به گزارش ایرنا، شهرسازی و معماری دارای وجوه مختلف و پیچیده غیرکالبدی است به طوری که از فرایندهای متفاوت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، چه در سطح کلان و چه در سطح فرایندهای محلی تاثیرپذیر بوده و در صورتی که فرایندهای غیرکالبدی مذکور نامتعادل باشد نمی توان با اقدامات کالبدی صرف، شهر و معماری مطلوب را رقم زد.
بر این مبنا ضروری است که کنشگران عرصه شهرسازی و معماری، شناخت کاملی از مکانیسم عملکردی این فرایندها داشته باشند تا شهر و معماری را در بستر تاثیر گذار این فرایندها به نحو مطلوب مدیریت کنند. با آگاهی به این مساله تبیینی است که انتظارات از عملکرد نهادهای دخیل در مدیریت شهری نیز واقع بینانه می شود.
فرایندهای تاثیر گذار یاد شده دارای ابعاد گسترده‌ای است که در مقیاس‌های مختلف فراملی، ملی، منطقه ای و محلی تولید شده و سطوح مختلف فضایی یعنی کشور، استان، شهر، محله و حتی طراحی شهری و معماری ساختمان ها را تحت تاثیر قرار می دهد.
بر این مبنا برای بهبود وضع فعلی باید با رویکردی میان‌رشته‌ای و چندبعدی به مقیاس‌های مختلف طراحی محیط انسانی توجه کرد.
با این رویکرد ساختار شهرسازی و معماری استان زنجان نیز قابل بحث است، به همین بهانه خبرنگار ایرنا با رحیم توسلیان، معاون معماری و شهرسازی اداره کل راه و شهرسازی زنجان گفت و گو کرده است.
ایرنا: در خصوص موضوع مهم معماری و شهرسازی توضیحاتی را بفرمایید.
معماری و شهرسازی پدیده ای مستقل نیست و می توان گفت شهر و معماری خوب محصول یک جامعه متعادل بوده و ناشی از فرایندهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی متعادل است که در کالبد خود را تعیین می کند.
این حوزه را باید در بستر فرایندهای تاثیر گذار غیر کالبدی فوق به صورت واقع بینانه مورد ارزیابی قرار داد، به رغم وجود اقدام های مطلوب شهرسازی و معماری در ساختار مدیریت شهری باید اذعان کرد که در بستر تاثیرگذاری فرایندهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نهادی، این بخش از سطح مطلوب خود فاصله زیادی دارد و ضروری است که انتظارات از سطوح توسعه شهری واقع بینانه باشد.
شما نمی توانید در شهر از معماری و شهرسازی فاخر انتظار داشته باشید اما شرایط اقتصادی آن مناسب نباشد، باید دید چه میزان بسترها آماده است، به عنوان نمونه وجود نابرابری های اجتماعی و اقتصادی خود عاملی مهم در این بخش است.
در جامعه گروه های مختلف اقتصادی زندگی می کنند اما فرایندهای تاثیر گذار مثبت یا منفی الزاما جنبه اقتصادی ندارند به طوری که حتی در ساخت و سازهای شهری توسط گروه های با توان اقتصادی بالا به دلیل نبود زمینه فرهنگی مطلوب، سیما و منظر شهری حاصل از آن نماینده اصول متعادل و مطلوب شهرسازی و معماری هویت بخش حوزه تمدنی ایرانی- اسلامی نیست.
البته در این میان نباید از نقش دستگاه های متولی غافل بود چراکه در حوزه معماری و شهرسازی نقش آفرین هستند و در بستر و زمینه فرایندهای تاثیر گذار مذکور، اقدام ها و تصمیم های بهره‌ورانه آن ها که مبتنی بر شناسایی درست نیازهای شهری دارای اولویت (حداکثر ستانده از امکانات و توان های محدود موجود) باشد به اثر بخشی حداکثری منجر خواهد شد.
فقط مساله این است که ارزیابی سطح توسعه شهری و عملکرد نهادها با دخالت فرایندهای مذکور باید واقع بینانه باشد.
ایرنا: نقش دستگاه های متولی امر در حوزه معماری و شهرسازی چیست؟
شهر موجودی زنده بوده و از ابعاد مختلف تاثیر می پذیرد، در این زمینه نقش برنامه ریزان شهری اهمیت بسزایی دارد، چرا که تصمیم گیری های آنان تاثیرات خوب یا منفی خواهدداشت، بسیاری معماری و شهرسازی را صرفا اقدام کالبدی می دانند، در صورتی که اقدامات مختلف بر این حوزه ها اثر می گذارد و و درگیری برنامه ریزان شهری و نهادهای مرتبط با آن در کنش های اقتصادی- اجتماعی- فرهنگی و نهادی و حقوقی یک ضرورت است.
در غیر این صورت شهرسازی و معماری، محصول مطلوب قابل عرضه به جوامع بشری را نخواهد داشت.
به عنوام مثال عموم تصور می کنند که برنامه ریزی مطلوب مسکن یک اقدام صرف کالبدی است. درحالی که اقدام های غیر کالبدی و شهرسازی در برنامه ریزی مطلوب مسکن و برخورداری عادلانه تمامی اقشار جامعه از مسکن حداقلی مطلوبی به شدت تاثیر گذار است.
به عنوان مثال بحث مالیات بر زمین های خالی هر چند یک اقدام کالبدی نیست اما بیشترین تاثیر گذاری را در متعادل کردن اقتصاد زمین و مسکن و در نتیجه برپایی شهر مظلوب خواهد داشت.
در زمان حاضر بورس یازی زمین در زنجان به مساله اصلی و اساسی شهر بدل شده است، برخی ها می گویند، اگر محدوده شهر افزایش یابد قیمت زمین کاهش می یابد در صورتی که عملا در بستر اقتصاد مبتنی بر املاک و مستغلات و بورس بازی و معاملات زمین با موتور محرکه نقدینگی بالا در ساختار اقتصادی کشور چیزی رخ نخواهد داد.
همین مسائل و دیگر موارد به عنوان یک فرایند به عنوان یک مانع شکل گیری معماری و شهرسازی مطلوب نقش آفرینی می کند که بیان مصداق های آن فرصت و زمان دیگری را می طلبد.
ایرنا: تا چه میزان شهر منطبق با معماری و شهرسازی ایرانی و اسلامی است؟
معماری و شهرسازی ایرانی – اسلامی به هیچ وجه تقلیل گرایانه نیست و افتادن در دام آن خطای بزرگی است.
فرو کاستن شهرسازی ایرانی – اسلامی همانند نماهای ابنیه پذیرفتنی نیست. بحث بر این است که در ابتدا تا چه میزان فرصت های برابر برای رشد و بالندگی همه افراد جامعه در شهر فراهم شده است.
به عنوان مثال برخورداری متعادل تمامی محلات شهری و افراد از فضاهای عمومی، فضاهای شهری و کاربری‌های عمومی پشتیبان سکونت از جمله مولفه های بنیادین معماری و شهرسازی ایرانی – اسلامی محسوب می شود.
رعایت سلسله مراتب مکانی در فضاهای شهری در شهرسازی گذشته وجود داشت، شهرها به صورت سلسله مراتبی به فضاهای کاملا خصوصی، نیمه خصوصی، نیمه عمومی و کاملا عمومی تقسیم شده بودند که نتیجه آن آسایش فیزیکی و روانی انسان های ساکن در شهر بود و لازم است این الگوها در نظام شهرسازی احیا شود.
در توسعه شهرها عملکردهای معماری ایرانی - اسلامی مورد غفلت واقع می‌شود و بر این اساس رعایت این عملکردها از جمله محرمیت و محلی‌گرایی سبب افزایش امنیت محله‌ها و معابر می‌شود.
شهرها باید در درجه نخست برای آسایش انسان توسعه یابند و بسترهای اقتصادی – اجتماعی و غیره آن فرصت های برابر برای رشد و بالندگی انسان ها ایجاد کند. این در حالی است که با گسترش و تعمیق عدم توازن توسعه اقتصادی و اجتماعی بین مناطق و محلات شهری نمی توان برپایی ساختار مطلوب شهرسازی و معماری را به انتظار نشست.