به گزارش ایرنا، آنغوزه گیاه علفی چند ساله است که ریشه آن کمی ضخیم و گوشتی، برگ‌های آن بسیار بریده و غباری، ساقه آن مجوف و گوشتی و بلندی آن تا ۲ متر است، گل‌های آن به رنگ زرد و به گروه چتر مانند در انتهای ساقه ظاهر می‌شود.
این گیاه در چند سال اولیه سن خود ساقه قابل روئیت ندارد و برگ‌های آن گسترده روی زمین است که در مراتع به نام «کماه و انگزاکماه» چوپانان می‌شناسند.
آنغوزه شیره گیاهی است که از تیغ زدن ریشه یا پایین ساقه و یا قطع ساقه گیاهان مولد آنغوزه از ناحیه یقه گیاه خارج و در تابستان برداشت می‌شود که به ۲ صورت کشته (خشک شده و شیره) در بازار عرضه می‌شود.
گیاه آنغوزه از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار است و هر کیلوگرم از این گیاه در بازار کشورهای حاشیه خلیج فارس، هند، آفریقا جنوبی، آلمان و چین با قیمت بالا به فروش می‌رسد.
با این وجود بیش از ۹۰ درصد این محصول در بشکه‌های پلاستیکی ۵۰ تا ۷۰ کیلوگرمی به صورت فله‌ای و با قیمت ارزان به کشور هندوستان صادر می‌شود در حالی که برداشت گیاه با تخریب محیط زیست و انقراض گونه‌های بومی همراه است.
آنغوزه شیرین در دنیا طرفدار دارد
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی معتقد است که مرغوبترین، باکیفیت‌ترین و شیرین‌ترین آنغوزه جهان از مراتع این استان برداشت می‌شود.
علیرضا نصرآبادی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: خراسان جنوبی برخوردار از ثروت طبیعی از جمله آنغوزه است، آن هم آنغوزه شیرین به عنوان مرغوبترین و پرطرفدارترین نوع آنغوزه در جهان است که همین موضوع منجر به ارزش اقتصادی این گیاه شده است.
وی تصریح کرد: رویشگاه خاص آنغوزه در کشور که از نوع باکیفیت‌ترین این گیاه و مطابق استانداردهای جهانی است در خراسان جنوبی وجود دارد که در شهرستان‌های طبس، بشرویه، نهبندن و قاینات رشد می‌کند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی گفت: آنغوزه در ایران به ۲ نوع تلخ و شیرین تقسیم می‌شود که نوع تلخ آن در استان‌های کرمان، کهگیلویه و بویراحمد، هرمزگان و فارس برداشت و در خراسان جنوبی آنغوزه شیرین تولید می‌شود.
صادرات فله‌ای ۹۰ درصد آنغوزه خراسان جنوبی
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد آنغوزه استان به دلیل نبود صنایع فرآوری به صورت خام و فله‌ای به خارج از کشور صادر می‌شود افزود: در سال جاری ۲۵ هزار کیلوگرم آنغوزه از مراتع خراسان جنوبی برداشت شده که نسبت به سال گذشته مقداری رشد دارد.
نصرآبادی عنوان کرد: تاکنون برنامه ریزی و اقدام مناسبی برای فرآوری این محصول در داخل کشور انجام نشده است و آنغوزه به صورت خام توسط تجار و بیشتر به کشورهای هند و آلمان صادر می‌شود.
وی گفت: فرآوری آنغوزه در افزایش چند برابری ارزش اقتصادی آن تاثیرگذار است که البته سرمایه گذاران بخش خصوصی باید در این زمینه ورود کنند و تاکنون طرح جامعی برای سرمایه گذاری و فرآوری این محصول ارائه نشده است.
وی با اشاره به اینکه محصول آنغوزه به ۲ شکل کشته (خشک شده) و شیره جمع آوری و به بازار عرضه می‌شود گفت: شیره و کشته آنغوزه دارای بوی تند و طعم گس و تیزی است و بوی آن به سرعت در اطراف پراکنده می‌شود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی اظهار کرد: به دلیل کیفیت بالای آنغوزه تولیدی استان در حال حاضر هر کیلوگرم شیره آن ۶۵ میلیون ریال و هر کیلوگرم کشته آن ۱۳ میلیون ریال خرید و فروش می‌شود در حالی که آنغوزه برداشتی از مراتع سایر استان‌ها نسبت به آنغوزه شیرین خراسان جنوبی ارزش اقتصادی کمتری دارد.
اجرای ۲۲ طرح بهره‌برداری آنغوزه
وی افزود: امسال ۲۲ طرح بهره‌برداری آنغوزه توسط منابع طبیعی با اولویت بهره‌برداران محلی و بومی در شهرستان‌های طبس، بشرویه، فردوس، قاینات و نهبندان اجرایی شده است.
نصرآبادی بیان کرد: مجریان طرح مکلف هستند در محدوده‌ای که برداشت انجام می‌دهند در همان مساحت یا بیشتر از آن طرح کاشت و توسعه آنغوزه را نیز انجام دهند تا شاهد افزایش سطح پوشش این گونه ارزشمند باشیم و از کاهش آن جلوگیری شود.
وی میزان اشتغال ایجاد شده در زمینه برداشت محصول آنغوزه در استان را یکهزار خانوار اعلام کرد و گفت: به دلیل درآمد خوبی که از این محصول به دست می‌آید جوانان نیز به سمت آن جذب شده‌اند.
گیاهی مفید برای درمان هیستری و تسکین کمر درد
اما مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی به خواص آنغوزه اشاره کرد و گفت: برای بیماری هیستری از آنغوزه یا کما استفاده می‌شود و این گیاه دارویی برای تسکین درد کمر و رفع تشنج مفید است.
محسن پویان افزود: از گیاه آنغوزه صمغی به دست می‌آید که در طب گیاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد، این گیاه که به نام‌های کما، انگژد، حلتیت، صمغ‌الانجدان، انگدان و کمات نیز شناخته می‌شود، طبیعت گرم و نسبتا خشک دارد.
وی بیان کرد: همچنین برای بیماری هیستری از آنغوزه استفاده می‌شود، به این شکل که یک گرم آنغوزه را در ۵۰ میلی لیتر آب پس از ساییدن مخلوط کرده تا مثل شیر شود و این مخلوط باید روزی سه نوبت و در ۲ روز مصرف شود.
برطرف کننده ناراحتی‌های تنفسی
پژوهشگر گیاهان دارویی با بیان اینکه این گیاه ضد اسپاسم و خلط‌آور است گفت: همچنین آنغوزه ضد کرم‌های انگلی بوده و ملین است؛ کما در درمان جوش و دمل کاربرد دارد و برای تسکین درد کمر و رفع تشنج مفید است.
وی عنوان کرد: آنغوزه خاصیت قاعده‌آور داشته، ادرارآور و شیرافزاست و این گیاه خاصیت ضدقارچ و ضد تومور دارد.
پویان با اشاره به اینکه آنغوزه محرک تنفس و برطرف کننده ناراحتی‌های تنفسی است افزود: این گیاه برای درمان ناخنک چشم کاربرد داشته و برای درمان صرع و اختلالات عصبی نیز مفید است.
وی گفت: گیاه کما، گیاهی مقاوم در مقابل تنش‌های کم‌آبی، بادهای گرم و خشک و زمین‌های کم‌بهره نیمه‌بیابانی است که با شرایط اقلیمی خراسان جنوبی تطابق و سازش پیدا کرده است.
مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی گفت: براساس تحقیقات آزمایشگاهی تمامی خواص آنغوزه احصا شده اما تاکنون در زمینه فرآوری و کابرد آن در صنعت داروسازی اقدامی نشده است.
وی ادامه داد: نیاز است با حمایت دولت، سرمایه‌گذار برای فرآوری آنغوزه ورود پیدا کند تا از خام‌فروشی آن جلوگیری شود.