به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، هوش مصنوعی به عنوان هوشی که در انواع ماشین‌ها و ابزارآلات الکترونیک وجود دارد، در مقابل هوش انسان‌ها امروزه در بسیاری حوزه‌ها مطرح است. هوش مصنوعی از دهه ۵۰ میلادی یعنی زمانی که مطرح شد و جایگاه دانشگاهی یافت تا امروز فراز و فرودهای مختلفی را طی کرد، به فضاهای دانشگاهی راه یافت، عده‌ای با آن به دلایل مختلف موافقت و عده‌ای مخالفت کردند و برخی مانند هر فناوری جدید دیگری آن را شامل فرصت‌ها و تهدیدهای متنوع دانستند.
چت جی پی تی (ChatGPT) که از آن زیاد می‌شنویم فقط یکی از کاربردهای آن و جدیدترین مدل زبانی مبتنی بر هوش مصنوعی ارائه شده توسط یک شرکت فناوری تحقیقاتی آمریکایی است که می‌تواند هر سوالی را جواب دهد و هنوز نیامده دستیار بسیاری از متخصصان در حوزه‌های رایانه و برنامه‌نویسی شده و برخی هم مانند همیشه با آن مخالفت کرده‌اند زیرا تصور می‌کنند این فناوری هم باعث بیکاری انسان‌ها می‌شود و هم تمایز میان هوش مصنوعی و هوش انسانی را دشوار می‌سازد.
بسیاری کارشناسان در ایران نیز خواستار بررسی و تحقیقات بیشتر در این زمینه شده و معتقدند این حوزه یکی از لبه‌های دانش در آینده است که در فناوری نیز ظهور و بروز خواهد یافت و اگر امروز به فکر برنامه‌ریزی و تشکیل زیرساخت‌های آن نباشیم، فردا دیر است. معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری نیز اخیرا از ارائه پیش‌نویس «سند ملی هوش مصنوعی» در نخستین نشست میز تخصصی هوش مصنوعی خبر داد.
توجه ویژه به فناوری‌های نوین
رضا نقی‌زاده در مورد برنامه‌های دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی در مورد هوش مصنوعی گفت: یک بحث اصلی ما بحث هوش مصنوعی است. یکی از مسائل کلیدی موثر بر کسب و کارها در دنیای امروز بحث هوش مصنوعی است و بر این اساس تصمیمی در معاونت آموزشی وزارت علوم اخذ شده تا یک میز کار تخصصی هوش مصنوعی در این وزارتخانه در معاونت آموزشی داشته باشیم.
وی ادامه داد: این میز کار تخصصی و کارشناسی در معاونت آموزشی وزارت خانه خواهد بود؛ هدف اصلی این میز تخصصی هم تدوین رشته‌های جدید مبتنی بر هوش مصنوعی است و هم به دلیل آثار شگرفی که هوش مصنوعی بر رشته‌های موجود دارد مانند اثر هوش مصنوعی بر صنعت خودروسازی در بازنگری برنامه‌های درسی موجود، این کارگروه و میز تخصصی می تواند نظرهای خود را بدهد تا ما به بخش های دیگر علمی کشور که مسئول تدوین برنامه های درسی هستند، اعلام کنیم مبحث هوش مصنوعی را به جد مد نظر قرار دهند.
عضو هیات‌علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور گفت: همچنین برنامه‌ریزی را انجام می‌دهیم که هماهنگی را با نهادهای اجرایی کشور مثل معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای توسعه هوش مصنوعی در دانشگاه‌ها داشته باشیم. امیدواریم جلسات بین سازمانی به‌زودی تشکیل و گام اساسی در توسعه و توجه به بحث هوش مصنوعی برداشته شود.
وی تاکید کرد: یکی از حوزه‌های اثرگذاری کلیدی هوش مصنوعی در حوزه آموزش عالی است که هم بر شیوه آموزش و هم بر خروجی‌های آموزش تاثیر می گذارد. اکنون با مسائل جدیدی مانند تولید احتمالا پایان‌نامه‌ها، مقالات و کتاب‌هایی روبرو هستیم که با ابزارهای کمک هوش مصنوعی نوشته یا شناسایی شده‌اند و باید برای این مسائل جدید آمادگی داشته باشیم.
همچنین کارگروهی در معاونت آموزشی برای همه حوزه‌های فناوری‌های نوین از هوش مصنوعی تا کوآنتوم گرفته شده تا میزهای تخصصی و کارگروه‌های ویژه‌ای شکل بگیرد که تمرکز تحقیقاتی آنها روی فناوری‌های راهبردی مورد نیاز کشور باشد و به سرعت روی موضوع آموزشی در این حوزه‌ها کار کند.
وی در مورد تغییرات در آموزش عالی بر اثر هوش مصنوعی اظهار داشت: بحث فناوری‌های جدید آموزشی مساله جدی است و ما هم پیش بینی می‌کنیم در طول یک دهه آینده تاثیرات جدی خواهد داشت؛ البته نه به این معنی که آموزش حضوری را به صورت کامل حذف کند ولی پیش‌بینی می‌کنیم حتما آموزش ترکیبی غالب خواهد شد. پیش‌بینی ما این است که خروجی این مساله حرکت جدی به سمت آموزش ترکیبی باشد.
آموزش دوران کرونا منجر به کاهش کیفیت آموزشی شد
نقی‌زاده گفت: دانشگاه‌های باکیفیت در دنیا به این سمت حرکت خواهند کرد؛ ولی باید دقت کرد وقتی در مورد آموزش ترکیبی و تلفیقی صحبت می‌کنیم، منظور ما چیزی نیست که در دوره کرونا داشتیم. این برگزاری کلاس بود و آمارهای ما نشان می‌دهد این نوع آموزش منجر به کاهش کیفیت آموزشی شد، در سطح آزمون هم نیاز به اصلاحات اساسی داشت.
وی ادامه داد: آن چه از آموزش ترکیبی در دنیا با اثرگذاری هوش مصنوعی مطرح است، این نوع آموزش دوران کرونا و با این فناوری ها نیست. ما هم تاکید داریم که با این فناوری حتی در همکاری‌هایی که بر اساس سند فضای مجازی انجام می‌دهیم، توان دانشگاه‌ها و توان بکارگیری فناوری کشور در این حوزه‌ها باید ارتقا یابد.
منظور ما از آموزش ترکیبی و حرکت به سمت فناوری نوین آنچه لزوما در این دو سال کرونا اتفاق افتاد نیست و ما حتما باید به سمت آموزش‌های حرفه‌ای‌تر در فضای مجازی مثل آموزش‌های مبتنی بر متاورس، ابزارهای ای آر/ A R و وی آر/V R (واقعیت افزوده و واقعیت مجازی) حرکت کنیم. برای این کار برنامه‌ریزی ما برای سال تحصیلی جدید این است که چند دانشگاه را به صورت آزمایشی (پایلوت) انتخاب کنیم و در آنها تعدادی از کلاس‌های آموزش ترکیبی را با فناوری‌های جدید آموزشی برگزار کنیم که استانداردهای متفاوتی از ذهنیت فعلی ما نسبت به آموزش مجازی داشته باشد.
نقی‌زاده در مورد این دانشگاه‌ها گفت: فهرست این دانشگاه‌ها را بعد از اجرا اعلام می‌کنیم، با چند دانشگاه بزرگ کشور رایزنی کردیم، آنها هم آمادگی دارند. اکنون داریم منابع را تامین می‌کنیم که این کلاس‌ها را به صورت آزمایشی در شروع کار داشته باشیم و اگر به نتایجی که خواستیم برسیم به شکل سریع به بقیه دانشگاه‌های کشور هم گسترش می‌دهیم تا از این ظرفیت هم به خصوص در آموزش‌های مکمل استفاده کنند؛ زیرا یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که آموزش مجازی می‌تواند در آن بهره‌برداری شود، در آموزش‌های مکمل است که لزوما امکان اجرای آن به شکل معمول نیست ولی می‌توانیم در قالب فضای مجازی و فناوری‌های نوین آنها را اجرا کنیم.
وی نتیجه گیری کرد: به طور کلی برنامه‌های ویژه برای حرکت به سمت فناوری‌های جدید آموزشی داریم.
گنجاندن دروس مهارتی و اشتغال‌پذیری در برنامه درسی
نقی‌زاده همچنین در مورد دروس آموزش مهارتی که از مهر جاری در بسیاری رشته‌ها اجرا می‌شود، توضیح داد: دروس مهارتی و اشتغال‌پذیری طبق شیوه‌نامه‌ای که تعیین شده ۳ تا ۱۵ واحد درسی را شامل می‌شود و اصل اعمال آن برای دروسی است که جدید بازنگری یا تدوین می شوند. بر اساس برنامه سالی بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ رشته داریم که بازنگری و تدوین می‌شوند و افزودن رشته‌های مهارتی در این بازنگری لحاظ می‌شود.
یک برنامه ویژه برای بررسی۱۵۰۰ برنامه درسی هم داریم که در آن هم کامل اعمال می‌شود. همچنین در یکی از مواد این شیوه‌نامه قید شده است که دانشگاه‌ها اختیار دارند در برنامه‌های درسی مصوب که اکنون اجرا می‌شوند، سه واحد اختیاری را کسر کرده و به جای آن سه واحد از دروس مهارتی و اشتغال‌پذیری اضافه کنند که به این شکل برای دانشجویان ورودی‌های قبل قابل استفاده است.
وی ادامه داد: در مورد ساماندهی کدرشته‌محل‌های آموزشی نیز مهم‌ترین کار، بحث تشکیل کارگروه‌های استانی بوده است که در برخی استان‌ها، استاندار رییس کارگروه است و در برخی استان‌ها رییس دانشگاه معین رییس کارگروه است. پیش‌بینی شده تمام مسائل مربوط به اجرایی‌سازی سند آمایش آموزش عالی و ساماندهی کدرشته‌محل‌های تحصیلی دانشگاه‌ها ابتدا در کارگروه نظرهای اجرایی طرح شود و اگر ملاحظه‌ای دارند به خصوص روی رشته‌هایی که مشمول ساماندهی می‌شوند، نظر خود را اعلام کنند. همچنین اگر لازم است پیوست اشتغال برای رشته‌ای داده شود، خود استان نظر بدهد ولی در نهایت تصمیم‌گیری اصلی در شورای گسترش آموزش عالی اتخاذ و جمع‌بندی می‌شود.
اگر این رویه به‌خوبی پیش برود و جلسات کارگروه مدیریت استانی به‌خوبی برگزار شود، انتظار داریم ابتدا در استان هماهنگی ایجاد شود و خود استان نسبت به ساماندهی اولیه کدرشته‌محل‌ها با توجه به ظرفیت واحدهای آموزشی اقدام کند. در صورت لزوم شورای گسترش آموزش عالی هم در جزئیات در مورد هر استان مداخله کرده و نکات تکمیلی را یادآور می شود.
دانشگاه آزاد نیز موظف به اجرای همه مصوبات است
وی در مورد همکاری‌ها با دانشگاه آزاد اسلامی و حضور نماینده این دانشگاه در شورای گسترش آموزش عالی، شورای برنامه‌ریزی آموزش عالی و شورای استعدادهای درخشان نیز اظهار داشت: رییس دانشگاه آزاد اسلامی عضو حقوقی هر سه شورای یادشده است و در یک سال اخیر هم که در بسیاری جلسات این شوراهای اصلی حوزه آموزشی وزارت علوم حضور داشتند.
نقی‌زاده یادآور شد: دانشگاه آزاد نیز مانند سایر دانشگاه‌ها در مورد مصوبات شوراهای یادشده باید عمل و مصوبات را اجرایی کنند. دانشگاه آزاد در بحث مقررات آموزشی هم باید کاملا مصوبات را اجرا کند و ما هم نظارت داریم. اگر جایی احیانا اقدامی خارج از ضوابط انجام شود یا اگر شکایتی از دانشجویان یا استادان به دست ما برسد یا خود ما متوجه موضوعی شویم، بلافاصله پیگیری کرده و پاسخ لازم را از دانشگاه آزاد دریافت می کنیم و اگر هم جایی نیاز به اصلاح رویه باشد، دانشگاه آزاد باید رویه‌ها را اصلاح کند.