ مرکز اسقاط در سطح کشور، آماده عرضه ۴۰ هزار گواهی اسقاط با نرخ ۳۵ میلیون تومان به تولیدکنندگان و واردکنندگان خودرو و موتورسیکلت استآیا برای خرید خودرو وارداتی باید خودرو فرسوده را اسقاط کرد؟
این ذهنیت‌ها در حالی است که رئیس ستاد نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده گفته، اشخاص حقیقیِ متقاضی واردات خودرو، هیچ نیازی به داشتن خودرو فرسوده به نام خود ندارند. به گفته او، حجم قابل توجهی گواهی اسقاط از سال‌های گذشته در سبد مراکز اسقاط انباشت شده که پاسخگوی نیاز واردات و تولیدکنندگان داخلی خودروست.
هر فردی که خودرو کارکرده و اسقاطی دارد، با مراجعه به یکی از ۲۲۰ مرکز اسقاط در سطح کشور مراحل اسقاط خودرو خود را طی می‌کند و در پایان گواهی اسقاط برای خودرو او صادر می‌شود. افراد نوعا این گواهی را در اختیار مراکز اسقاط گذاشته و به ازای آن پول می‌گیرند تا آن را برای خرید خودرو تازه هزینه کنند.
«محمود مشهدی‌شریف» رئیس انجمن صنفی مراکز اسقاط نیز اعلام کرده، انجمن صنفی مراکز اسقاط با پشتیبانی ۲۲۰ مرکز اسقاط در سطح کشور، آماده عرضه ۴۰ هزار گواهی اسقاط با نرخ ۳۵ میلیون تومان به تولیدکنندگان و واردکنندگان خودرو و موتورسیکلت است.
با این وصف، این گواهی به میزان کافی و با قیمت ۳۵ میلیون تومان موجود است و موجود بودن آنها (قوت در عرضه) با وجود تقاضای جدید ایجادشده، می‌تواند مانع سوداگری در این زمینه شود.
چه تعداد خودرو قرار است وارد شود؟
البته برای پاسخ به پرسش بالا، یک عامل مهم، میزان خودرو وارداتی در این طرح است. در مصوبه مجلس درباره واردات خودرو دست دوم، اشاره ای به تعداد خودرویی که امکان ورود آن هست، نشده؛ از این رو گمانه‌زنی‌های مختلفی درباره تعداد خودرویی که قرار است وارد شود، انجام شده است، از ۵ تا ۱۰ هزار و ۱۰۰ هزار خودرو.
در هر حال اگر تعداد خودروهای واردشده به میزان ۵ تا ۱۰ هزار خودرو باشد، با وجود ۴۰ هزار برگه اسقاط، دست‌کم اکنون امکان سوداگری گسترده برای خودروهای قدیمی و اسقاطی نیست اما اگر میزان واردات به ۵۰ تا ۱۰۰ هزار خودرو برسد، به طور معمول با تمام‌شدن برگه‌های اسقاط، به خودروهای اسقاطی تازه نیاز است که در این صورت می‌تواند سبب افزایش قیمت آنها شود.
در حالی که قیمت خودرو اندکی کاهش یافته است، تلاش دلالان و سوداگران خودرو برای بالا بردن قیمت با زمینه ایجادشده، چندان عجیب نیستآیا خودروهای اسقاطی با قیمت‌های بالا در فضای مجازی، واقعا به فروش می‌رود؟
در حالی که قیمت خودرو اندکی کاهش یافته است، تلاش دلالان و سوداگران خودرو برای بالا بردن قیمت با زمینه ایجادشده، چندان عجیب نیست؛ با این حال از آنجا که هنوز شروط تحویل خودرو وارداتی به صراحت اعلام نشده، در ابتدا بعید به نظر می‌رسد افرادی حاضر به پرداخت این مبالغ کلان برای خودرو اسقاطی باشند.
با این وجود، بررسی‌های ما نشان می‌دهد خبرهایی از فروش پرایدهای مدل پایین که پیشتر ۱۰۰ میلیون تومان هم قیمت نداشتند، با قیمت‌های حدود ۲۰۰ میلیون تومان وجود دارد که نشان می‌دهد این فرایند بی‌مشتری هم نبوده اما ابعاد این معاملات مشخص نیست.
چه کسانی کم‌کاری کردند؟
اما در شکل‌گیری این فضا به غیر از دلالان و سوداگران بی‌نام و نشان، چه کسانی مقصر بودند؟ برخی، اقدام سامانه‌هایی مانند دیوار و شیپور در انتشار این قیمت‌ها را دلیل اصلی ایجاد این موج می‌دانند. البته این سامانه‌ها نوعا به عنوان نمایشگر و دماسنج بازار عمل می‌کنند و دلیل اصلی این افزایش قیمت غیرطبیعی نیستند؛ با این حال، در بالا گرفتن این فضا به دلیل کنار هم آوردن قیمت خودروها بی‌تاثیر نیستند.
یک دلیل دیگر، بیش از اندازه طولانی‌شدن تصمیم‌گیری و قانون‌گذاری در این زمینه است که با اطلاع‌رسانی ناقص و محدود یک نماینده، زمینه بدفهمی را ایجاد کرده است. از سوی دیگر، موضوعی که از سال گذشته بین نهادهای مختلف از مجلس و ... تا مجمع تشخیص مصلحت دست به دست شده و فرایند تصمیم‌گیری آن به طول انجامیده و هنوز هم به صورت کامل تعیین تکلیف نشده، زمینه ایجاد شایعه و سودجویی را فراهم می‌کند.
در این شرایط رسانه‌ها لازم است با سرعت بیشتری وارد عمل شوند و گرچه با دشواری، به انتشار اطلاعات درست و دقیق و افشای سوداگری‌ها بپردازند.