به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، نشست «ماموریت کتابخانه‌های عمومی با نگاهی به تجربه‌های ایرانی و جهانی» شنبه ۲۲ مهر در کتابخانه مرکزی نهاد کتابخانه‌های عمومی برگزار شد.
در این نشست سیدباقر میرعبدالهی معاون برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، محمدرضا هراتی معاون توسعه کتابخانهها و ترویج کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی، رشیده بُلحسن مشاور وزیر در مالزی، سعید اسدی دانشیار علم اطلاعات دانشگاه شاهد، جرج دو پرادو رییس فدراسیون انجمن‌های کتابخانه‌های عمومی برزیل، فاطمه شیخ شعاعی سرپرست مرکز توسعه و هماهنگی اطلاعات و انتشارات علمی وزارت بهداشت و عضو انجمن ارتقای کتابخانه‌های عمومی، او.آن چاوبی رئیس انجمن کتابخانه‌های هند و عضو دائمی کتابخانه‌های عمومی ایفلا، داوود حاصلی عضو هیات‌علمی و استادیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه خوارزمی تهران، زهرا عبدالهی مجری برنامه هدهد سفید در تلویزیون، میخائیل دمیتروویچ مسئول کتابخانه‌های عمومی روسیه، مرضیه یگانه رئیس سابق کتابخانه مرکزی پارک شهر تهران، علی فواد کارتال مسئول کتابخانه مجلس ترکیه، اصغر گودرزی مدیرکل امور کتابخانهها و مشارکت‌های نهاد کتابخانه های عمومی و تعدادی از فعالان حوزه کتابداری حضور داشتند.
حضور ۲۰ مهمان خارجی در دومین همایش بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی
سیدباقر میرعبدالهی با اشاره به اینکه دومین همایش بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی تا چند روز آینده برگزار خواهدشد، گفت: دومین همایش بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی ۲۵ و ۲۶ مهر برگزار می‌شود. در این همایش ۲۰ مهمان خارجی به شکل مجازی و پنج مهمان به شکل حضوری از کشورهای برزیل، روسیه، هندوستان، مالزی و ترکیه حضور دارند. در فاصله بین برگزاری همایش که در مشهد برگزار می‌شود، از حضور مهمان‌ها در تهران و شهرهای دیگر ایران استفاده می‌کنیم، در این نشست‌ها از تجربه‌های جهانی در موضوع مشترک کتابخانه‌های عمومی استفاده خواهدشد.
در سال‌های اخیر ایفلا موضوع مهم توسعه پایدار را در کتابخانه‌های عمومی مطرح کرده است. ایفلا معتقد است که کتابخوانی باید انسان را به زندگی بهتری برساند
معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه‌های عمومی با اشاره به اینکه ارائه ماموریت کتابخانه‌های عمومی نیازمند ارائه تعریف از کتابخانه عمومی است، ادامه داد: می‌توان گفت کتابخانه‌های عمومی هر فرهنگ و اقلیم با فرهنگ‌ها و اقلیم‌های دیگر تفاوت دارد، در سال‌های اخیر ایفلا موضوع مهم توسعه پایدار را در کتابخانه‌های عمومی مطرح کرده است. ایفلا معتقد است که کتابخوانی باید انسان را به زندگی بهتری برساند. این سازمان به مفهوم توسعه پایدار در ابعاد حقوق بشری می‌نگرد.
او با طرح این سوال که آیا می‌توان برای برنامه‌های فرهنگی، استانداردهای جهانی مطرح کرد؟ توضیح داد: اگر بپذیریم فرهنگ هر کشور اقتضائات خاص خود را دارد، در آن صورت وضع استانداردهای جهانی اگر غیرممکن نباشد، دشوار است. با توجه به این نکته باید دنبال کشف عناصر فرهنگی و تجمیعی برای تبیین تعریف از کتابخانهها باشیم.
مشکلات و آسیب‌ها بخشی از روند فعالیت کتابخانهها است
میرعبدالهی با تاکید بر اینکه نهادها عمومی اند و به تدریج شکل می‌گیرند در حالی که نیازها صنفی‌اند و به تعداد محدودی تعلق می‌گیرند، افزود: این مساله که کتابخانهها نهاد اجتماعی هستند و نه سازمان که گروهی در آن اشتراک دارند، نشان می‌دهد باید به اقتضائات بومی توجه کنیم. دو مفهوم مردم و آگاه کردن را می‌توانیم قدر مشترک عناصری بدانیم، که در تعریف کتابخانه‌های عمومی و کشف معرف کتابخانهها به فعالان این حوزه کمک می‌کند.
نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نه تنها در حوزه کتابداری بلکه بخش از فرهنگ در ایران را اداره می‌کند و توجه دارد که موضوع فعالیتش مردم به معنای عام هستند
معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه‌های عمومی با بیان اینکه گفت‌وگو همیشه مفید است، ادامه داد: حتی اگر در این گفت‌وگو به نتیجه قاطعی نرسیم. وضعیت معیشتی کتابداران، نظام ارزیابی، خرید و ارسال منابع اطلاعاتی به کتابداران، جلب و استخدام کتابداران و چرخه چاپ و نشر کتاب در ۶ کشور، همه بخشی از ماجرای کتابخانه‌های عمومی ایران و جهان را توصیف می‌کند.
او با بیان این نکته که مشکلات و آسیب‌ها بخشی از روند فعالیت کتابخانهها است، گفت: امیدوارم در این همایش بتوانیم فهرست کامل‌تری از اشتراکات داشته باشیم، همکاران بهتر از من می‌دانند کار کردن در محیطی که از بودجه دولتی برخوردار نباشد و به صورت عمومی فعالیت کند، چقدر دشوار است؟
میرعبدالهی ادامه داد: به جز مسائل مشترک در حوزه کتابداری با پنج کشور اشتراک‌های فراوانی داریم و این مساله ما را در موقعیت جالب برای گفت‌وگو قرار می‌دهد. نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نه تنها در حوزه کتابداری بلکه بخش از فرهنگ در ایران را اداره می‌کند و توجه دارد که موضوع فعالیتش مردم به معنای عام هستند، آنچنان که در بیانیه ایفلا موضوع عمومیت اینگونه تعریف شده است.
کتابخوانی به افزایش بهره هوشی کودکان کمک می‌کند
محمدرضا هراتی با بیان اینکه کودکان در ایران در قالب داستان با کتاب پیوند برقرار می‌کنند، گفت: کودکان کتاب می‌خوانند و با گذشته خود آشنا می‌شوند و این به افزایش بهره هوشی آنها کمک می‌کند.
معاون توسعه کتابخانهها و ترویج کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی با اشاره به فعالیت بخشی در ایفلا که در آن خواندن و تجربه خواندن را منتقل می‌کنند، ادامه داد: چرا چنین بخشی در ایفلا فعال است؟ زیرا خواندن کار دشواری است و در جهان به این توجه دارند تا بتوانند فرزندان را پرورش دهند. در این مساله باید فرزندان لذت را در کتاب پیدا کنند و حل مسایل را در کتاب تجربه کنند.
باید از ابزارهای عمومی برای ارتقای کتابخانهها استفاده کنیم
رشیده بُلحسن درباره تقسیم‌بندی فعالیت در کتابخانه‌های مالزی بیان کرد: در مالزی کتابخانه‌های عمومی زیر نظر دو نهاد وزارت فرهنگ و آرشیو ملی فعالیت می‌کند. دولت مالزی در تلاش برای توسعه کتابخانهها است، همچنین در برنامه داریم تا از مقام‌ها و شورای محلی استفاده کنیم. باید از ابزارهای عمومی برای ارتقای کتابخانهها استفاده کنیم.
مشاور وزیر در مالزی با اشاره به اینکه تلاش دارند کارایی کتابخانه‌های عمومی فراتر از قرض دادن کتاب به مخاطب باشد، ادامه داد: برای همین استانداردهایی را به کتابداران می‌دهیم تا با استانداردهای روز فعال باشند، پایگاه‌های داده الکترونیک را در کتابخانهها فعال می‌کنیم و کتابداران را آموزش می‌دهیم. این رویکرد جدیدی نیست و از سال ۲۰۰۰ این اقدامات را انجام می‌دهیم.
او افزود: در مالزی پیش از این رییس شورای کتابخانهها بودم، در آنجا ۴۰ استان داریم که هر کدام کتابخانه دارد، گاهی برای افراد مهم است که آزمونی را پاس کنند و برای رسیدن به این هدف است که کتاب می‌خوانند؛ اما ما می‌گوییم که مادر و فرزند باید با هم کتاب بخوانند و به همین دلیل در تقویم روزی را برای این موضوع انتخاب کردیم.
باید کتابخانهها کتاب‌هایی به زبان دیگر کشورها داشته باشند
سعید اسدی با بیان اینکه با استفاده از ابزار مدرن باید نسل جوان را به سمت کتابخانهها کشاند، گفت: این در حالی است که بیشتر کتابخانهها در ایران در ساختمان‌های کوچک ساخته شده اند و باید بازسازی شوند. در بیشتر کتابخانه‌های ایران کتاب‌هایی به زبان فارسی و محلی وجود دارد این در حالی است که باید کتاب‌هایی از زبان‌های مختلف مانند انگلیسی، عربی و ترکی در کتابخانهها ارائه شود.
دانشیار علم اطلاعات دانشگاه شاهد با تاکید بر لزوم توجه به نیازهای نسل جدید، افزود: استفاده از تجربه بقیه کشورها برای ساخت آینده کتابخانه‌های ایران مفید است.
ارائه بودجه بالاتر به استان کتابخوان‌تر در برزیل
جرج دو پرادو با اشاره به اینکه برزیل عضو ایفلا است و از سال ۲۰۱۷ اهداف توسعه پادار را دنبال می‌کند، گفت: در سایر کشورها انجمن کتابخانه وجود دارد اما در برزیل فدراسیونی در حوزه کتابخانهها فعال است که انجمن‌ها زیر مجموعه آن فعال هستند، از این روش برای وسعت بالای برزیل استفاده شده است.
رییس فدراسیون انجمن‌های کتابخانه‌های عمومی برزیل با بیان اینکه قیمت کتاب در این کشور بالا است، توضیح داد: به این دلیل که قیمت کتاب در کشور ما بالا است در تهیه کتاب برای مدارس و کتابخانه‌های عمومی مشکل داریم. ماموریت ما ایجاد شبکه‌ای از کتابدارها است که کار آنها فقط تهیه کلکسیونی از کتاب نباشد. به همین دلیل دولت میزان مطالعه استان‌ها را رتبه‌بندی می‌کند به استان‌ها با مطالعه بالاتر بودجه بیشتر ارائه می‌کند. همچنین یک کنگره علمی کتابداران را داریم که از کتابداران دعوت می‌کنیم در آن خضور داشته باشند.
در هند هم با مشکل افت سرانه مطالعه مواجه هستیم
او.آن چاوبی با بیان اینکه هند ۳۵ استان دارد که از این تعداد در ۲۰ استان مقررات مربوط به کسب درآمد کتابخانهها و مالیات آنها مطرح شده است، ادامه داد: در هند هم با مشکل افت سرانه مطالعه مواجه هستیم.
عضو دائمی کتابخانه‌های عمومی ایفلا افزود: در هند هم مانند ایران بنیاد کتابخانه‌های عمومی زیر نظر سازمان فرهنگ کار می‌کند. هند بیش از ۴۶ هزار کتابخانه عمومی دارد، تعداد ۱۱ کتابخانه تخصصی، ۵۸۲ کتابخانه در مناطق صعب‌العبور و ۵۳۱ کتابخانه منطقه‌ای، بیش از هزار و ۱۰۰ کتابخانه شهری، ۱۲ هزار کتابخانه روستایی، بیش از ۹۰۰کتابخانه مدارس و همینطور در بخش‌های مختلف کتابخانهها فعال هستند.
نقش کتابخانه عمومی در آموزش قابل توجه است
داوود حاصلی با بیان اینکه برای ارتقا، پیشبرد و گسترش کتابخانه، انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی در سال ۲۰۱۸ تاسیس شد، گفت: در حال حاضر انجمن بیش از هزار عضو فعال دارد و از بُعد دانشگاهی به پژوهش‌های کتابخانه‌های عمومی ایران توجه می‌کند، با توجه به اینکه کتابخانه‌های عمومی در حوزه من است، می‌بینیم مساله کتابخانه‌های عمومی به مباحث روز نزدیک شده است.
استادیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه خوارزمی تهران ادامه داد: در ایران دانشگاهیان و نهاد کتابخانهها و انجمن‌های فعال در حوزه علم اطلاعات و کتابداری سعی کردند برای کتابخانهها نقش تعریف و آن را گفتمان‌سازی کنند، نقش کتابخانه عمومی در آموزش و مسائل اجتماعی قابل توجه است.
بدون کتاب، کتابخانه، فرهنگ و انسانی وجود ندارد
میخائیل دمیتروویچ درباره ماموریت کتابخانه‌های عمومی گفت: این مساله پیجیده‌ای است. می‌توانیم از نقطه نظر سیاست به این مساله جواب دهیم و از جانب کتابداران پاسخ دیگری خواهد داشت و جواب سوم از طرف مخاطبان کتاب خواهد بود.
مسئول کتابخانه‌های عمومی روسیه با اشاره به اینکه می‌رسد کتابداران کتابخانه‌های روسیه به این مساله پاسخ دادند، ادامه داد: در زمان شوروی کتابخانه‌های ما موقیت سیاسی داشتند و در مکان‌هایی با جمعیت کم هم کتابخانهها وجود داشت، بعد از فروپاشی شوروی کتابخانهها استقلال خود را پیدا کردند و این باعث شد بسیاری از کتابخانهها بسته شوند، تا جایی که هر سال حدود ۸۰۰ کتابخانه بسته می‌شد. کتابداران و انجمن کتابداران سعی کردیم این مشکل را حل کنیم، من در آن زمان سرپرست آن گروه بودم. در این زمان کار مستقل کتابخانهها به شکل منطقه‌ای شروع شد.
به گفته او در دوره جدیدِ فعالیت کتابخانهها در روسیه استاندارد متحدانه، ملی و قومی در کتابخانه‌های محلی به وجود آمد. در این دوره دولت به کتابخانه به عنوان ابزاری برای تربیت خانواده کمک می‌کند. در نتیجه کتابداران متوجه شدیم که سیاست نمی‌تواند کتاب‌های مناسب برای ما را تعیین کند. در نتیجه استراتژی مستقل کتابخانهها تا قبل از سال ۲۰۳۰ را تشکیل دادیم و آنها را در اختیار وزارت فرهنگ قرار دادیم. این اسناد امضا شد و سند دولتی است.
دمیتروویچ با بیان اینکه انسان و کتاب دو مساله مهم است که در انجمن کتابخانه‌های عمومی مورد توجه قرار می‌گیرد، گفت: کتاب چیزی است که همه را به خودش متصل می‌کند، بدون کتاب، کتابخانه، فرهنگ و انسانی وجود ندارد.
به گفته او وجود کتابخانه به ارائه کتاب محدود نمی‌شود، مساله دیگری به نام عملکردهای مخفی کتابخانه وجود دارد.
او ادامه داد: برای مثال کتابخانه‌ای که نزدیک یک مرکز سالمندان قرار دارد گزارش داده بود، مرد مسنی هر روز به کتابخانه می‌رفت و با کتابداران صحبت می‌کرد. این اتفاق ادامه پیدا کرد تا جایی که با مرکز سالمندان تماس گرفتند، متوجه شدند او سواد ندارد. این نشان می‌دهد کتابخانه محلی است که او را می‌شناسند و اینجا ماموریت کتابخانهها انسان است.
کتابخانه‌های عمومی هر گونه تبعیض را دفع می‌کند
علی فواد کارتال با بیان اینکه سال‌ها است در انجمن‌های کتابخانه فعالیت می‌کند، ادامه داد: در ترکیه کتابداران گاهی مجبور می‌شوند با سانسور مبارزه کنند، این مساله گاهی موجب می‌شود شغل خود را از دست بدهند. کتابخانه‌های عمومی موارد نادری هستند که در ترکیه خدمات رایگان به شهروندان ارائه می‌کنند. حتی می‌توان گفت کتابخانه‌های عمومی نهادی است که مردم را بدون توجه به طرز فکر و دین نگاه می‌کند و هر گونه تبعیض را دفع می‌کند و به انسان‌ها احترام می‌گذارد.
مسئول کتابخانه مجلس ترکیه ادامه داد: کتابخانه‌های عمومی می‌توانند از طرف دولت به عنوان ابزار سیاسی مورد استفاده قرار بگیرند، به عنوان مثال می‌توان به دوره تک حزبی در ترکیه اشاره کرد. کتابخانه‌های عمومی ترکیه وابسته به وزارت فرهنگ به فعالیت خود ادامه می‌دهد و در هر استان کتابخانه عمومی استانی موجود است و در اکثر شهرستان‌ها هم کتابخانه‌های عمومی داریم. اما خرید کتاب برای این کتابخانهها توسط اداره کل دولت انجام می‌شود.
دسترسی به پایگاه‌های اطلاعات برای کاربران کتابخانهها ممکن است
اصغر گودرزی با بیان اینکه تعداد کتابخانه‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی ۳۷۰۰ کتابخانه است که ۲۵۰۰ به صورت مستقیم توسط نهاد اداره می‌شود، گفت: همچنین ۵۰ کتابخانه سیار داریم. همه شهرستان‌ها کتابخانه دارند و همه کتابخانه‌های نهادی تحت نرم‌افزار سامان خدمات ارائه می‌دهند.
مدیرکل امور کتابخانهها و مشارکت‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی ادامه داد: دسترسی به پایگاه‌های اطلاعات برای کاربران کتابخانهها ممکن است. خدمات به گروه‌های خاص به عنوان کار ویژه تعریف شده است. بخش نابینایان و ناشنوایان در همه استان‌ها فعال است.