به گزارش ایرنا، نشست خبری شانزدهمین جشنواره بین‌المللی پژوهش فرهنگی سه‌شنبه ۲۱ شهریور ۱۴۰۲ با حضور قاسم زائری (رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و دبیر جشنواره)، سجاد صفارهرندی (دبیر علمی جشنواره)، میثم مهدیار (معاون پژوهشی پژوهشگاه و مدیر اجرایی جشنواره)، حسن خجسته (عضو هیئت‌علمی دانشگاه صداوسیما و مدیر گروه رسانه و ارتباطات جشنواره)، سعید طاووسی مسرور (مدیر گروه پژوهش‌های دینی و اسلامی) و جمعی از خبرنگاران در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.
در بخش اول این نشست قاسم زائری برگزاری جشنواره پژوهش فرهنگی را در راستای یکی از اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دانست و گفت: شانزدهمین جشنواره بین‌المللی پژوهش فرهنگی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در هفته پژوهش یعنی در آذرماه ۱۴۰۲ برگزار خواهد شد. این جشنواره از سال ۹۸ به دلیل فراگیری کرونا و شرایط خاص آن دوره، برگزار نشده و متأسفانه بین دوره پانزدهم و شانزدهم وقفه‌ای ایجاد شده است. امسال با حمایت دکتر اسماعیلی وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی و همت همکاران پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، شرایط برای برگزاری شانزدهمین دوره فراهم شده است. برگزاری این جشنواره در راستای عمل به ماده ۲ اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در تشویق و حمایت از نویسندگان و بزرگداشت شخصیت‌های فرهنگی و آثار و نوشته‌های آن‌هاست.
اول؛ تقویت فرهنگ پژوهش
او با اشاره به هدف اصلی و ماهیت این جشنواره، ادامه داد: تأکید اصلی جشنواره در وهله اول، تقویت فرهنگ پژوهش است. پژوهشگران مختلفی در سراسر کشور مشغول انجام پژوهش درباره مسائل مبتلابه حوزه فرهنگ هستند که این جشنواره تلاش می‌کند در راستای مأموریت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آن‌ها را رویت‌پذیر و از صاحبان آن‌ها حمایت و راه را برای تدام فعالیت آن‌ها هموار کند. این جشنواره، شناسه اصلی پژوهشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سطح آن، بین‌المللی است که علی‌رغم تعریف در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مسئله اصلی آن، حکمرانی فرهنگی کشور است؛ لذا از شمول و فراگیری ملی در همه حوزه‌های مرتبط به فرهنگ و سازمان‌های مرتبط به آن برخوردار است. در این جشنواره غیر از روال معمول حمایت از پژوهش‌های فرهنگ، هنر، رسانه و ارتباطات، دینی و اسلامی و پژوهش‌های مرتبط به فناوری‌های جدید و آینده‌نگاری فرهنگی، بخش جایزه ویژه زنده‌یاد دکتر عماد افروغ، پژوهشگر برجسته فرهنگی کشور تعریف شده است که هدف آن حفظ نام و یاد استاد فقید و برجسته حوزه فرهنگ و کمک به تداوم شکلی از نقد متعهدانه است.
دبیر جشنواره به توضیح برخی ویژگی‌ها و نقاط تمایز این جشنواره نیز پرداخت و خاطرنشان کرد: ما تلاش می‌کنیم برگزیدگان این جشنواره به بنیاد ملی نخبگان معرفی شوند تا از مزایای عضویت در این بنیاد بهره‌مند شوند. نکته دیگری که این جشنواره را متمایز می‌کند این است که جوایز آن را ریاست محترم جمهوری اسلامی اهدا می‌کنند که بالاترین سطح تقدیم جوایز در جشنواره‌های داخلی محسوب می‌شود. در بخش بین‌المللی، تأکید بر پژوهش‌های حوزه اسلام و ایران است. ما تلاش می‌کنیم از طریق رایزن‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در کشورهای مختلف این جشنواره را اطلاع‌رسانی کنیم و از ان‌ها در شناسایی و دریافت آثار پژوهشگران برتر کمک بگیریم. جوایز این جشنواره در چند بخش اصلی، ویژه زنان، پژوهشگر ویژه جوان و بخش پژوهشگر پیشکسوت اهدا خواهد شد. همینطور در راستای عدالت فرهنگی و دیده‌شدن پژوهشگرانی که لزوماً در تهران نیستند و در جشنواره‌ها نادیده گرفته می‌شوند، بخش جازه پژوهشگر برتر استانی تعریف شده که از ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در استان‌ها خواسته می‌شود که برترین‌های پژوهشی خود را به جشنواره معرفی کنند تا از میان آن‌ها یک پژوهشگر ویژه استانی انتخاب شود.
پنج گروه اصلی و محوری در جشنواره
در ادامه سجاد صفار هرندی به دو حوزه جدید تعریف‌شده در این جشنواره اشاره و تصریح کرد: بخش اصلی و محوری جشنواره بین‌المللی پژوهش فرهنگی در پنج گروه اصلی تعریف شده که سه گروه، حوزه‌های عام و فراگیر فرهنگ، هنر و رسانه هستند. علاوه‌بر آن بر اساس رویکردها و سیاست‌های امسال جشنواره، حوزه مطالعات دینی و اسلامی از باب اهمیتی که در هویت فرهنگی و سرشت تمدنی ما دارند و از طرف دیگر حوزه فناوری‌های جدید و آینده‌پژوهی فرهنگی را از جهت دگرگونی‌ها و تحولات و اثرات تعیین‌کننده‌ای که نوآوری‌های حوزه دانش بر قلمرو و حیات فرهنگ دارند، برجسته کردیم.
او در ادامه از دبیران علمی هر بخش برای داوری آثار نام برد و افزود: برای داوری در هر یک از این حوزه‌های پنج‌گانه در خدمت برجسته‌ترین و شاخص‌ترین اساتید و اعضای هیئت‌علمی برجسته کشور هستیم. دبیر علمی بخش رسانه و ارتباطات استاد ارجمند جناب آقای دکتر حسن خجسته، حوزه فرهنگ دکتر محمدرضا روحانی، حوزه هنر دکتر خراسانی‌زاده و حوزه دینی و اسلامی دکتر سعید طاووسی مسرور هستند. این بزرگواران مطابق ضوابط و سیاست‌های جشنواره، آثار را مورد ارزیابی قرار می‌دهند و حاصل کار در هفته پژوهش اعلام خواهد شد. یکی از تمایزهای این دوره از جشنواره با ادوار گذشته، علاوه بر قالب‌های طرح پژوهشی، کتاب، پایان‌نامه و ...، اضافه‌کردن گزارش سیاستی است که می‌تواند نقش مهمی در غنای عقلانیت فرهنگی داشته باشد.
کاستی در پژوهش های کاربردی
حسن خجسته در انتقاد از کمبود پژوهش‌های عمیق در حوزه رسانه و ارتباطات اظهار داشت: قبلاً مبنای تحولات اجتماعی نظریه‌ها بودند اما امروز تکنولوژی‌های ارتباطی هستند. دنیای ارتباطات دنیای عجیبی است و چیزی که به آن گره خورده، حکمرانی اینترنت است. در حکمرانی اینترنت تضاد منافع عجیبی وجود دارد که در آن همه «من»ها و کاربران می‌خواهند اینترنت آزاد داشته باشند اما منی که اجتماعی شده مانند من پدر، من مادر، من رئیس سازمان و ...، که هرکدام دغدغه امنیتی دارند، می‌خواهند اینترنت مدیریت شود. در چنین شرایطی «ما» هستیم که باید آن را مدیریت کنیم اما این ما بین دو «من» که یکی شخصی و دیگری من شرکت‌هاست، گیر می‌کند. ما پژوهش‌های عمیق و کاربردی در این حوزه خیلی کم داریم. مبنای نظریه فلسفی تمام شبکه‌های اجتماعی، اندیشه فردگرایانه است اما جامعه ما، جامعه‌ای جمع‌گراست که در آن نهادهایی مانند خانواده اهمیت دارند. شبکه‌هایی که ساخته‌ایم همه فردگرایانه هستند و حتی یک بار به این فکر نکردیم که می‌توانیم شبکه‌های جمع‌گرا بسازیم یا خیر و این به این دلیل است که اینترنت در ایران بیشتر فنی دیده شده تا اجتماعی-فنی. امیدوارم پژوهش‌هایی که در این جشنواره ارسال می‌شوند، به ما در این حوزه کمک کنند.
قائل به نقد
سعید طاووسی مسرور درباره حوزه پژوهش‌های دینی و اسلامی این جشنواره گفت: اساساً در فراخوان این جشنواره ذکر شده که آثار آسیب‌شناسانه و کاربردی در اولویت هستند و این نشان‌دهنده ارزشی است که این جشنواره به نقد قائل است. با توجه به درهم‌تنیدگی فرهنگ ایرانی، اسلامی و شیعی، این موضوع در این جشنواره لحاظ شده و رویکرد کاربردی و مسئله‌محوربودن در این حوزه هم مورد توجه قرار گرفته است. این بخش متنوع دیده شده و تحقیقات قرآنی و نهج‌البلاغه تا تاریخ و سیره اهل بیت و تشیع و هرگونه مطالعات اجتماعی دین، جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی در آن می‌گنجد. حتی با توجه به تأکید جشنواره بر کاربردی‌بودن آثار، بخش فقه هم دیده شده که منظور از آن، فقه هنر، ارتباطات و حتی آیین‌ها و مناسک است. یکی از محورهای حوزه پژوهش‌های دینی و اسلامی، پژوهش‌های جهان اسلام است که نه فقط از نظر روابط بین‌الملل و مرتبط با وزارت امور خارجه بلکه از نظر اهمیت ارتباطات میان‌فرهنگی مورد تأکید هستند. امیدواریم پژوهش‌های خوبی در این محورها به دست ما برسد.
فراخوان
براساس فراخوان شانزدهمین جشنواره بین‌المللی پژوهش فرهنگی، محورهای این فراخوان به این شرح است: ۱- فرهنگ ۲- هنر ۳- رسانه و ارتباطات ۴- پژوهش‌های دینی و اسلامی ۵- فناوری‌های جدید و آینده‌پژوهی فرهنگی.
آثاری که در یکی از محورهای فراخوان و در فاصله فروردین ۱۳۹۸ تا شهریور ۱۴۰۲ (در بخش داخلی) و ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ (در بخش بین‌الملل) انجام شده‌اند، می‌توانند در جشنواره شانزدهم شرکت کنند.
آثار پژوهشی می‌توانند در قالب طرح‌پژوهشی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رسال دکتری، کتاب (برگرفته از طرح پژوهشی)، مقاله علمی پژوهشی (پُراستناد) و گزارش سیاستی باشند. آثار آسیب‌شناسانه، کاربردی و شامل ارائه راهکار در اولویت‌اند. آثار ترجمه‌ای در انتخاب پژوهش فرهنگی شرکت داده نمی‌شوند.
جایزه ویژه جشنواره هم با نام زنده‌یاد عماد افروغ به اثر برگزیده در حوزه نقد و سیاستگذاری فرهنگی اهدا خواهد شد.
ارسال آثار به جشنواره از طریق تارنمای جشنواره بین‌المللی پژوهش فرهنگی به نشانی ifcr.ir انجام می پذیرد.