گروه جامعه ایرنا - آمارهای وزارت ورزش و جوانان از وجود ۱۲ میلیون و ۸۰۰ هزار دختر و پسر مجرد خبر می‌دهد، افرادی که دیروز خود را در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی گذرانده و امروز به عنوان دهه ۴۰، ۵۰ یا ۶۰ به عنوان تجردان قطعی در جامعه، زندگی خود را سپری می‌کنند. بنابراین توجه به توانمندی‌ها، استعدادها و پتانسیل‌های این گروه‌ها از جامعه هدف، زندگی پرمعنا را برای آنها معنا خواهد کرد.
با روی کارآمدن دولت سیزدهم زنگ توجه به زنان و دختران مجرد نواخته شده و آوای زندگی برای این گروه‌ها با تجرد قطعی معنای دیگری پیدا کرده است. حال باید دید با توانمندسازی این جامعه هدف می‌توان زمینه گسترش مشارکت اقتصادی و ایجاد کسب و کارهای پایدار را فراهم کرد.
اگرچه تاخیر در ازدواج مهمترین موضوع برای این گروه از مجردان در جامعه به عنوان یک اصل باید مورد توجه باشد زیرا افزایش سن ازدواج در این طیف سنی بیشتر به چشم می‌خورد.
آمارهایی از ترکیب سنی جمعیت دختران در ایران
درصد تجرد قطعی بین زنان ازدواج نکرده در این رده سنی حدود ۲.۳ درصد است و به نوعی ۹۷.۷ درصد زنان تا سن ۴۵ سالگی ازدواج کرده‌اند و مابقی در سن تجرد قطعی هستند
با ملاک قرار دادن جمعیت پسران ۲۰ تا ۳۹ ساله و جمعیت دختران ۱۵ تا ۳۴ ساله ازدواج نکرده، اکنون جمعیت پسران مجرد در این بازه سنی پنج میلیون و ۷۰۰ هزار نفر و جمعیت دختران مجرد در این رده سنی نیز حدود سه میلیون نفر است. براساس این آمارها ۳۶ درصد جمعیت زنان ۱۵ تا ۳۴ سال را دخترانی که هرگز ازدواج نکرده‌اند تشکیل می‌دهند و حدود ۲.۳ درصد از زنان ۴۵ ساله و بیشتر در بازه سنی تجرد قطعی قرار دارند.
با توجه به اینکه تجرد قطعی برای زنان به طیف سنی بیش از ۴۵ سال سن مربوط می‌شود، این افراد هنوز ازدواج نکرده و یا شانس کمتری برای ازدواج نسبت به دیگر گروه‌های سنی داشته‌اند. بنابراین درصد تجرد قطعی بین زنان ازدواج نکرده در این رده سنی حدود ۲.۳ درصد است و به نوعی ۹۷.۷ درصد زنان تا سن ۴۵ سالگی ازدواج کرده‌اند و بقیه در سن تجرد قطعی هستند.
نسبت جنسی در گروه سنی ۱۵ تا ۳۴ سال در دختران حدود ۱۶۰ است به این معنا که در این بازه سنی در مقابل هر ۱۰۰ دختر ازدواج نکرده، ۱۶۰ پسر ازدواج نکرده وجود دارد. همچنین نسبت جنسی پسران ۲۰ تا ۳۹ ساله در مقابل دختران ۱۵ تا ۳۴ ساله ازدواج نکرده حدود ۱۹۱ است یعنی در مقابل هر ۱۰۰ دختر در سن ازدواج ۱۹۱ پسر در سن ازدواج قرار دارد یعنی نسبت پسران ازدواج نکرده حدود ۲ برابر دختران ازدواج نکرده است.
دولت از فرصت پنجره جمعیتی زنان دهه شصتی استفاده کند
اما جدای از همه این اقدامات صورت گرفته موضوع افزایش سن ازدواج به حدی همه را درگیر کرده که علی گودرزی دبیر جایزه ملی جوانی جمعیت نیز پیشتر گفته بود: به نظر می‌رسد دولت باید در چند سال باقیمانده از پنجره جمعیتی کشور و فرصت کمی که برای باروری زنان دهه شصتی باقیمانده با استفاده از ظرفیت‌های فرهنگ‌ساز، نرخ باروری را به سطح جانشینی برساند و از تله باروری عبور کند وگرنه در سیاه‌چاله جمعیتی خواهیم افتاد.
انسیه خزعلی، معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده نیز می‌گوید: نیاز به یک حرکت با پشتکار و جدی داریم که به ازدواج زوجین دهه شصتی روستایی منجر شود. دلیل تجرد زیادی که در روستاها مشاهده می‌شود، مهاجرت مردان روستا است که در شهر ازدواج کردند. با ارائه ۱۰۰ میلیون تسهیلات ازدواج، ۲۰۰ میلیون تومان تسهیلات خرید کالا، ۲۰۰ میلیون تومان تسهیلات اشتغال که در مجموع به رقمی حدود ۵۰۰ میلیون تومان می‌رسد، می‌توان تا حد زیادی اشتغال و ازدواج در روستاها را تسهیل کرد.
وی اظهار داشت: اهتمام بر ازدواج زوجین دهه شصتی حرکت بسیار مهمی است که می‌تواند بخشی از خلاءهای موجود را در بحث خانواده پوشش دهد. امیدواریم در سال پیش رو بتوان همین تسهیلات ویژه را به زوجین دهه شصتی ساکن در شهر نیز تعمیم داد.
برخی اقدامات دولت سیزدهم در حوزه زنان و خانواده
اصلاح و متناسب‌سازی قوانین و مقررات حقوقی و تقویت اعتبارات زنان و خانواده، تصویب اعتبارات ویژه زنان و خانواده در سفرهای استانی، برداشتن موانع و رفع چالش‌های اقتصادی خانواده به خصوص در حوزه مسکن، تصویب تبصره‌ای در بودجه ۱۴۰۲ برای اعطای زمین به خانواده‌های دارای فرزندان چهارقلو، تخصیص یک درصد اعتبارات هزینه‌ای دستگاه‌های اجرایی به زنان و خانواده، اخذ بخشی از مسئولیت اجتماعی دستگاه‌ها برای رفع آسیب‌های اجتماعی زن و خانواده، رشد ۵۱ درصدی اعتبارات هزینه‌ای و ۲۱ درصدی اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای حوزه زنان و خانواده، هدفمندسازی سلامت زنان، تهیه اطلس وضعیت زنان و تنظیم اولویت‌های حوزه بهداشت و سلامت زنان و خانواده، مسئله‌یابی و آسیب‌شناسی نیازهای بهداشتی و سلامت زنان در ۳۱ استان، شناسایی مهمترین اولویت‌ها و مسائل تندرستی زنان و دختران در حیطه‌های حرکتی و ورزشی، تقسیم عادلانه امکانات ورزشی میان زنان و مردان، پیگیری اولویت شناسایی سرطان زنان و درمان آن، تامین زیرساخت‌های لازم در راستای سلامت بانوان با بهره‌گیری از امکانات ورزشی با تامین اعتبار ساخت و تعمیر ورزشگاه خاص بانوان و بررسی مشکلات درمان ناباروری، بررسی کمبود مراکز درمان ناباروری در استان‌های کشور از جمله عملکرد دولت سیزدهم برای حوزه زنان بود.
اصلاح و مناسب‌سازی حقوق بانوان و پیگیری آن در خانه ملت برای دائمی شدن این حقوق، حمایت از زنان مددجو ستاد دیه برای تنفس یکساله بازپرداخت تسهیلات، لایحه اعطای مسکن به چهارقلوها، تدوین لایحه تکلیف اشخاص فاقد هویت و تدوین لایحه معافیت زنان سرپرست خانوار و مادران عهده‌دار حضانت فرزند از خدمت در خارج از محل سکونت، تدوین لایحه گستره اختیارات حاضن، اصلاح لایحه اجازه افتتاح حساب پس‌انداز برای اطفال، تنظیم لایحه الحاق به سازمان زنان سازمان همکاری‌های اسلامی، اصلاح دستورالعمل تحویل کارنامه و پرونده دانش‌آموزان به والدین از دیگر اقدامات دولت سیزدهم است.
برنامه‌های دولت برای توانمندسازی بانوان
توانمندسازی و ارتقای سلامت و کیفیت‌بخشی به زندگی زنان سرپرست خانوار، آموزش، توانمندسازی اقتصادی و اشتغال بانوان سرپرست خانوار و آسیب‌دیده، ایجاد صندوق ضمانت در حوزه اشتغال برای زنان سرپرست خانوار فاقد پوشش حمایتی در دهک یک تا پنج درآمدی، تخصیص اعتبار ۶۰۰ میلیارد ریالی توسعه صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری تعاون و صدور ضمانت‌نامه برای زنان سرپرست خانوار برای تسهیلات تا سقف یکهزار میلیارد ریال در حوزه اشتغال، آموزش۲ هزار و ۴۶ بانو و توانمندسازی اقتصادی ۲ هزار و ۵۵ بانوی دیگر در ۱۱ استان، تدوین طرح جامعه توانمندسازی زنان بر مبنای تکلیف برنامه ششم، ایجاد زمینه اشتغال برای بانوان بهبودیافته از اعتیاد و توان‌افزایی ۳۱۵ نفر از بانوان گروه هدف و در مجموع ۲۷ هزار و ۹۳۰ نفر ساعت برای اشتغالزایی از دیگر اقدامات معاونت زنان و خانواده در دولت سیزدهم به شمار می‌رود.
مهمترین تکلیف دولت در اجرای سیاست‌های کلی نظام یعنی قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت نیز در این مدت تا حدودی محقق شده که برخی از برنامه‌های آن شامل حمایت از تغذیه مادران در مناطق محروم، ایجاد ارتباط بین ایده‌های خلاق با تولیدکنندگان و مدیران صنعت لوازم کودک و فراخوان تولید خدمات و کالاهای حمایت نوزاد، کودک و مادر، پشتیبانی از تهیه سیسمونی در مناطق محروم، پیگیری ایجاد مهدکودک در دستگاه‌های اجرایی، کمک بلاعوض به خانوادهء‌های نوزادان محروم برگ دیگری از کارنامه دولت سیزدهم محسوب می‌شود.
امروزه با جمعیت فراوان مجرد روبه‌رو هستیم
مجید ابهری، یک آسیب‌شناس اجتماعی و رفتارشناس درباره وضعیت تجرد قطعی دختران در گفت و گو با ایرنا افزود: سبک زندگی تاثیر مستقیم و موثری بر نظریات و دیدگاه‌های افراد به خصوص نوجوانان و جوانان دارد. این اقشار نسبت به دیدگاه‌های مهم زندگی مانند ازدواج، ادامه تحصیل و مهاجرت؛ تحت تاثیر سبک زندگی هستند.
وی ادامه داد: این فرایند اثرپذیر از فضای مجازی و سایت‌های رایانه‌ای بوده و باعث شده تجرد قطعی در بین جوانان به ویژه دختران دهه ۶۰ تا ۶۴ تغییرات اساسی یافته و افراد در این موارد سنی تمایلی به ازدواج نداشته باشند تا حدی که پنجره جمعیتی ازدواج در این طیف‌های سنی بسته شده است.
ابهری اضافه کرد: امروزه با جمعیت فراوان مجرد روبه‌رو هستیم. البته فقط نمی‌توان جوانان را در این موارد مقصر دانست خانواده‌ها که باید حامی و یاور فرزندان خود در امر انتخاب و ازدواج باشند، فرزندان را به حال خود رها کرده‌اند و پس از خانواده‌ها؛ نهادهای متولی مانند وزارت ورزش و جوانان، دانشگاه‌ها و سایر نهادها و سازمان‌ها فقط در صحبت و جلسات راجع به ازدواج جوانان اظهارنظر می‌کنند.
به گفته وی، کاهش ازدواج در جوانان باعث افزایش ازدواج سفید، روابط موازی و اخلاق‌های نامتناسب بین جوانان شده و عوارض و فسادهای ناشی از تاخیر در ازدواج و رکورد آن اثر مستقیمی بر افزایش جمعیت جوان می‌گذارد.
وجود حدود ۲۰ میلیون فرد مجرد آماده ازدواج
حدود ۲۰ میلیون جوان مجرد آماده ازدواج یا عبور کرده از مرز ازدواج در کشور وجود دارد که هرچه به تعداد این جمعیت افزوده شود از فرزندآوری و کاهش جمعیت فعال کشور کاسته خواهد شد
آسیب‌شناس اجتماعی گفت: در این محورها دیگر صحبت از حرف و مقاله، مصاحبه و همایش گذشته است زیرا اکنون حدود ۲۰ میلیون جوان مجرد آماده ازدواج یا عبور کرده از مرز ازدواج در کشور وجود دارد که هرچه به تعداد این جمعیت افزوده شود از فرزندآوری و کاهش جمعیت فعال کشور کاسته خواهد شد. بنابراین تا دیر نشده است باید دولت و نهادهای دولتی اقدامات مناسبی را آغاز کرده و به سرانجام برسانند.
وی اظهار داشت: قرار گرفتن در محورهای عبور از سنین مناسب ازدواج باعث افزایش افسردگی، اعتیاد و مهاجرت در کشور خواهد شد مگر اینکه دولت فکرهای کاربردی کرده و جوانان را در این مسیر با مساعدت‌های فکری و حمایتی مورد پشتیبانی قرار دهد.
تبدیل ابزار حمایتی وام ازدواج به روشی برای کاسبی
ابهری ادامه داد: وام ازدواج نیز در اندازه‌ای نیست که جوانان را به طور واقعی در مسیر تشکیل خانواده قرار دهد. امروزه در خیابان‌ها و معابر شاهد اطلاعیه‌های خرید و فروش وام ازدواج هستیم یعنی این ابزار حمایتی نیز تبدیل به روش کاسبی برای جوانان شده است.
وی افزود: جهیزیه، مهریه، هزینه‌های تشکیل خانواده، خانه و مسکن مشکلات اصلی در زمینه ازدواج جوانان محسوب می‌شود که امیدواریم در این زمینه‌ها تصمیمات کاربردی صورت گیرد.