به گزارش حوزه سیاست خارجی ایرنا، توسعه تعاملات با کشورهای آمریکای لاتین به عنوان یکی از رویکردهای سیاست خارجی دولت سیزدهم در دو سال گذشته مد نظر وزارت امور خارجه بوده و در این راستا تلاش‌های خوبی نیز از سوی مسئولین صورت گرفت که نقطه عطف آن را میتوان در سفر رئیس جمهور به سه کشور آمریکای جنوبی (نیکاراگوئه، ونزوئلا و کوبا) مشاهده کرد.
افزایش تعاملات تجاری ایران با کشورهای مختلف در اقصی نقاط جهان یکی از موضوعاتی است که مسئولین در دولت سیزدهم در راستای افزایش صادرات غیرنفتی به طور خاص پیگیری کرده و بر اساس آن برنامه‌های مشخصی را جهت افزایش همکاری‌ها و ارتباط با کشورهای دوست، همسایه و.. تعیین و اجرایی می کنند.
عضویت ایران در «سازمان همکاری شانگهای» و پس از آن «عضویت در بریکس» دو گام بزرگ و موفقیت آمیزی بود که سیاست خارجی دولت سیزدهم در مدت زمان دو سال به آن دست پیدا کرد.
توسعه تعاملات با کشورهای عضو بریکس از جمله «برزیل» به عنوان یکی از قدرت‌های نوظهور اقتصادی نیز از دیگر دستورکارهای سیاست خارجی ایران بوده و هست.
در همین راستا هم خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) به منظور تبیین هر چه بیشتر و بهتر سطح همکاری‌ها و ارتباطات میان ایران و برزیل با حسین قریبی سفیر جمهوری اسلامی ایران در برزیل گفتگویی را انجام داده است.
قریبی در این گفتگو با اشاره به این مطلب که عمده روابط تجاری ایران و برزیل در حوزه کشاورزی است و ما در ایران بیشتر از ۳۰ میلیون تُن محصولات کشاورزی از خارج کشور وارد می‌کنیم گفت: اگر به هدف‌گذاری تنوع تجاری برسیم در حوزه های گوناگون ظرفیت های عظیمی وجود دارند که به راحتی می تواند حجم تجارت ما را به ده میلیارد دلار برساند.
وی در ادامه با اشاره به مزایای عضویت ایران در بریکس هم تصریح کرد: مجموعه بریکس سکویی ایجاد می کند که ما بتوانیم با تعامل گسترده و نهادینه، خود را با استانداردهای قدرت‌های نوظهور اقتصادی تطبیق دهیم.
سفیر جمهوری اسلامی ایران در برازیلیا در خصوص فعالیت های صورت گرفته در قالب دیپلماسی ورزشی، افزود: شخصا با باشگاه های طراز اول برزیلی مذاکرات خوبی داشته ام و این آمادگی در طرف برزیلی وجود دارد.
قریبی در خصوص فعالیت های صورت گرفته در حوزه دیپلماسی سران هم اینطور گفت که: برای ملاقات سران و اینکه نتیجه بخش باشد مقدماتی لازم است که بتواند چارچوب و نقشه راه پس از انجام دیدارهای رسمی را مدون و به همه بخش‌ها ابلاغ کند.
متن کامل گفتگو به شرح زیر است:
آقای سفیر سوال اول را با توجه به اهمیت و تاکید دولت سیزدهم بر دیپلماسی اقتصادی از شما می‌پرسم. دولت کنونی معتقد است دنیا محدود به چند کشور اروپایی و آمریکا نیست و سبد روابط اقتصادی و سیاسی ایران با کشورهای گوناگون جهان از آسیا تا آفریقا و آمریکای لاتین باید گسترش پیدا کند. جایگاه آمریکای لاتین و به خصوص برزیل در سبد دیپلماسی ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تمرکز من بیشتر برزیل است اما تشابهاتی هم بین برزیل و همسایگان خودش از حیث وجود ظرفیت ها وجود دارد که شاید بتوان به یک جمع بندی در مورد منطقه هم رسید ولی بطور کلی ساختار فدرالی برزیل و «آزادی فعالیت های بخش خصوصی و تشکل های تجاری قدرتمند» در منطقه آمریکای جنوبی منحصر بفرد است.
ما در ایران بیشتر از ۳۰ میلیون تُن محصولات کشاورزی از خارج کشور وارد می‌کنیم که رقم قابل توجهی هست. اگر می‌خواستیم این میزان را با آب‌های داخل کشور تولید کنیم شاید دیگر آبی برای شرب و فعالیت‌های دیگر حیاتی باقی نمی‌ماند. در منطقه آمریکای لاتین و در برزیل آب فراوان وجود دارد.
این کشور ظرفیت بالایی برای کشاورزی و تولید انبوه دارد. حجم تولیدات کشاورزی سال به سال افزایش می یابد. امسال صادرات ذرت و سویای برزیل از آمریکا پیشی گرفت و به رکورد تاریخی رسید. تولید سویا به رکورد ۱۶۳ و ذرت به ۱۳۵ میلیون تن در سال جاری رسیده است.
من در مصاحبه ای حدود دو سال پیش این ارقام را ۱۴۱ و ۱۰۶ میلیون تن ذکر کرده بودم که شما اکنون تفاوت ها را می بینید. در صنعت گوشت گوساله، مرغ و شکر هم رکوردهای بالایی دارد. «امنیت غذایی» ایران و بسیاری از کشورها وابسته به این منطقه و برزیل است و این خودش بهترین توصیف در مورد جایگاه این کشور است.
ما همچنین از «ویژگی تکمیل‌کنندگی اقتصادهای دو کشور» برخورداریم. محصولاتی که در اینجا بازار خیلی خوبی دارند در ایران به وفور تولید می شوند. فرآورده های نفت و گاز و پتروشیمی به فوریت قابل گسترش در بازار برزیل هستند. در زمینه صنایع از صنعت حمل و نقل گرفته تا صنایع تولیدات تجهیزات پزشکی و بیولوژیکی ظرفیت های بیشماری وجود دارند. حوزه معدن خود یک زمینه خاص دیگر است که نمی خواهم وارد جزئیات شوم.
در ابتدای دولت سیزدهم حجم تبادلات تجاری فعلی ایران و برزیل چه میزان بوده، هدف‌گذاری صورت گرفته میان دو کشور چه عددی را هدف قرار داده و بیشترین تعاملات دو کشور در چه حوزه هایی است؟
در دولت جدید واقعاً یک موج پرقدرتی از فعالیت‌های اقتصادی‌محور در نمایندگی‌ها و در مرکز در وزارت خارجه شکل گرفت و به خصوص در نمایندگی‌ها نزد کشورهایی که ظرفیت های اقتصادی بالایی دارند، موجب اثرات فراوانی شده است.
در سال ۲۰۲۱ میلادی این روابط در شکل مستقیم حدود دو میلیارد و همراه با رقم تجارت غیرمستقیم کمتر از سه میلیارد دلار برآورد می شد. سال گذشته (۲۰۲۲) رقم رسمی حدود پنج میلیارد و جمعا با تجارت غیرمستقیم بالای شش میلیارد دلار بود. همانگونه که در ملاقاتها با مقامات برزیلی و از جمله دیدار اخیر با معاون اول رئیس جمهور برزیل متذکر شده ام «اکنون این تجارت عمدتا در حوزه کشاورزی» است.
اگر به هدف تنوع تجاری برسیم در حوزه های دیگر ظرفیت های عظیمی وجود دارند که به راحتی «می تواند حجم تجارت ما را به ده میلیارد دلار» برساند.
عضویت ایران در بریکس با استقبال برزیل همراه بوده است. این گروه چه زمینه‌هایی برای توسعه روابط تهران و برزیلیا ایجاد کرده است؟
روابط ما با کشورهای حوزه بریکس از یک جایگاه خاصی برخوردار است. ایران معتقد به استفاده از ظرفیت قدرت‌های نوظهور اقتصادی برای توسعه مناسبات خود است. پیوستن به بریکس، گام بسیار موفق دولت سیزدهم در جهت رسیدن به هدف تعامل نزدیکتر با قدرت‌های اقتصادی نوظهور بوده است. امیدواریم که هر چه سریعتر بتوانیم روابط خودمان را با این تشکل بصورت نهادینه شکل دهی کنیم. بریکس سکویی ایجاد می کند که ما بتوانیم با تعامل گسترده و نهادینه خود را با «استانداردهای قدرت‌های نوظهور اقتصادی» تطبیق دهیم.
ما چالش هایی همچون تورم داریم و همچنین ضعف هایی در زمینه پیوستن به زنجیره فراملی تولید داریم. بریکس می‌تواند در این زمینه کمک کننده باشد مشروط به آنکه در تمام سطوح تعامل را عملیاتی و ساختارمند کنیم و از تجربیات این ائتلاف بهره برداری کنیم.
همچنین با مشارکت قوی در «سازوکار بانک بریکس»، گام‌هایی برای اصلاحات بانکی و مالی و استفاده از ظرفیت‌های این بانک برداریم. یکی از مصادیق برجسته اقتصادهای نوظهور خود برزیل است و دو طرف علاوه بر دلایل دوجانبه اکنون بهانه چندجانبه قوی برای توسعه همکاری‌ها دارند.
با توجه به اینکه دولت برزیل از ۲۷ واحد فدرال تشکیل شده است ماهیت ارتباط با این کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
برزیل سرزمین بسیار پهناور با تنوع بالایی است و همین ظرفیت های بهره برداری از فرصت‌های تجاری در این کشور را به بالاترین سطح رسانده است. این تنوع و همچنین تعدد بازیگران در حوزه تجاری، هوشمندی و پیچیدگی‌هایی را می طلبد. «ساختار فدرالی برزیل» متشکل از ۲۷ دولت منتخب مردم هر ایالت است و قوانین منحصر بفردی دارند.
در برخی زمینه‌ها ایالتها تخفیف‌های مالیاتی و مشوق‌های سرمایه‌گذاری در نظر می‌گیرند که ممکن است برای برخی کسب و کارها جذابیت داشته باشد. بنابراین همیشه و در تمام جلساتی که با تجار و شرکت های تجاری کشور دارم مرتب تاکید می کنم که حتما با مطالعه بازار قدم به حوزه تجارت با برزیل بگذارند. این تنوع همچنین موجب چابکی در تجارت و استفاده از مزیت های نسبی در شکل های مختلف می شود.
ممکن است یک تجارتی در یکی از ایالتها چندان با توفیق همراه نباشد ولی در ایالت دیگری فرصت های بسیار خوبی ایجاد کند. بطور کلی این ساختار کمک کننده است و دریچه های خوبی برای گسترش روابط ایجاد می کند مشروط به آنکه ذهنیت کلیشه‌ای یک دولت متمرکز را تعدیل کنیم و بتوانیم ماهیت کنشگران مختلف در این کشور و نحوه بهره برداری از این وضعیت را به خوبی بشناسیم.
در ارتباط با دولت کنونی برزیل و زمینه گسترش تعاملات سیاسی و اقتصادی دو کشور نظرات گوناگونی وجود دارد. برخی معتقدند با توجه به سیاست ضدامپریالیستی دولت فعلی و تطابق و نزدیکی با دولت ایران، زمینه برای افزایش تعاملات و مراودات اقتصادی و تعاملات تجاری ایران با برزیل مهیا است و برخی معتقدند روابط دو کشور متاثر از تحریم‌های یکجانبه آمریکا قابلیت رشد بیشتری ندارد. اساسا الگوی تصمیم گیری در برزیل تابع چه منطقی است؟
روابط دو کشور همواره دوستانه و سازنده بوده است. مسلم هست که جهت‌گیری سیاست خارجی هر دولتی باعث خلق فرصت‌هایی در روابط خارجی یا تغییرات محدود کننده‌ای می شود. در مقایسه با دولت قبل بویژه در دو سال ابتدایی که سیاست خارجی برزیل را همسو با دولت ترامپ تعریف کرده بود، آقای لولا نگاهی فراگیر و باز در سیاست خارجی دارد و به قول خودشان برزیل را به عرصه جهانی بازگردانده‌اند.
دولت آقای لولا سعی دارد که روابط برزیل را با اتحادیه اروپا بازسازی کند. همچنین روابط با چین که در دولت بولسونارو دچار چالش هایی شده بود را بازتنظیم کند. امروزه بریکس، گروه ۲۰، مرکوسور و همه «تشکل های قوام دهنده چندجانبه گرایی» در اولویت برزیل قرار دارند. بنابراین با این نگاه، به صورت طبیعی جمهوری اسلامی ایران می تواند با دولت آقای لولا در حوزه های مورد علاقه طرفین، تعامل گسترده‌تری داشته باشد.
آقای لولا قبلا تجربه خوبی در ارتباط با کشورمان داشته اند. این گرایش وجود دارد که تعامل ها بیشتر شده و از ظرفیت های اقتصادی بین دو طرف استفاده بیشتری بشود.
چالش ها هم وجود دارند و «تحریم های ثانویه» اصولا برای این هستند که روابط ایران با سایر کشورها (غیر از خود آمریکا) را تحت تاثیر قرار دهند ولی در عین حال فرصت ها هم زیاد هستند. در هر مورد می توان راهکارهایی پیش بینی نمود که از تحریم‌ها عبور کند. برای مثال روسیه اکنون تحت شدیدترین تحریم‌های آمریکا و کشورهای غربی قرار دارد ولی حجم بالایی از تجارت بین روسیه با برزیل برقرار است.
در دوره تحریم، «مدل اقتصاد مقاومتی و انعطاف‌های هوشمند» و هدفمند می تواند فرصت های بسیاری خلق و آنها را عملیاتی کند. الگوی تصمیم گیری نه تنها در برزیل بلکه در عمده کشورهای جهان پیگیری منافع است. اگر بتوانیم مدل هایی را تعریف کنیم که این منافع را برای طرف مقابل با کمترین ریسک در خود دیده باشد، تحریم دیگر مانع نخواهد بود.
تحریم ها اصولا هم مانع نیستند بلکه تجارت را گران می کنند. می شود راه هایی را در نظر گرفت تا با کاهش هزینه‌ها، جبرانی برای هزینه‌های اضافی داشته باشیم و منطق تجارت کار خودش را بکند.
مساله اوکراین به دلیل درگیر کردن قطب‌های سیاسی و اقتصادی جهان فضای جدیدی در نزدیکی و دوری برخی کشورها با یکدیگر رقم زده است. مثلا هندی‌ها با وجود شراکت نزدیک با آمریکا، در پرتو این جنگ منافع اقتصادی بیشتری در همکاری با روسیه بدست آورده و حتی بعضا با انتقادات غرب مواجه شده اند. برزیل به عنوان یک قدرت نوظهور اقتصادی در کجا ایستاده است؟ با توجه به نزدیکی مواضع ایران و برزیل در مساله اوکراین چه فرصت‌هایی در رابطه با توسعه روابط دو کشور ایجاد شده است؟
بهترین پاسخ برای درک این مطلب رجوع به سخنرانی آقای سلسو آموریم، وزیر خارجه اسبق و مشاور عالی سیاست خارجی آقای لولاست که در اجلاس جده مطرح شد. آقای آموریم در این سخنرانی محورهای سیاست خارجی برزیل را در موضوع بحران اوکراین به ترتیب زیر بیان می کند: برزیل بطور کلی نقض تمامیت ارضی کشورها را محکوم می کند و خواستار آتش بس و در نظر گرفتن ملاحظات بشردوستانه در این بحران است.
برزیل مخالف استفاده از ابزار جنگ برای پایان دادن به این بحران است و موفقیت هر طرح صلحی را منوط به در نظر گرفتن ملاحظات مشروع امنیتی همه طرفها می داند. برزیل به «ریشه های این بحران» که عبارت است از تحریکات غربی‌هاست توجه می کند و این بحران را نه بعنوان بحران دو کشور بلکه ناشی از رقابت های روسیه و غرب می بیند.
در ابتدای بحران ترس عمیقی برزیلی ها را در ارتباط با «تامین کودهای شیمیایی برای کشاورزی» فراگرفته بود ولی به تدریج توانستند موضوع را مدیریت کنند. اگرچه قیمت کودهای اوره به رکورد هزار دلار در هر تن رسید (در مقایسه با ۲۵۰ دلار در هر تن) ولی در مقابل افزایش قیمت‌های محصولات کشاورزی درآمدهای زیادی نصیب کشاورزان برزیلی کرد.
به تدریج توافقاتی با شرکت های روسی انجام شد و مقادیر بالایی از انواع کودها و نیز فرآورده های نفتی به بازار برزیل سرازیر شدند که منافع دو طرف را تامین کردند. در رابطه با ما هم تجربیات موفقی در ارتباط با کود اوره وجود داشت ولی به جهت محدودیت تولید فرآورده‌های نفتی بویژه گازوئیل در داخل کشور و مصرف بسیار بالا در داخل ایران، نتوانستیم از فرصت حضور در بازارهای برزیل بهره بگیریم.
چنانکه پیش تر گفته شد در زمینه فرآورده های نفتی و پتروشیمی و همچنین «صادرات گاز ال پی جی و ال ان جی» فرصت های بیشماری وجود دارد.
گسترش همکاری ها در قالب «دیپلماسی ورزشی» هم یکی از محورهای کاری سفرا به حساب می آید، حال باتوجه به اینکه برزیل کشور صاحب فوتبالی به حساب می آید آیا سفارت ایران در برزیل در خصوص برگزاری بازی‌های دوستانه میان تیم های ورزشی باشگاهی یا حتی ملی دو طرف اقدامی انجام داده است؟
از گذشته ایران همواره یکی از مقاصد بازیکنان فوتبال از برزیل بوده است و در برخی مقاطع تعداد زیادی از بازیگران باشگاه‌های سرشناس ایرانی از وجود بازیکنان برزیلی بهره برده اند. در حوزه والیبال دو کشور ظرفیت‌های خوبی برای همکاری دارند. اخیرا هم «فینال فوتسال تورنمنت بین المللی» در ایالت سان پائولو بین برزیل و ایران برگزار شد که اتفاقا بازی پر هیجانی بود.
در مورد ورزش و بویژه فوتبال با توجه به ساختار کاملا خصوصی باشگاه‌ها، راه توسعه همکاری ها از همکاری بین باشگاه‌ها می گذرد.
شخصا با باشگاه‌های طراز اول برزیلی مذاکرات خوبی داشته‌ام و این آمادگی در طرف برزیلی وجود دارد. باید همین آمادگی در باشگاه‌های خصوصی ما هم وجود داشته باشد تا بتوان همکاری‌های پایداری را رقم زد. سرمایه گذاری مشترک باشگاه‌ها می‌تواند برای دو طرف سودآوری داشته باشد.
توجه به «دیپلماسی سران» یکی از دستورکارهای سیاست خارجی دولت سیزدهم به حساب می آید، در این چارچوب انجام ملاقات میان مقامات عالی رتبه ایران و برزیل در دستور کار ما قرار دارد؟ چه بازه زمانی رو میتوان برای این مهم متصور بود؟
اولین ملاقات سران در حاشیه اجلاس بریکس در ژوهانسبورگ اتفاق افتاد و جلسه بسیار مفیدی هم بود. آقای لولا در آن سفر تنها دو ملاقات دوجانبه داشتند که یک ملاقات با رئیس جمهور محترم جناب آقای رئیسی بود. وزرای خارجه هم قبلا دیدار داشته‌اند و مکالمه تلفنی هم بین دو طرف انجام شده بود.
برای ملاقات سران و اینکه نتیجه بخش باشد مقدماتی لازم است که بتواند چارچوب و نقشه راه پس از انجام دیدارهای رسمی را مدون و به همه بخش ها ابلاغ کند. در سال جاری «کمیسیون مشترک اقتصادی پس از هفت سال» باید تشکیل شود و هر هفته جلسات مختلفی برای آماده سازی دستورکارهای کمیسیون و نیز اسناد این دور از کمیسیون را داریم.
پس از برگزاری کمیسیون اقتصادی و همچنین سفر در دستور کار وزرای خارجه برزیل به تهران، خواهیم توانست مقدمات سفر سران را فراهم کنیم تا بتوانیم گام بلندی در بالاترین سطح به نفع روابط دوجانبه برداریم.