وضعیت شیرخشک جالب نیست و این را می‌شود به راحتی و با جست‌وجو در چند داروخانه سطح شهر متوجه شد. پدر و مادرهای زیادی برای پیدا کردن شیرخشک مجبور شده‌اند علاوه بر داروخانه‌های شهر خود، به داروخانه‌های شهرهای مجاور و حتی تهران مراجعه کرده و دنبال آن بگردند.
نکته قابل تامل این‌جاست که وقتی درباره جمعیت و فرزندآوری صحبت می‌شود،باید نیازهای پیش و بعد از متولد شدن فرزند در نظر گرفته شود. مشکلات اقتصادی، وضعیت مسکن، وضعیت اشتغال و همین شیرخشک، از جمله مواردی است که بسیاری از خانواده‌های دارای نوزاد را با مشکلات فراوانی مواجه کرده است.»
فروش شیرخشک با کد ملی
سازمان غذا و دارو ۱۷ مهرماه ۱۴۰۲ اعلام کرد که از ۲۰ مهر ماه، شیرخشک عادی در داروخانه‌ها فقط با کد ملی و تاریخ تولد عرضه می‌شود تا از قاچاق جلوگیری شود.
سازمان غذا و دارو ۱۷ مهرماه ۱۴۰۲ اعلام کرد از ۲۰ مهر شیرخشک عادی در داروخانه‌ها فقط با کد ملی و تاریخ تولد عرضه می‌شود تا از قاچاق جلوگیری شوداقدامی درست که البته به قبل و بعد آن توجهی نشده است. استفاده از شیرخشک برای تولید برخی محصولات لبنی و البته قاچاق شیرخشک به کشورهای همسایه، یکی از دلایل فروش آن با کد ملی است. موضوعی که با وضعیت کمبود شیرخشک همزمان شد و این خانواده‌ها را با مشکل روبه رو ساخت.
برخی مسوولان اعتقاد دارند که انتقادات به فروش شیرخشک با کد ملی از طرف سودجویان و کسانی است که شیرخشک را قاچاق می‌کنند و حالا به دلیل این تصمیم، مشغول انتقاد و اعتراض هستند، اما آیا این موضوع همه واقعیت را به خود اختصاص داده است؟
لیلا عبدالرحمانی «سرپرست مدیریت غذا و دارو دانشکده علوم پزشکی تربت جام» روز ۲۷ مهر ۱۴۰۲ در این زمینه گفته بود: ثبت برخی داروها و شیرخشک در سامانه تیتک به منظور نظارت بر سطح عرضه و جلوگیری از قاچاق دارو است. هرچند به دلیل قطعی اینترنت و سامانه تیتک، فرآیند ثبت کد ملی و استعلام سنجی از سامانه ثبت احوال کمی زمان بر و طولانی است به همراهی همشهریان و داروسازان نیاز دارد.
محمود اعتباری «معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان» روز ۲۹ مهر ماه ۱۴۰۲ در نامهای به سرپرست اداره کل امور فرآورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل سازمان غذا و دارو درباره دستورالعمل الزام استعلام شناسه رهگیری و ثبت اطلاعات مصرف کنندگان کلیه شیرخشک‌های رگولار (عادی) به مسائل و مشکلات عرضه شیرخشک با کد ملی در ۷ بند اشاره کرده و و موارد را این طور شمرده است:
۱. کاهش مشارکت داروخانه‌ها در عرضه شیرخشک به علت زمان بر بودن فرآیند و نارضایتی سایر مراجعان داروخانه، پایین بودن سود فروش با توجه به حجم و وزن شیرخشک، باز پرداخت یک ماهه خرید از شرکت پخش
۲. فقدان پیش بینی تامین هزینه‌های وارده به داروخانه‌ها (سخت افزار، اینترنت، نیروی کاربر و..)، همچنین عدم در نظر گرفتن تعرفه و تعیین نرخ وظیفه محوله جدید مطابق عرف و مقررات کشور و ایجاد نارضایتی و دلسردی داروسازان
۳. وجود اختلال مقطعی در بستر اینترنت کشور و مشکل اتصال و کندی سرعت آن
۴. در نظر نگرفتن سهمیه برای مصرف کنندگان دارای مشکل با سن بالای سه سال (معلولان)، همچنین مصرف کنندگانی که با نظر پزشک متخصص و یا به علت کمبود، نیاز به تهیه شیرخشک خارج از محدوده سنی دارند (مثلا کودک بالای یک سال نیازمند شیرخشک شماره دو است)
۵. در نظر نگرففتن سهمیه برای افراد ایرانی فاقد کد ملی، گردشگران قانونی و اتباع غیرمجاز
۶. زمان بر بودن تخصیص کد فراگیر برای کودکان اتباع غیر ایرانی مجاز و در مواردی پیچیدگی آن فرآیند
۷. حک شدن اطلاعات برچسب اصالت روی برخی از قوطی‌های شیرخشک به جای الصاق برچسب کاغذی و عدم امکان استفاده از بارکدخوان جهت فراخوانی اطلاعات
کمبود شیرخشک از کجا شروع شد؟
مکاتبات انجمن صنفی تولیدکنندگان شیرخشک و غذای کودک با سازمان غذا و دارو نشان می‌دهد که از اوایل خرداد ماه ۱۴۰۲ بروز کمبود شیرخشک‌های رگولار و رژیمی به دلیل تغییرات ضوابط ارزی مواد اولیه وارداتی پیش بینی شده بود.
هانی تحویل زاده «رییس انجمن صنفی تولیدکنندگان شیرخشک و غذای کودک» در نامهای به تاریخ ۲ خرداد ماه ۱۴۰۲ به رییس سازمان غذا و دارو نوشته: به دلیل تغییرات اخیر ضوابط ارزی که منجر به تغییر گروه کالایی مواد اولیه تولید شیرخشک نوزاد از یک به ۲۱ شده، شرکت‌های تولیدکننده برای امور مختلفی از قبیل ثبت سفارش، ثبت منشاء ارز، رفع تعهد ارزی و ترخیص کالاهای خود با پیام زیر از سوی بانک مرکزی مواجه می‌شوند: «درخواست با ضوابط سازگار نیست. با توجه به تغییر گروه کالایی، بانک عامل می‌بایست در خصوص اخذ مابه‌التفاوت با اداره تخصیص ارز مکاتبه نماید.»
تحویل زاده در این نامه ادامه می‌دهد: با توجه به این پیام و تا مرتفع نشدن مشکل، ترخیص تمامی مواد اولیه شیرخشک‌های رگولار و رژیمی که مشمول ارز ترجیحی می‌شوند، کاملا متوقف شده، کشور دچار مشکل شدید کمبود شیرخشک می‌شود.
نامه‌های انجمن صنفی تولیدکنندگان شیرخشک و غذای کودک نشان می‌دهد که این انجمن بارها موضوع را هشدار داده و حتی در نامهای به تاریخ ۱۰ خرداد ماه ۱۴۰۲ به مدیرکل امور فرآورده‌های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو نوشته: ادامه این وضع، تبعات جبران ناپذیری در وضعیت تولید و عرضه محصولات اعضای این انجمن دارد که هم اکنون نیز نشانه‌های اولیه آن در بازار مشهود است و چنانچه اقدام عاجلی صورت نگیرد، اوضاع به سمت بحرانی شدن پیش خواهد رفت.
انجمن صنفی تولیدکنندگان شیرخشک و غذای کودک بارها در مورد کمبود شیرخشک هشدار داده بودانجمن در این نامه خواسته بود که دستور عاجل در این زمینه صادر شود تا حداکثر ظرف یک هفته کاری موضوع به نتیجه برسد و چالش جدیدی به شرایط کنونی اقتصاد کشور اضافه نشود.
موضوع تقریبا تا آخرین روز مرداد ماه هم ادامه پیدا کرد و این انجمن در نامهای به تاریخ ۳۱ مرداد ماه ۱۴۰۲ به رییس سازمان غذا و دارو نوشت: مدت زمان زیادی است که ارز کافی و مناسب به تولیدکنندگان شیرخشک اطفال جهت واردات مواد اولیه تخصیص داده نشده و علیرغم تلاش بی وقفه تولیدکنندگان به منظور تامین کامل بازار، مشکلات کمبود شیرخشک و کاهش مواد اولیه جهت تولید ادامه خواهد یافت.
انجمن باز هم خواسته بود که سازمان غذا و دارو به صورت جدی و «فورس ماژور» به موضوع رسیدگی کند.
تولیدکنندگان کم کاری کردند؟
تولیدکنندگان شیرخشک در کشور می‌گویند که ظرفیت تولید ۱۱۷ میلیون عدد شیرخشک در سال را دارند ، این در حالی است که مصرف سال گذشته شیرخشک در کشور، ۶۱ میلیون عدد بوده است. این یعنی تولیدکنندگان داخلی در صورت در اختیار قرار گرفتن مواد اولیه، می‌توانند نزدیک به دو برابر نیاز کشور را تولید کرده و حتی به صادرات فکر کنند. این در حالی است که واردات هر شیرخشک، سه برابر ارزبری بیشتر به نسبت تولید در داخل کشور دارد.
با این حال، سازمان غذا و دارو در تاریخ دوم شهریور ماه ۱۴۰۲ فراخوان واردات فوریتی برای تامین ۳۰ میلیون قوطی شیرخشک اطفال رگولار را صادر و اعلام کرد که واردات تا زمان اشباع بازار ادامه خواهد یافت.
سازمان غذا و دارو دوم شهریورماه فراخوان واردات فوریتی برای تامین ۳۰ میلیون قوطی شیرخشک اطفال رگولار را صادر و اعلام کرد واردات تا زمان اشباع بازار ادامه خواهد یافتموضوعی که در تاریخ ۴ شهریور ماه ۱۴۰۲ با واکنش انجمن صنفی تولیدکنندگان شیرخشک و غذای کودک مواجه شد. هانی تحویل زاده، رییس این انجمن در نامهای به سرپرست اداره کل امور فرآورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل سازمان غذا و دارو نوشت: چنانچه ارز مورد نیاز جهت واردات محصول نهایی، به تولیدکنندگان داخلی تخصیص داده شود، اعضای این انجمن قادر هستند ظرف حداکثر ۳ ماه، مشکل کمبود شیرخشک را برطرف نمایند.
تحویل زاده در این نامه ادامه داد: کمبود فعلی شیرخشک کودک (که مورد پذیرش این انجمن نیز قرار دارد)، نتیجه کم کاری یا فقدان مسئولیت پذیری تولیدکنندگان داخلی نبوده، بلکه بیشتر معطوف به کمبود و عدم تخصیص به موقع ارز برای تامین مواد اولیه بوده و اعضای این انجمن در خلال سال‌های اخیر باوجود ناملایمات فراوان، در سنگر تولید ایستادگی کرده‌اند.
عبدالحسین روح الامینی «عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس» نیز ۲۵ مهر ماه ۱۴۰۲ به این موضوع واکنش تندی نشان داد و در یک برنامه تلویزیونی گفت: چندی پیش در کمیسیون بهداشت جلسه‌ای را با حضور تولیدکنندگان شیرخشک برگزار کردیم. فریادشان به آسمان بلند بود که مقدار ارز درخواستی‌شان تامین نشده و همچنان منتظر گشایش برای تامین مواد اولیه خود هستند.
در حالی که ما ظرفیت تولید شیرخشک در کشورمان بالای ۱۰۰ میلیون قوطی و میزان نیاز و مصرف ۶۰ الی ۷۰ میلیون قوطی و حتی در برخی مواقع و در سال‌های اخیر به کشورهای اطراف، صادرات هم داشتیم.
بالاخره واردات انجام شد
با وجود همه انتقادات، بالاخره واردات انجام شد. سجاد اسماعیلی «مشاور رییس سازمان غذا و دارو» در ۲۵ مهر ۱۴۰۲ به رسانه‌ها گفت که ۴ میلیون قوطی شیرخشک وارداتی طی دو هفته آینده توزیع می‌شود. این دو هفته وعده داده شده، یعنی تا حدود ۹ آبان ماه که هنوز یک هفته به آن تاریخ مانده است.
اسماعیلی گفته بود: اولین محموله وارداتی وارد گمرک شده است و طی دو هفته آتی تا ۴ میلیون قوطی بعد از کنترل کیفیت توزیع خواهد شد.
رئیس سازمان غذا و دارو: در آبان‌ماه مشکل حل می‌شود
تب و تاب شیرخشک هنوز ادامه دارد و از طرفی تولیدکنندگان به موضوع ارز برای تامین مواد اولیه انتقاد دارند و از طرفی مجلس به موضوع واردات در شرایط امکان تولید در کشور منتقد است. با این حال نمی‌توان به نوزاد گفت «صبر کن! شیرخشک در راه است» و باید فکری به حال این وضعیت کرد.
سیدحیدر محمدی «رئیس سازمان غذا و دارو» درباره وضعیت شیرخشک در کشور به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: برخی برندهای خاص شیرخشک با کمبود مواجه شد که تولیدکنندگان تلاش می‌کنند تولید را انجام بدهند، اما در چند ماه اول سال به دلیل مشکلات انتقال ارز با معطلی مواجه شدند. تولیدکنندگان شیرخشک قول داده‌اند که در آبان ماه میزان تولید را به بیشتر از قبل برسانند.
«رئیس سازمان غذا و دارو»: برخی برندهای خاص شیرخشک با کمبود مواجه شد که تولیدکنندگان تلاش می‌کنند تولید را انجام بدهند اما در چند ماه اول سال به دلیل مشکلات انتقال ارز با معطلی مواجه شدند؛ اما تولیدکنندگان قول داده‌اند در آبان‌ماه میزان تولید را افزایش دهندوی درباره الزام ارائه شیرخشک با کد ملی نیز می‌گوید: برای مدیریت وضعیت شیرخشک و به این دلیل که تامین آن با ارز ترجیحی انجام می‌شود، سیستم الزام استعلام اصالت و ثبت کد ملی را راه اندازی کردیم که مطمئن شویم شیرخشک به مصرف کننده واقعی می‌رسد. برخی افراد که در این زمینه ذینفع بودند و از خروج شیرخشک از زنجیره نفع می‌بردند، جوسازی ایجاد کردند. در حال حاضر بیش از هزار و ۳۰۰ قلم دارو و ۶۰۰ پروانه تجهیزات پزشکی و کل شیرخشک‌های رژیمی از قبل ثبت می‌شد و فقط شیرخشک‌های رگولار باقی مانده بود که آنها را نیز ثبت کردیم.
محمدی ادامه می‌دهد: اکنون مشکل خاصی درباره شیرخشک وجود ندارد، اما امکان دارد برخی نامهای تجاری شیرخشک با کمبود مواجه باشد که بخشی از طریق واردات جبران شده و بخشی از طریق بالا رفتن تولید در داخل جبران خواهد شد و این کمبودها را نیز در آبان ماه نخواهیم داشت. مردم اگر برند خاصی از شیرخشک را می‌خواهند، اگر جست‌وجو کنند، پیدا خواهند کرد، اما می‌توانند آن برند را برند دیگری جایگزین کرده و از شیرخشک دیگری استفاده کنند.
دردسر افزایش تعداد داروخانه‌ها و جست‌وجوی بیشتر در انبارک‌ها
وقتی سازمان غذا و دارو مجوز تاسیس داروخانه را آزاد کرد و از هر طرف داروخانه‌ای رشد کرد، باید به این فکر می‌کردیم که شکل گیری انبارک‌های متعدد می‌تواند دسترسی به دارو را سخت‌تر کند.
هرچند سازمان غذا و دارو در این زمینه مقصر نبود و به بهانه‌های مختلفی مانند اشتغالزایی و تاسیس داروخانه توسط داروسازان جوان‌تر، قوانینی مانند فاصله و جمعیت از تاسیس داروخانه برداشته شد.
رئیس سازمان غذا و دارو درباره تاثیر افزایش تعداد داروخانه‌ها در مشکل دسترسی مردم به شیرخشک نیز به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: آزادسازی مجوز تاسیس داروخانه‌ها بر اساس دستور قضایی بود و وقتی یک مرتبه تعداد داروخانه‌ها افزایش یافت. همان طور که شما می‌گویید، ذخیره دارو در داروخانه‌ها و شکل گیری انبارک‌های کوچک با افزایش مواجه شد و دو هزار داروخانه اضافه شد و می‌توان گفت که بی تاثیر نیست، اما باید به دنبال رفع مشکل باشیم و امیدواریم با اصلاح نحوه ارائه شیرخشک، مشکل حل شود.
جمع‌بندی
این‌که چه کسی در وضعیت ایجاد شده برای شیرخشک مقصر است، در شرایط فعلی اولویت نیست، اما باید به این توجه کرد که وقتی تولیدکنندگان هشدار می‌دهند، سیاست گذاران باید به این هشدارها توجه کرده و فقط به این فکر نکنند که تولیدکننده به خاطر جیب خودش این حرف را می‌زند. وقتی تخصیص ارز برای تامین مواد اولیه با مشکل مواجه می‌شود، طبیعی است که چرخ تولید متوقف شود و نتیجه آن چیزی جز فشار بر بازار و سپس خانواده‌ها نخواهد بود.
درباره مواردی مانند دارو و شیرخشک نمی‌توان از پشت میز به وضعیت نگاه کرد و باید درست وسط میدان به موضوع رسیدگی کرد و اجازه نداد که تولید متوقف شود. نمی‌توان به نوزاد گفت که منتظر تولید یا واردات بماند و در شرایطی که فرزندآوری مورد تشویق قرا رمی گیرد به موضوعاتی مانند شیرخشک توجه کامل نشود. البته با گزارش‌هایی که در زمینه تخصیص ارز وجود دارد ، امید است که این مشکل هرچه سریعتر مرتفع شود.
طبق گزارش‌ها، بانک مرکزی بنابر ثبت سفارش‌ها و اعلام اولویت‌ها توسط سازمان غذا و دارو، امروز فقط برای واردات شیرخشک و ماده اولیه آن با ارز ترجیحی، مجموعا ۲۷ میلیون دلار دیگر تخصیص داد. از ابتدای امسال تا ۲۹ مهرماه بانک مرکزی بنابر ثبت سفارش‌ها و اعلام اولویت‌ها و نظر دستگاه و سازمان غذا و دارو، فقط برای واردات شیرخشک، ماده اولیه و مکمل‌ها با ارز ترجیحی، مجموعا ۱۸۳ میلیون دلار تخصیص داده است. بر این اساس، وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو تاکنون هر ثبت سفارشی را که در حوزه دارو و شیرخشک، با اولویت ارسال کرده، بانک مرکزی ارز آن را بلافاصله تخصیص داده و تامین کرده است.