به گزارش خبرنگار ایرنا، چند وقتی است موضوع جوانی جمعیت به یکی از مسائل مهم برنامه ریزان کشور تبدیل شده است چون طی سال های نه چندان دور، ایران به یکی کشورهای دارای جمعیت سالمند تبدیل خواهد شد.
طبق آمارهای اعلام شده، نرخ رشد جمعیت ایران در سال ۱۳۹۹ به ۰.۷۳ درصد و در سال ۱۴۰۰ به رغم افزایش ۲ هزار تولد به ۰.۶۸ درصد رسیده است.
برآوردها نیز نشان می‌دهد که با توجه به افزایش جزیی تولدها در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۳۹۹، نرخ رشد جمعیت در سال جاری نیز کاهشی باشد.
همچنین تا زمانیکه نرخ باروری کمتر از حد جایگزینی باشد، پیش‌بینی می‌شود در سال های آینده با کاهش بیشتر نرخ رشد جمعیت مواجه باشیم.
بر این اساس قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، مشتمل بر ۷۳ ماده و ۸۱ تبصره به تأیید شورای نگهبان رسید و در این قانون، وظایف دستگاه های مرتبط اعلام و همچنین به مشوق های جمعیتی نیز پرداخته شد.
با توجه به اهمیت این موضوع، خبرنگار ایرنا در حاشیه دوره تربیت کنشگری که امروز / چهارشنبه/ در شهر زنجان برگزار شد با "حجت‌الاسلام علی گودرزی دبیر جایزه ملی جوانی جمعیت " گفت و گو کرده است.
ایرنا: در خصوص موضوع جوانی جمعیت و اقدامات انجام گرفته توضیح دهید.
مساله جمعیت، راهبردیترین مساله کشور است که در این راستا "برنامه تنظیم خانواده" از اواخر دهه ۶۰ آغاز شد و تا ۱۴۰۰ ادامه یافت، در حالیکه بنا به فرموده مقام معظم رهبری جلوی آن باید در ابتدای دهه ۷۰ گرفته می شد که از آن غفلت گردید.
تمامی مسائل در بحث جمعیت دست به دست هم داد تا جایی که اکنون در شرایط خوبی قرار نداریم چون یک فرصت پنج تا ۶ ساله از فرصت پنجره جمعیتی کشور باقیمانده است که اگر از آن به نحو مطلوب استفاده نکنیم در آینده پشیمانی هم سودی نخواهد داشت.
موضوع جمعیت در دهه ۹۰ مورد توجه قرار گرفت و در اوایل سال ۱۴۰۰ قانونی تحت عنوان "جوانی جمعیت" به تصویب رسید و در حال حاضر می توان اقداماتی را در این زمینه انجام داد اما با اتمام فرصت چند ساله دیگر نمی توان کاری را پیش برد.
متاسفانه تا چند سال دیگر متولدین دهه ۶۰ از سن باروری خارج خواهند شد و در عمل فرصت هم از دست خواهد رفت.
باید توجه داشت برخی مسائل از قبیل مشکلات اقتصادی را می توان با راهکارهایی کنترل کرد اما موضوع جوانی جمعیت شوخی بردار نیست و بی توجهی نسبت به آن در آینده، قابل علاج نخواهد بود.
وقتی نیروی جوان در جامعه وجود نداشته باشد و زنان جامعه نیز در سن باروری نباشند، هرم جمعیت کشور به سمت پیری حرکت می کند، هرچند راهکارهایی نظیر در این زمینه مهاجرت ارائه شده اما خود آن بسیار آسیب زاست چون مطابق با سلیقه های فرهنگی ما نیست و ناهنجاریهایی را به دنبال دارد.
در مجموع راهکارهای اعلام شده برای برون رفت از تله جمعیت درست نیست.
ایرنا: قانونی جوانی جمعیت موافقان و مخالفانی دارد، در این خصوص نظر شما چیست؟
نرخ باروری کشور برای سال ۱۴۰۱ زیر نرخ جانشینی "۲.۱ درصد" است یعنی باید این میزان ولادت برای پیشگیری از انقراض نسلی و ثبوت جمعیت وجود داشته باشد، متاسفانه این نرخ بر مبنای سازمان ثبت احوال کشور ۱.۵۴ صدم درصد و سازمان آمار به صورت دقیقتر "۱.۶۷" صدم است.
متاسفانه قانون جوانی جمعیت در کشورمان دیر تصویب شد و تعلل در خصوص آن موجب شد بخش زیادی از توان جمعیتی کشور را طی سال های اخیر از دست بدهیم.
اگر هشدارهای مقام معظم رهبری در دهه ۹۰ جدیتر گرفته می شد، این قانون باید در آن موقع تصویب می شد، هرچند این موضوع در دوره های گذشته مجلس شورای اسلامی به اسم طرح تعالی خانواده مطرح شد و فراز و نشیب های متعددی داشت ولی دولت ها همراهی لازم را با آن نداشتند.
قطعا هیچ قانونی نمی تواند کامل و جامع باشد، در این راستا مجلس شورای اسلامی چند هزار ساعت کار کارشناسی کرد تا اینکه طرح جامع جوانی جمعیت تصویب شد البته این کار با مشاوره نخبگان و صاحبنظران امر انجام گرفت.
اثرگذاری این قانون در مقایسه با کشورهای دیگر بسیار کم است و اگر این قانون در کنار کارهای فرهنگی اجرا شود این اقدامات یک موتور محرکه برای آن خواهد بود.
در قانون یاد شده تنها مشوق ها دیده نشده است بلکه به عنوان مثال در قانون آمده ۳۰ درصد تبلیغات شهری در اختیار موضوع خانواده، جمعیت و فرزندآوری، ازدواج و طلاق قرار بگیرد و حتی اعلام شده ۳۰ درصد ظرفیت هم در اختیار گروه های مردمی باشد، چون دولت ظرفیت لازم برای پوشش آن را ندارد.
با تحقق این موضوع، اتفاقات خوبی را شاهد خواهیم بود چون فرهنگسازی نقش اساسی در این زمینه دارد.
ایرنا: برخی، مشکلات اقتصادی را عامل کندی و استقبال کمرنگ از اجرای قانون جوانی جمیعت می دانند، در این خصوص چه نظری دارید؟
مشکل اصلی در این زمینه اقتصادی نیست ولی فضای جامعه به سمتی رفته که وقتی موضوع فرزندآوری در بین مردم مطرح می شود بلافاصله این موضوع بیان و مشکلات پیرامونی آن مطرح می شود.
بررسی ها نشان می دهد نرخ باروری در مناطق مرفه همانند استان های گیلان، همدان و حتی سمنان که بالاترین نرخ تولید ناخالص داخلی کشور را به خود اختصاص داده اند نسبت به جمعیت کشور پایین است به طوری که نیروی کار ندارند و نیاز این بخش را از استان های دیگر یا مهاجران افغان تامین می کنند.
بر این اساس رابطه معکوسی بین رفاه و نرخ فرزندآوری وجود دارد، به این معنی که مساله اصلی اقتصادی نیست، بلکه نوع سبک زندگی صحیح است که متاسفانه در زمان حاضر از آن فاصله گرفته ایم.
یکی از موارد مهم در فرزندآوری موضوع شهریه مدارس است که در این زمینه خانواده ها به سمت تجملگرایی حرکت کرده اند و به نوعی مسابقه رخ داده است، بروز همین مسائل و بار هزینه های سرسام آور ناشی از آن موجب می شود که والدین تمایل و برنامه ای برای فرزند دوم نداشته باشند.
هرچقدر رفاه بییشتر باشد، نرخ باروری کمتر می شود به طوری که این نرخ در مناطق بالای شهر تهران زیر یک درصد و حتی در برخی مناطق به ۶ یا هفت دهم رسیده است که فاجعه محسوب می شود.
ایرنا: قانون جوانی جمیت در کشور تا چه میزان اثرگذاری لازم را داشته است؟
با وضعیت کنونی و با اجرای این قانون می توان گفت ۳۰ درصد مساله قابل حل است.
در قانون جوانی جمعیت نرخ باروری جمعیت ۲.۵ درصد هدفگذاری شده که یک ماهی است این میزان ۶ دهم است، برای رسیدن به برنامه های پیش رو، ترویج ازدواج و تشویق مردم به فرزندآوری باید جدیتر گرفته شود.
قانون این ظرفیت را دارد و می توان با بهره گیری از آن، حرکت حداقلی را در جامعه ایجاد کرد اما این تفکر که می توان همه مسائل جمعیتی را حل کند به طور قطع نیاز به اصلاح دارد بنابراین قوانین دیگری باید آن را پوشش دهند همچنین اجرای آن از سوی دولت اهمیت بسزایی دارد.
از طرفی تخصیص نیافتن بودجه، خود مشکلاتی را در اجرای بهینه این برنامه ایجاد کرده است به طوری که سال گذشته ریالی در این حوزه پرداخت نشده و امسال نیز اعلام شده که ۶ هزار میلیارد تومان اختصاص خواهد یافت اما تا به امروز خبری از آن نشده است.
قانونی که بودجه نداشته باشد نمی توان انتظار اجرای آن را داشت؛ برخی های می گویند این قانون اثرگذاری لازم را ندارد، وقتی اعتباری نداده نشده نمی توان عینیت آن را در جامعه احساس کرد.
پس تخصیص منابع می تواند به پیشبرد بهتر برنامه ها کمک کند و از طرفی نهادهای فرهنگی نیز باید بیش از گذشته کمک حال باشند.