به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، اقدامات متفاوت و متنوعی برای ترویج زبان و ادبیات فارسی انجام می‌شود. دسترس‌پذیر کردن کتاب یکی از شناخته‌شده‌ترین این اقدامات است. برای ترویج کتاب و کتاب‌خوانی در مناطق روستایی کتابخانه احداث می‌شود یا طرح‌هایی مانند کوله کتاب برای رساندن کتاب به مناطق صعب‌العبور انجام می‌شود. این در حالی است که زمینه‌سازی برای فعالیت نویسندگان و شاعران و تامین معیشت آن‌ها برای پرداختن به فرهنگ و ادب از اهمیت بالایی برخوردار است.
در نشست روز شعر و ادب فارسی، نکوداشت استاد شهریار، زیبا اسماعیلی شاعر نویسنده و عضو هیات علمی دانشگاه شهید رجایی و سیمین بختیاری مدرس دانشگاه و شاعر به بررسی این مساله پرداختند.
بخش نخست این میزگرد را می‌توانید اینجا مطالعه کنید.
در دهه ۷۰ جلسات نقد و بررسی خوبی برگزار می‌شد، چرا در سال‌های اخیر توجه چندانی به آثار منتشر شده وجود ندارد؟ چه عواملی باعث شکل‌گیری این روند شده است؟
اسماعیلی: دهه ۷۰ در تاریخ ادبیات دهه قابل توجهی بود. خیلی از عوامل می‌تواند در شکل‌گیری جریان فرهنگی تاثیرگذار باشد. زمیانی که دهه ۷۰ را بررسی می‌کنیم، در زمینه هنر، شعر و داستان با شکوفایی مواجه می‌شویم، اما بعد از دهه ۷۰ اندک اندک افول این روند را می‌بینیم؛ زیرا مخاطبان کتاب را از دست می‌دهیم. مخاطب‌های جوان امروز بیشتر سواد رسانه‌ای دارند، این در حالی است که در دهه ۷۰ اکثریت دانشجویان مخاطب کتاب بودند و کتاب‌ها را به صورت فیزیکی می‌خریدند و می‌خواندند، اما کودکان دهه ۹۰ بیشتر سواد رسانه‌ای دارند و مخاطب کتاب نسیتند، زیرا رسانه در شکل‌گیری تفکر آن‌ها تاثیر زیادی گذاشته است.
در نتیجه جریان‌سازی فکری را باید از رسانه‌ها شروع کنیم. رسانه‌هایی که در اختیار جوانان و بزرگان قرار می‌دهیم، این در حالی است که در حوزه رسانه هم فعالیت نمی‌کنیم؛ در رسانه هم آشوب است و هر کسی سعی می‌کند خود را به عنوان فرد برجسته مطرح کند.
کودکان دهه ۹۰ بیشتر سواد رسانه‌ای دارند و مخاطب کتاب نیستند، زیرا رسانه در شکل‌گیری تفکر آن‌ها تاثیر زیادی گذاشته است
در حالی که در دهه‌های قبل جلسه‌های نقد و بررسی بیشتری برگزار می‌شد. به نظر می‌رسد انگیزه‌های فرهنگی در میان مردم ایران بیشتر بود. یا انگیزه‌های غیرمادی و دلسوزی فرهنگی در میان نخبگان بیشتر بود. شاید امروز مولفه‌های اقتصادی تاثیرگذاری بیشتری دارند؛ تا جایی که از اساتیدی که در این حوزه فعالیت می‌کنند نمی‌توان انتظار داشت بدون چشمداشت مادی در حوزه نقد شعر و ادب فعالیت کنند؛ هزار و یک نوع مسائل مادی وجود دارد و نمی‌توانیم بگوییم که فرد تمام این مسائل را کنار بگذارد و فقط به دلیل علاقه‌مندی بدون در نظر گرفتن مسائل مادی در یک حوزه فعالیت کند.
اگر بخواهیم یک حوزه را احیا کنیم، نیازمند این هستیم که برای آن حوزه فرهنگی سرمایه‌گذاری مادی انجام بدهیم، هر حوزه که برایش سرمایه‌گذاری مادی انجام نشود، شلم شوربا می‌شود هر کسی میخواهد به آن مساله ورود کند و مشخص نیست که هر فرد چقدر دانش و چه مقداری آگاهی در پس ادعای خود دارد.
برای نوجوان در دانشگاه، ادب فارسی ذره‌ای ارزش ندارد
به نظر شما چطور می‌توانیم توجه متخصصان و فعالان ادبی داخل به آثار منتشر شده را بیشتر کنیم؟
بختیاری: جای تاسف دارد که تا وقتی هزار و یک شب همینجا بود، کسی سمتش نمی‌رود، دکتر قنواتی می‌گفت اگر یک اثر مانند هزار و یک شب یا مانند جوامع‌الحکایات در کشورهای دیگر ترجمه و به آن توجه شود، اعلام می‌کنیم که اثر برای ما است. برای هزار و یک شب هم همین اتفاق افتاد، کسی آن را نمی‌شناخت تا جایی که باید ثابت کنیم که بخش‌هایی از آن ایرانی اصیل است. وقتی اثری به کشور دیگری می‌رود باید آن را به زور پس بگیریم.
نوجوان امروزی اگر بخواهد برای ادب زمان بگذرد، روی زبان‌هایی مانند انگلیسی یا دیگر زبان‌ها زمان می‌گذارد
یعنی ما گنجینه عظیمی داریم که روز به روز مغفول‌تر می‌شود، زیرا جذابیتی برای نسل جدید ندارد. نسل جدید جذابیت را در کتاب‌ها و هنر سینمای خارج از این مرزها پیدا می‌کند، زیرا خودباوری را از دست داده است. حتی برای نوجوان در دانشگاه ادب فارسی ذره‌ای ارزش ندارد. نوجوان امروزی اگر بخواهد برای ادب زمان بگذرد، روی زبان‌هایی مانند انگلیسی یا دیگر زبان‌ها زمان می‌گذارد و ما می‌دانیم که چرا این کار را می‌کند.
جای تاسف دارد که ادبیات برای نسل جدید ارزشمند نیست و نمی‌خواهد در این مرز بماند، تا برای زبانش وقت بگذارد؛ زیرا خودباوری‌اش را به کلی از دست داده است و دلش جای دیگر است ابتدا باید این معضل را در نوجوان و جوان امروزی حل کنیم تا متوجه شود کشوری که در آن زندگی می‌کند اصالت دارد و اگر بتوانیم با افرادی که واقعا ۳۸ سال است که از این کشور مهاجرت کردند و بخواهیم از تجربیات و مطالعات بپرسیم شاید این نوجوان و جوانای ایرانی کمی به خودش بیاید.
جوانان باید متوجه قدرت ادبیات شوند
بختیاری: باید خودباوری احیا شود تا جوان ایرانی باور کند که موجودی ارزشمند، در یک قسمت ارزشمند دنیا، با زبان و ادب ارزشمندتر است. روانشناسان، مسئولان فرهنگی رسانه و افراد دیگر باید به این مساله توجه کنند و به هر شکلی با شاعران و شعرهای آن‌ها آشنا شوند. برای مثال یک بیت شعر در اتوبان نوشته شود، تا مسافران آن را بخوانند و متوجه قدرت ادبیات و شاعر شوند.
جوان ایرانی باید خودش و فرهنگ را باور کند که چقدر این گوهر ارزشمند است تا برای پیشبرد مقاصد، زبان از دست نرود. البته که زبان از دست نمی‌رود و با همه غفلت‌هایی که انجام می‌شود زبان ماندگار و مانا است و اما حیف است که جوان امروزی نسبت به زبان بی‌رغبت باشد.