به گزارش ایرنا، مونوریل قم بعد از صورتجلسه ۷۳ شورای‌عالی ترافیک کشور در آبان سال ۸۷ باهدف ورود تکنولوژی جدید به عرصه حمل‌ونقلی کشور در دولت وقت به طول ۱۸ کیلومتر مصوب و در سال ۸۸ کارفرمای این پروژه سازمان قطار شهری قم انتخاب می‌شود. عملیات اجرایی این طرح از سال ۸۹ آغاز شد.
پیشرفت فیزیکی مونوریل قم در فاز ۴.۷ کیلومتر آن «تا میدان مطهری» ۶۷ درصد و در فاز ۶.۸ کیلومتر «تا مصلی» ۵۲ درصد می‌باشد. البته این تقسیم‌بندی مربوط به دوره‌ای از مدیریت استان می‌شود که قرار بود این پروژه در دوفاز میدان مطهری و سپس تا مصلی قدس احداث شود؛ پیشرفت کنونی پروژه مونوریل قم در مجموع ۵۸ درصد است.
در سفر اخیر معاون اجرایی رییس جمهور به استان قم که ۲۹ مهرماه باهدف پیگیری مصوبات سفر سال ۱۴۰۰ آیت‌الله رییسی به قم انجام شد موضوع مونوریل به‌عنوان یکی از مهم‌ترین محورهای این سفر قرار گرفت و جلسه‌ای اختصاصی برای بررسی موانع و مشکلات آن برگزار شد.
در قالب این جلسه که با حضور مدیران و دستگاه‌های تصمیم‌ساز ملی و استانی در خصوص مونوریل برپا شد، ضمن بیان نظرات موافقان و مخالفان تکمیل مونوریل، بارقه‌های امید جدیدی در خصوص تعیین تکلیف نهایی آن به وجود آمد که دست‌کم طی ۱۰ سال گذشته به جدیت امروز نبوده است.
اختلاف‌نظرها در رابطه با مونوریل همیشه به‌عنوان یکی از موانع اصلی در تعیین تکلیف این طرح تاثیرگذار بودند.
موافقان و مخالفان مونوریل در شورای شهر و شهرداری قم طیف‌های مختلفی را شامل می‌شوند که حد وسطی برای آنها آن چنان نمی‌توان متصور بود و این اختلاف‌نظرها همیشه به‌عنوان یکی از موانع اصلی در تعیین تکلیف این طرح تاثیرگذار بودند. طی دو ماه گذشته ظاهراً بین موافقان و مخالفان و البته تصمیم‌سازان مدیریت اتفاق‌نظری نسبت به انتخاب مشاوره جهت امکان‌سنجی توسعه مونوریل تا پردیسان انتخاب شده که قرار است تصمیم نهایی با توجه به نظر آن شرکت مشاور باشد.
موافقان و مخالفان به این نتیجه رسیده‌اند که نظر مشاوره فصل‌الخطاب این طرح بر زمین‌مانده باشد؛ به عبارت بهتر اگر مشاور طرح نظر موافق نسبت به توسعه مونوریل بدهد شورای شهر و شهرداری قم پای‌کار آن باشند و چنانچه این طرح را فاقد توجیه اقتصادی و حمل‌ونقلی بداند، همه از آن حمایت کرده و دیگر پرونده مونوریل قم از فهرست طرح‌های حمل‌ونقلی قم برای همیشه خارج شود.
مشاور طرح مونوریل قم قرار است تا پایان آذرماه سال جاری نظر خود را در خصوص امکان‌سنجی توسعه مونوریل قم بدهد؛ همانطور که اشاره شد تقریباً در بین مسوولان و کارشناسان در خصوص این که مونوریل در سناریوی ۶.۸ کیلومتری توجیه فنی وجود ندارد اتفاق‌نظر وجود دارد و بنحوی مونوریل قم را زمانی یک طرح توجیه‌پذیر می‌توان یاد کرد که تا شهر پردیسان ادامه یابد.
طبیعی است که نظر مشاور مونوریل صرفاً برای مدیریت شهری ممکن است حجت را تمام کند؛ ولی در سطح کلان و بخصوص در شورای‌عالی فنی و شورای‌عالی ترافیک کشور، الزام‌آور نیست.
البته در خصوص مشاور طرح مونوریل قم که یک شرکت مستقر در شهر اصفهان است نیز حرف‌وحدیث‌هایی در بین ناظران و کارشناسان شهری به دلیل عدم سابقه این شرکت در حوزه مشاوره منوریل به وجود آورده است. این شرکت براساس رزومه که در اینترنت از آن یافت می شود در حوزه راه آهن ، ترافیک و قطار شهری سابقه مشاوره دارد اما در حوزه مونوریل سابقه ای از آن یافت نشد. البته از ابتدای آغاز کار شهردار قم که بیش از آن ۱۲ سال مدیریت شهری اصفهان را برعهده داشت، برخی حساسیت‌ها در انتخاب چنین مشاوران غیربومی در محافل کارشناسی و مدیریتی استان مطرح بوده است، به عنوان نمونه معاون اجرایی رئیس جمهوری در جلسه مورد اشاره به صراحت تاکید دارد که "اصولاً مشاور پروژه ها، معمولا مسیری را دنبال می‌کنند که هدف و غایت نهایی پیمانکار را محقق سازد."
مونوریل در وضعیت کنونی با سه چالش، مشخص نبودن نظر مشاور، رویکرد نهایی شورای فنی سازمان برنامه‌وبودجه و همچنین تامین اعتبارات احداث آن روبه رو است.مونوریل در وضعیت کنونی با سه چالش اصلی روبه‌رو است اول اینکه هنوز نظر مشاور مشخص نیست؛ دوم شورای فنی سازمان برنامه‌وبودجه نیز باید در خصوص آن نظر قطعی و کارشناسی بدهد و سوم موضوع تامین اعتبارات آن است که این مساله هم همچنان به‌درستی تبیین نشده است.
به گفته مدیران شهری قم محتمل‌ترین سناریوی که پس از برگزاری جلسات مشترک با شورای‌عالی ترافیک و حمل‌ونقلی کشور و همچنین کمیته‌های فنی در دولت سیزدهم دیگر انجام شده، راه‌اندازی این طرح تا مصلی قدس در قالب ۴ ایستگاه عبوری و ۴ ایستگاه مسافرگیری می‌باشد. در این سناریو ایستگاه‌های شهید مطهری، رضوی، مصلی و فرهنگیان به‌عنوان ایستگاه‌های مسافرگیری و ایستگاه‌های حرم مطهر، پل شهید رجایی، ایستگاه صدر و ایستگاه پایانه نیز بعنوان ایستگاه‌های عبوری در نظر گرفته شده است.
برآیند شورای اسلامی شهر قم نیز این‌گونه به نظر می‌رسد که به‌رغم اختلاف‌نظرها در اصل ادامه یا توقف مونوریل، همه اعضای آن بر اینکه هزینه‌های آن باید توسط دولت تامین شود، اتفاق‌نظر و اجماع صورت‌گرفته و حرف خلاف جهتی به گوش نمی‌رسد.
نظر شهرداری درخصوص ادامه مونوریل؛ نه ممنون
شهردار قم در جلسه بررسی موانع و مشکلات مونوریل که ۲۹ مهرماه امسال با حضور معاون اجرایی رییس جمهوری در محل استانداری قم برگزار شد صراحتاً با ادامه مونوریل قم مخالف می‌کند و تاکید دارد که این طرح دردی از شهر دوا نمی‌کند.
به باور سید مرتضی سقائیان نژاد، جانمایی کنونی این طرح مسافرپذیر نیست و نمی‌توان روی آن حساب باز کرد؛ همچنین از نظر شهردار قم عبور مونوریل از مقابل حرم مطهر نیز مشکلاتی دارد که هنوز به‌خوبی تدبیر نشده است.
شهردار قم البته معتقد است که با اجرای طرح‌های نهضت ملی مسکن در شهر پردیسان و افزایش دوباره جمعیت این منطقه از قم، ادامه مونوریل می‌تواند این طرح را توجیه پذیر تر کند.
شهردار قم تاکید دارد که شورای شهر و شهرداری قم در خصوص مونوریل قم نظر مشترکی دارد و در مجموع موافق ادامه آن نیست.
سقائیان نژاد در نهایت معتقد است که هر نظری که شورای فنی کشور در خصوص مونوریل بدهد، مجموعه مدیریت شهری به آن گردن خواهد نهاد.
به گفته وی، اکثریت اعضای شورای شهر و شهرداری قم در خصوص مونوریل قم نظر مشترکی دارد و در مجموع موافق ادامه آن نیست.
شهردار قم همچنین معتقد است که طبق برخی از برآورده‌ها مونوریل قم برای اینکه وارد مدار بهره‌برداری شود به ۳۰ همت (هزار میلیارد تومان) اعتبار نیاز دارد که این حساب و کتاب شهردار با اعتراض استاندار همراه شد و استاندار هزینه بهره‌برداری این طرح را کمتر از این رقم، برآورد کرد.
بی‌تمایلی شورای شهر به ادامه مونوریل
رییس شورای اسلامی شهر قم نیز در جلسه بررسی موانع و مشکلات مونوریل که ۲۹ مهرماه امسال با حضور معاون اجرایی رییس جمهوری در محل استانداری قم برگزار شد، با بیان اینکه مدیریت شهری قم تمایلی برای این اجرای این طرح ندارد، تصریح کرد: مدیریت شهری قم توان مالی ادامه این پروژه را ندارد.
به گفته محسن محرری، مدیریت شهری قم این پروژه را یک طرح تحمیلی به قم می‌داند و معتقد است که این طرح باید توسط دولت احداث شود.
وی تاکید کرد که از نظر شورا مونوریل دردی از شهر دوا نمی‌کند و لذا شورای شهر به‌خاطر هزینه های بالای آن حاضر نیست، ریالی از بودجه های شهری برای آن هزینه کند.
گیرودار تامین واگن مونوریل
رییس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر قم در گفتگو با خبرنگار ایرنا گفت: شرکت قبلی طرف حساب شهرداری قم که قرار بود واگن مونوریل را بسازد چند سالی است که منحل شده و تامین واگن‌های آن در حالت ابهام قرار دارد.
به گفته سید محمدحسین دهناد، در حال حاظر شرکت‌های واگن‌سازی حاضر نیستند برای ۶.۸ کیلومتر واگن براساس مختصات فنی اجرا شده قم ، واگن اختصاصی بسازد و طول مسیر با احداث واگن اختصاصی ارتباط مستقیمی دارد. این به این معناست که شرکت‌های واگن‌سازی در صورتی می‌توانند واگن‌های اختصاصی مونوریل قم را بسازند که طول این مسیر بیش از ۶.۸ کیلومتر باشد تا برای آن ها customize (ساخت واگن براساس مشخصات فنی درخواستی مشتری) کردن توجیه‌پذیر شود.
وی ادامه می‌دهد که در صورتی تامین واگن مونوریل قم امکان‌پذیر است که طول مسیر به میزانی باشد که شرکت سازنده حاضر باشد به‌خاطر آن واگن‌هایی را با ویژگی‌های زیرساخت‌های بکار رفته در مونوریل قم احداث کند.
گفتنی است ، طبق بررسی خبرنگار ایرنا، در حال حاضر تنها پنج شرکت واگن‌سازی مونوریل در جهان فعالیت دارد و از طرفی دولت سیزدهم از زمان روی کار آمدن خود ، در ارتباط با استان قم، از دو طرح مونوریل و فرودگاه بعنوان پروژه‌هایی یاد کرده که باید تعیین تکلیف شده و از وضعیت بلاتکلیف آن خارج شود که طی دو سال گذشته نیز تلاش‌های زیادی جهت به سرانجام رسیدن آن در سطح استانی و ملی انجام شده است که ظاهراً به‌خاطر اینکه متولی آن غیر دولت بوده، همچنان متوقف است.
گره مونوریل قم مسائل رویکردی است
معاون اجرایی رییس جمهوری نیز در جلسه بررسی مشکلات مونوریل قم با تاکید بر اینکه دولت از سناریوی جمع‌آوری مونوریل عبور کرده و آن را مطلوب نمی‌داند، بیان داشت که این طرح باید تعیین تکلیف شود.
محسن منصوری با انتقاد از بی‌توجهی مدیریت شهری به مونوریل قم بیان کرد که یکی از عواملی مهمی این طرح تا امروز به نتیجه نرسیده به‌خاطر این است که شهرداری به آن توجهی نداشته است.
معاون اجرایی رییس جمهوری گفت: گره اصلی مونوریل قم موضوع رویکردی و مدیریتی است و تازمانی که این رویکردها در شهرداری قم اصلاح نشود، این پروژه به نتیجه نمی‌رسد.
دولت به دنبال عملیاتی‌شدن مونوریل است
وی ادامه می‌دهد که شهرداری قم در خصوص مونوریل مسوول است و این طرح یک طرح مدیریت شهری است و شهرداری باید با اصلاح رویکردهای گذشته خود، دست‌کم ۵۰ درصد از هزینه‌های آن را متقبل شود.
اگر شهرداری طی حدود ۱۴ سال گذشته هر سال یک بودجه حداقلی برای این طرح تصویب کرده بود این پروژه چند سال گذشته به بهره‌برداری رسیده بود.
معاون اجرایی رییس جمهوری با اشاره به برخی از مشکلات بزرگی که به‌خاطر پای‌کار نبودن شهرداری بر سر مونوریل آمده است، گفت: اگر شهرداری طی حدود ۱۴ سال گذشته هر سال یک بودجه حداقلی برای این طرح تصویب کرده بود این پروژه چند سال گذشته به بهره‌برداری رسیده بود و این مقدار هزینه اجتماعی و مالی را به بودجه‌های عمومی تحمیل نمی‌کرد.
منصوری معتقد است که تعیین تکلیف مونوریل قم مصداقی از قدرت حل مساله در نظام مدیریتی کشور است، بیان داشت: بلاتکلیفی مونوریل قم در افکار عمومی، تبعات اجتماعی و مسائل دیگر برای نظام اجرایی کشور هزینه‌ساز شده است.
وی ادامه می‌دهد که دولت به دنبال عملیاتی‌شدن این طرح است؛ ولی این طرح مدیریت شهری است و شهرداری قم باید پای‌کار تکمیل این پروژه نیمه‌تمام بیاید.
پای‌کار آمدن شهرداری قم شرط تکمیل مونوریل است
منصوری اضافه می‌کند که پای‌کار آمدن شهرداری شرط لازم تکمیل مونوریل است و اختصاص بودجه‌های سالانه برای مونوریل در مقایسه با حجم بودجه شهرداری، رقم قابل‌توجهی نیست.
وی عنوان کرد: در صورت نهایی‌شدن طرح توسعه مونوریل قم و ورود شهرداری به آن، دولت نیز نسبت به تامین مالی بخش مهمی از آن ورود کرده و شیوه تامین اعتبار آن را اجرایی می‌کند.
جمع‌آوری مونوریل؛ اصلاً
استاندار قم تاکید دارد که مونوریل تبدیل به یک مطالبه اجتماعی شده وجمع‌آوری مونوریل غیرممکن است و چاره‌ای جز تکمیل آن نیست.
استاندار قم با تاکید بر اینکه احداث مونوریل در سناریوی ۶.۸ کیلومتری آن توجیه اقتصادی و حمل‌ونقلی ندارد، معتقد است که این طرح در صورت برخورداری از اصل توجیه حمل‌ونقلی باید تا پردیسان ادامه پیدا کند.
سید محمد آقامیری با بیان اینکه مونوریل تبدیل به یک مطالبه اجتماعی شده است، گفت: جمع‌آوری مونوریل غیرممکن است و چاره‌ای جز تکمیل آن نیست.
استاندار قم با تاکید بر اینکه تعیین تکلیف نهایی مونوریل در دستور کار دولت سیزدهم است بیان داشت که بخشی از اعتبارات مونوریل قم تامین شده است.
به باور کارشناسان مونوریل بعنوان یکی از مدهای حمل‌ونقلی نقش خاص خود را در تامین بخشی از نیازهای شهروندان ایفا می‌کند و به‌هیچ‌وجه آن نگاه‌های صفر و صدی که در بین برخی افراد شکل‌گرفته را ندارد و مهم‌تر اینکه هزینه احداث و نگهداری آن کمتر از مترو است و اگر شهر پردیسان از نظر بار جمعیتی نیاز به یک تکنولوژی مدرن با هزینه‌های مطلوب‌تر برای شهرداری باشد، مونوریل توجیه‌پذیرتر از احداث خطوط مترو است که تکمیل آن ممکن است چند دهه به طول بینجامد. به عبارت دیگر اگر ادامه مونوریل تا پردیسان توجیه پذیر نباشد، احداث مترو نیز به طریق اولی توجیه ناپذیرتر است چرا که هزینه و پیچیدگی های عمرانی و فنی بیشتری دارد.
طبق برخی برآورده ها و نظرات کارشناسان، مونوریل در سناریو ادامه آن تا پردیسان کارایی بیشتر نسبت به خطوط مترو دارد و بخاطر آنکه بصورت روسطحی اجرا می شود و بخشی از آن احداث شده بسیار زودتر می تواند وارد مرحله بهره برداری شود چه این که خط یک مترو قم هنوز بعد از گذشت ۱۰ سال از کلنگ زنی آن هنوز تکمیل نشده و در گیر و دار مباحث فنی و اجرایی است و با روند کنونی شاید تا ۳۰ سال آینده نیز به پردیسان نرسد در حالیکه اجرا و ادامه مونوریل می تواند زودتر مدیریت شهری قم به مرادی که حوزه حمل ونقلی آن دارد، برساند.
شهرک پردیسان در منطقه هشتم شهرداری قم و در جنوب غربی این شهر قم واقع‌شده است، این منطقه در سال ۱۳۷۷ توسط وزارت مسکن و شهرسازی وقت تأسیس و در سال ۱۳۹۰ به یکی از مناطق شهرداری قم تبدیل شد. هم اینک بخش مهمی از طرح نهضت ملی مسکن در قالب احداث خانه در اراضی ۵۶۰، ۲۲، ۲۷ و ۱۷ هکتاری این شهرک در حال ساخت است.