به گزارش خبرنگار حوزه سیاست خارجی ایرنا، گفت‌وگوی رسانه‌ای وزیر امورخارجه و اظهارات وی درباره توافقی که نام «سند سپتامبر» در رسانه‌ها به خود گرفته است، ابهاماتی را درباره مفاد این توافق در اذهان ایجاد کرد. سند سپتامبر، مجموعه‌ای از قرارهای ایران با طرف‌های غربی است که در سال گذشته و در پروسه مذاکرات بدست آمد و به دلایلی به ایستگاه توافق نرسید. سندی که به نوعی قربانی سناریوهای حاصل از تحلیل‌های لابی‌های رژیم صهیونیستی شد.
مروری بر سند سپتامبر
سند سپتامبر، ثمره مجموعه اقدامات و گفت‌گوهایی بود که از سال ۱۴۰۰ آغاز شد و تا سپتامبر ۲۰۲۲ (شهریور ۱۴۰۱) پیش رفت و بسته‌های پیشنهادی میان ایران، تروییکای اروپا و آمریکا مبادله و طبق گفته وزیر امور خارجه شرایط برای رسیدن به یک توافق درست را فراهم کرد اما آمریکا بار دیگر به سراب براندازی در ایران امید بست و اغتشاشات در کشور را به مجموع بهانه‌گیری‌های خود افزود و مذاکرات و توافق را به تعلیق درآورد. یک سال پس از این تاکتیک اشتباه، دولت «جو بایدن» در پی توافقی جدید با ایران است.
مذاکرات میان ایران با کشورهای اروپایی(مستقیم) و آمریکا (غیرمستقیم) با فراز و فرودهایی ادامه یافت و به تابستان سال گذشته و به متن توافقی در مرداد آن سال رسید. سه کشور اروپایی متنی را آماده و اعلام کردند که دربرگیرنده دیدگاه‌های طرفین است و از ایران و آمریکا خواستند آن را امضاکنند. امضای این متن از سوی ایران نیازمند تغییراتی هرچند جزئی اما مهم بود و از این رو بارها میان طرف‌های مذاکره رد و بدل شد اما به گفته وزیر امورخارجه در سه حوزه مشخص نتوانست منافع جمهوری اسلامی ایران را تأمین کند. در همین رفت و برگشت سند مذاکراتی بود که بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مطالبات ایران را «معقولانه» توصیف کرد.
امیرعبداللهیان در مردادماه 1402 اعلام کرده بود که به صورت مشخص درباره سه موضوع با آمریکا در حال تبادل پیام هستیم و طی روزهای آینده آخرین نظرات خود را اعلام می‌کنیم، به آمریکا به صراحت گفتیم اگر نظرات ما روی این سه موضوع که نظرات منطقی است تامین شود آمادگی داریم وارد مرحله اعلام توافق شویم. پرونده پادمانی ایران و ادعاها درباره وجود ذرات اورانیوم کشف شده، تضمین رفع تحریم به ویژه در زمینه سرمایه‌گذاری‌های خارجی و در نهایت راستی‌آزمایی، محور سه موضوع اختلافی بود.
ایران توافق را برای توافق نمی‌خواست بلکه منافع جمعی ایرانیان را در پرتو یک توافقی پایدار جست‌وجو می‌کرد و دولت بایدن درگیر انتخابات کنگره شد و ترجیح داد تصمیم مشخصی درباره مذاکرات نگیرد. پایان انتخابات کنگره در آمریکا همزمان شد با آغاز اغتشاشات در ایران. لابی‌های رژیم صهیونیستی با آغاز آشوب‌ها در ایران به کار افتادند و دولت بایدن را از پیگیری متنی که قرار بود به توافق سپتامبر برسد بازداشت. اروپایی‌ها هم به بهانه و ادعای به کارگیری پهپادهای ایرانی از سوی روسیه در جنگ اوکراین، پروسه توافق و مذاکرات را متوقف کردند. تهران در چند برهه مشخص از ضرورت مذاکره سخن گفت و اعلام کرد که آماده جمع‌بندی مذاکرات است اما طرف‌های غربی، رغبتی به آن نشان ندادند.
چرخش مجدد آمریکا در مسیر مذاکره
دوری از میز مذاکره برای طرف‌های غربی اما چندان طولانی نشد و همزمان با فروکش کردن اغتشاشات، کاخ سفید بار دیگر سیگنال‌های مذاکراتی خود را ارسال کرد. به گفته مسئولان وزارت امور خارجه بیشتر از یک سال است که پیام‌های پنهانی با محوریت درخواست مذاکره و از طریق میانجیگران به ایران منتقل شده و جمهوری اسلامی هم با دریافت این سیگنال‌ها و بر مبنای سیاست همیشگی خود، گفت‌وگوهایی غیرمستقیم با آمریکا را ادامه داده است. هر چند در ابتدا آمریکایی‌ها انکار می‌کردند اما تبادل زندانیان با دیدگاه انسان‌دوستانه و آزادی دارایی‌های بلوکه شده تهران در کره‌جنوبی از نتایج اولیه این تصمیم بوده که به اعتقاد وزیر امورخارجه، تاثیر مثبتی بر گفت‌وگوهای غیرمستقیم در خصوص لغو تحریم‌ها خواهد داشت.
اما سیاست دولت سیزدهم در این زمینه تلاش برای کاستن از تبعات گره زدن این توافقات بر زندگی مردم است و در کنار مذاکره برای رفع تحریم‌ها، اقدام در مسیر خنثی‌سازی آن‌ها را هم مورد توجه قرار داده است. یافتن بازارهای جدید به ویژه برای نفت و گاز و بهره‌گیری از ظرفیت همسایگان برای کاستن از بار تحریم‌ها و پیشوستن به سازمان‌های بین المللی نشانه این سیاست است. تهران در فرآیند مذاکرات رفع تحریم‌ها، جز این مهم خواسته دیگری ندارد و از هر توافق پایداری که به رفع واقعی تحریم‌ها بیانجامد استقبال می‌کند اما «سند سپتامبر» اسم رمز تجربه‌ای است که کاخ سفید باید از رفتار یکساله گذشته خود با جمهوری اسلامی ایران به دست آورد و اعتماد نسبی در مسیر هر نوع توافقی را از بین نبرد.