به گزارش ایرنا، آیا مزایای کتاب در دنیای گذشته که تقریبا کارکردهای بی‌بدیلی بودند اکنون می توانند توسط رسانه‌های دیگر جبران شوند و یا رسانه‌های دیگر مانند کتاب‌های الکترونیک، گوشی های هوشمند و یا شبکه های اجتماعی می‌توانند به‌راحتی جایگزین کتاب شوند؟ این موارد تنها بخشی از چالش های موضوع کتابخوانی در عصر حاضر است، عصری که هیجان سرگرمی مدرن دیجیتال و گوشی های هوشمند، مطالعه بصورت کتابخوانی را مهجورتر از پیش کرده است.
کارشناسان بر این باورند که در فضای امروزی مشکل، عدم دسترسی به کتاب نیست بلکه مسئله اصلی این است که کتابخوانی در سایه سرگرمی های جهان مدرن قرار گرفته است و از جمله این سرگرمی های پرهیجان را فضای مجازی می دانند اما اگر بپذیریم فضای مجازی امروز از حیث دسترسی و سهولت ارتباطات، واقعی ترین فضای حاکم بر هر جامعه است پس گریز کتاب از آن جایز نیست و به عبارتی نباید بین کتاب و فضای مجازی جدالی را متصور شد چراکه این ۲ می توانند مکمل همدیگر باشند.
در توضیح بیشتر این نکته باید گفت همانگونه که کارشناسان حوزه کتاب و رسانه بر آن تاکید دارند، گسترش روز افزون شبکه های اجتماعی و فضای مجازی، عاملی در کاهش میزان کتابخوانی است اما این مسئله نیز همانند عصر ارتباطات موضوعی پیچیده و چند بعدی است از طرفی مزیت هایی اعم از سرعت و دسترسی آسان را به همراه دارد و از طرفی باید از این فضا با دانایی، استفاده مطلوب داشت.
بهانه برای نخواندن کتاب فراوان است، دلایلی اعم از گرانی کتاب و یا نفوذ فضای مجازی که تمام اوقات را پر کرده است اما در نگاهی عمقی تر، اولویت نداشتن مطالعه مطرح می شود.
۵۰ میلیون جلد منابع موجود کتابخانه های کشور
بنا بر آمار رسمی، تعداد منابع موجود در کتابخانههای کشور ۵۰ میلیون جلد است که می توان گفت به ازای هر نفر کمتر از یک جلد کتاب در کتابخانه‌ها وجود دارد، با این حال بسیاری از مردم، هنوز همان یک کتاب موجود در کتابخانه‌ها را نخوانده‌اند.
بنا بر گفته دبیرکل نهاد کتابخانههای عمومی کشور در حال حاضر سه هزار و ۷۴۱ باب کتابخانه عمومی شامل ۲ هزار و ۷۵۴ باب کتابخانه نهادی، ۸۴۰ باب کتابخانه مشارکتی، ۲۹ باب کتابخانه مستقل و ۱۱۸ باب سالن مطالعه در سطح کشور به ارائه خدمات کتابخانه‌ای می‌پردازد.
"مهدی رمضانی" می گوید: از نظر ما، همه مردم باید عضو کتابخانههای عمومی باشند، این نگاه ما به حوزه توسعه کتابخانه‌ای است و برای دستیابی به این موقعیت باید بیشتر تلاش کنیم، اکنون به ازای هر نفر کمتر از یک جلد کتاب در کتابخانههای عمومی وجود دارد.
افزایش تعداد کتابخانه ها در دولت سیزدهم
دبیرکل نهاد کتابخانههای عمومی کشور، هفته گذشته در آیین بهره برداری از کتابخانه مرکزی خرم آباد با حضور " محمد مهدی اسماعیلی" وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، اظهار کرد: در دولت سیزدهم تعداد کتابخانه های سیار و عضویت در کتابخانه ها ۵۱ درصد و میزان امانت گیری کتاب نیز ۱۴۵ درصد افزایش یافته است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در سفر اخیر خود به لرستان گفت: سرانه مطالعه در کشور بدون احتساب ادعیه، قرآن و کتاب های آموزشی ۳۳ دقیقه است که باید برای مسیر تمدن نوین پیش رو، پایه های فرهنگی تقویت و سرانه مطالعه در کشور افزایش یابد.
اسماعیلی در آیین بهره برداری از کتابخانه مرکزی خرم آباد با تاکید بر اینکه حوزه فرهنگ و هنر نیاز به تحرک جدی دارد، بیان کرد: در کتابخانه ها با یک شبکه گسترده رو به رو هستیم و هم اکنون حدود یک هزار کتابخانه در کانون های پرورش فکری وجود دارد و علاوه بر کتابخانه های دانشگاهی، بیش از ۱۰ هزار مسجد کشور نیز کتابخانه دارند.
ثبت ۲۰۰ هزار نسخه کتاب در کتابخانه های بروجرد
در شهرستان بروجرد بنا بر گفته سرپرست اداره کتابخانه های عمومی ۱۳ کتابخانه شامل هفت مورد نهادی و ۶ کتابخانه مشارکتی وجود دارد که ۲۰۰ هزار نسخه کتاب در آنها ثبت شده است، تعداد کل اعضای کتابخانههای شهرستان بروجرد ۴۰ هزار نفر است که از این تعداد هشت هزار و ۵۰۰ نفر عضو فعال هستند.
"فرهاد سوداگر" با اشاره به فعالیت ۲ کتابخانه روستایی در شهرستان بروجرد افزود: یک کتابخانه در روستای دینارآباد و یک کتابخانه در بخش اشترینان فعال است که هر ۲ کتابخانه روستایی حدود یک هزار و ۵۰۰ عضو دارند.
وی با بیان اینکه محققان و دانش پژوهان می‌توانند در محیطی آرام و با امکانات استاندارد به امر مطالعه و پژوهش بپردازند، اضافه کرد: بخش‌های پژوهشگران بروجرد در ۲ کتابخانه استاد آیتی و شهید باهنر با اعتبار بیش از هفت میلیارد ریال در روزهای آینده به بهره‌برداری خواهد رسید.
سوداگر ادامه داد: هم اکنون بخش پژوهشگران در لرستان فقط در کتابخانه مرکزی خرم‌آباد وجود دارد که در هفته دولت امسال بهره‌برداری شده است.
ضرورت تلاش برای بازگشت کتاب به سبد فرهنگی مردم
بنا بر تایید کارشناسان و فعالان حوزه کتاب، تقویت فرهنگ کتابخوانی یک اولویت است که از تمام ظرفیت های موجود می توان برای ارتقای آن بهره گرفت، ممکن است فضای کتابخانه ای یا تعداد کتاب های موجود بنا بر استانداردهای لازم نباشد ولی نکته مهمتر این است که از همان داشته های موجود هم آنگونه که باید بهره گرفته نمی شود.
علاوه بر این، بحث کتاب و کتابخوانی که به میان می آید بلافاصله یکی از علل بی بدیلی که از سوی همگان مطرح می شود فضای مجازی و کوچ از سرشوق مردم به این فضا است، هرچند این دلیل می تواند درست باشد اما تمام ماجرای دوست نداشتن کتاب را در برنمی گیرد آنهم در شرایطی که گستردگی فضای مجازی سیطره دنیا را آنچنان در نوردیده است که گویی زندگی بدون آن ممکن نیست.
اما یک نگاه خوشبینانه همواره یادآوری می کند دنیای الکترونیک حتی اگر از این هم گسترده تر شود کتاب کاغذی همچنان آینده خود را خواهد داشت و تکنولوژی هم راه خود را می‌رود، هیچ کدام نمی‌توانند سد راه دیگری شوند اما آنجا که در کنار هم باشند، قدرت و عظمتشان از آنچه که هست چندین برابر می‌شود.
اهل مطالعه خوب می‌دانند لذت ورق زدن کتاب با لمس صفحه هوشمند و خواندن نسخه الکترونیک همان کلمات قابل قیاس نیست و شاید به همین علت است که هنوز هم در دنیای توسعه یافته، بناهای کتابخانه‌ای با شکوه، سرپا و پویا باقی مانده‌اند.
این نگاه خوشبینانه در واقع نوعی تاکید بر همان سواد رسانه ای است که به نوعی بر استفاده کاربردی و هوشمندانه از فضای مجازی تاکید دارد، تاکیدی که محور آن بر استفاده درست از تکنولوژی و داشتن برنامه و آموزش پیش می‌رود، به عبارتی به جای حضور منفعل و پذیرنده در این فضا با خواندن، آموزش و کتابخوانی می‌توان حضور پرسشگرانه، موثر و پویاتری داشت.
"پروین زمانی" پژوهشگر اجتماعی در این خصوص می گوید: خرید کتاب از سبد خانواده‌ها خارج شده و بسته‌های اینترنت و شارژ تلفن جای آن را گرفته است، گرچه دسترسی به کتاب‌ها بسیار آسان‌تر شده و به راحتی می‌توان بسیاری از کتب و مقالات فارسی و لاتین را تهیه کرد ولی خواندن و مطالعه کتاب دشوارتر شده است.
وی افزود: یک نگاه خوشبینانه به کتابخوانی این است که فرصت و تهدیدهای پیش‌روی مطالعه و کتاب را شناسایی کرد تا بتوان تهدیدهای کتابخوانی را کاهش داد و فرصت ها را تقویت کرد اما قبل از هر چیز باید سواد رسانه ای خود را تقویت کنیم و با تجهیز خود به توانایی جدید، محتواهای مفید و کاربردی را تشخیص داده و از آنها استفاده کنیم.
این جامعه شناس بیان کرد: در کنار خواندن مطالب شبکه های اجتماعی حتما فرصت هایی برای خواندن کتاب و گفتگو در مورد آن داشته باشیم و حتی اگر فرصت خواندن کتاب های خوب را نداریم می توان از خلاصه و چکیده کتاب ها استفاده کرد.
وی می گوید: با وجود اینکه کتاب و کتابخوانی کارکردهای بی‌بدیلی مانند آرامش و تمرکز دارد ولی فرصت‌هایی نیز در دنیای مجازی هست که می توان با اقداماتی نظیر رعایت حقوق مالکیت(کپی رایت)، سیاست‌گذاری جهت تولید محتوای مناسب، تجهیز کتابخانههای عمومی به منابع الکترونیکی مناسب، آموزش شیوه‌های جست‌وجوی منابع به افراد، ترویج کتاب و کتابخوانی و ارزش دادن به علم و خردورزی مانع سقوط جامعه به‌سوی کم‌دانی و کتاب نخوانی شد.
در مساله کتاب و کتابخوانی، تلاش برای ورود کتاب به زندگی مردم مهم است چراکه فعالان اجتماعی و فرهنگی معتقدند با ظهور و گسترش فضای مجازی در سالیان اخیر سبد فرهنگی خانواده‌ها دچار تغییرات گسترده‌ای شده و یک راه برای بازگشت به کتاب و مطالعه ، معرفی و تبلیغ کتاب از هر راه ممکن است.