به گزارش خبرنگار ایرنا، نوسان های آب دریای خزر بر روی خلیج گرگان و میانکاله که با اتصال به دریای خزر تغذیه می شوند، تاثیر مستقیم دارد، بنابرین هر چند برخی از رودخانه‌ها از منطقه قره سو تا بهشهر به این تالاب سرازیر می‌شوند، اما حجم آن بسیار اندک است.
برخی از صاحبنظران بر این باورند که برای روندهای طبیعی کره زمین نمی‌شود کار اثر بخشی انجام داد، و طرح های که انجام می‌شوند موقتی است و اثر بخشی زیادی نخواهد داشت.
اما محققان محیط زیست بر این باورند که حراست از اراضی خشک شده میانکاله باید در اولویت قرار گیرد، چون این احتمال وجود دارد که در آینده نوسانات طبیعی به نفع تالاب باشد و سطح آب دریای خزر دوباره پیشروی کند، هر چند در شرایط فعلی پسروی آب خزر تداوم خواهد داشت.
آنان برای نجات میانکاله پیشنهادهایی را مطرح می‌کنند که لایروبی و اتصال دوباره آب خزر به خلیج گرگان و میانکاله، انتقال آب نیروگاه نکا که از دریای خزر گرفته می شود به این تالاب، پمپاژ آب دریای خزر به میانکاله و خلیج گرگان از جمله این موارد است اما جمعی از نخبگان دانشگاهی با انجام کارهای تحقیقاتی بر این باور هستند که هیچ کدام از موارد مطرح شده نمی‌تواند مناطق خشک شده میانکاله را احیا کند، بلکه این طرح‌ها موقتی است و هزینه‌های بسیار سنگینی برای کشور به جای می‌گذارد و دستاورد مهمی نخواهد داشت.
کارشناسان سازگاری با محیط را مهمترین راهکار برای میانکاله پیشنهاد می کنند و بر این باورند که همانند زمان خشکسالی از تولید محصولات پر مصرف آب باید پرهیز کنیم و برای پسروی میانکاله هم باید با آن سازگار باشیم و در شرایط فعلی از زمین های خشک شده این تالاب حفاظت کنیم و اجازه تعرض و ساخت و ساز در این زمین ها داده نشود تا شرایط طبیعی دوباره به نفع محیط زیست برگردد.
بر اساس بررسی هایی که چهره های علمی انجام داده اند وسعت میانکاله در حوزه مازندران در سال ۱۳۷۳ به میزان ۵۵ هزار هکتار بود و براساس آخرین برآوردهایی که در کارگروه احیای میانکاله انجام شد این وسعت به ۲۲ هزار هکتار یعنی کمتر از نصف کاهش یافته که این امر تاثیرات فراوانی در کاهش حضور پرندگان مهاجر در مازندران داشته است.
آمار مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر هم از کاهش ۲ متری سطح آب این دریا از سال ۱۳۷۵ تاکنون خبر می دهد و در سال های گذشته سطح آب این دریا ۲۶ سانتی‌متر کاهش یافته است.
بر اساس مطالعه صورت گرفته در سال ٢٠١٧ مشخص شد که آب خزر تا سال ٢٠۵٠ پسروی خواهد داشت و این پسروی بنا به گفته کارشناسان به علت تغییرات اقلیمی است که احتمال افزایش هم دارد در حالی که حدود ۵۰ درصد پسروی دریایی خزر به سرعت تبخیر آب در آن بر می گردد و در صورتی این روند با این سرعت ادامه یابد ٢٠ تا ٢۵ درصد مساحت خزر در بخش شمالی که سواحل روسیه را شامل می شود، کاهش خواهد داشت.
نتایج این مطالعات همچنین نشان داده تنها در سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ سطح آب دریای خزر با کاهش حدود ۵۰ سانتیمتری مواجه بوده که این رخداد به عقب نشینی دریا از ۱۰ متر تا ۱۰۰ متر در سواحل مختلف منجر شده است.
مطالعات و اندازه گیری دقیق زمینی که در ایستگاه های شاخص ساحلی دریای خزر انجام گرفته این مساله سبب افزایش قابل توجه محدوده ساحلی در طول بیش از ۸۵۰ کیلومتر سواحل شمالی کشور شد و کارشناسان معتقدند : با تشدید روند کاهشی آب، شاهد پسروی بیشتر دریا و خروج بخش عمده ای از بستر دریا در آینده ای نه چندان دور باشیم.
چرا حفاظت از میانکاله مهم است؟
تالاب میانکاله که از دهستان میانکاله در شهرستان بهشهر تا آشوراده در استان گلستان وسعت دارد. این منطقه به دلیل داشتن پهنه آبی مناسب با ذخایر غذایی غنی و آبزیان همه ساله پذیرای بیش از ۳۰ تا ۴۰ گونه از پرندگان مهاجر زمستان گذران و بیش از ۱۰۰ گونه از پرندگان بومی آبزی و کنارآبزی است.
این تالاب با داشتن پناهگاه حیات وحش به مساحت حدود ۲۲ هزار هکتار در حوزه مازندران و تنوع گیاهی از جمله درختان سازیل و انار وحشی که تغذیه برخی پرندگان را تشکیل می‌دهد توانست بیش از ۵۰۰ گونه جانوری را در خود جای دهد و به نوعی بهشت پرندگان استان نام بگیرد و با این تنوع زیستی به عنوان یکی از ذخیره گاه‌های زیست کره جهان از سوی سازمان‌های جهانی حفاظت از محیط زیست قرار گرفت.
تالاب میانکاله را باید بهشت پرندگان و پرنده نگری نام نهاد؛ سی و ششمین تالاب ثبت شده دنیا و نخستین تالاب ثبت شده در کنوانسیون تالاب‌های بین المللی رامسر و یکی از ۶۵۰ ذخیرگاه زیست کره جهان با ۴۸ هزار هکتار وسعت در شرق استان مازندران و در همجواری با استان گلستان واقع شده است و سالانه ۱۳۰ گونه از پرندگان مهاجر را با جمعیت حدود ۱.۵ میلیون بال میزبانی می کند.
این پناهگاه حیات وحش علاوه بر کریدور مهاجرت فصلی برای پرندگان، همه ساله به تنهایی بیش از نیم میلیون پرنده از انواع مرغابی، فلامینگو، پلیکان، پاخاکستری، قوی، انواع اردک، لک لک، درنای خاکستری، عقاب دریایی را در آب‌های خود سکنی می دهد.
این تالاب که رویشگاه و زیستگاه تعداد بیشماری از گونه های در معرض خطر می باشد، در سال ۱۳۵۵ به عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست سپهر به کمیته برنامه «انسان و کره» یونسکو معرفی و انتخاب شد. تالاب میانکاله به عنوان محل زاد و ولد و پرورش ماهیان گونه های مختلفی چون کپور، انواع کفال، کلمه، سفید، ماش و کاراس، مورد توجه است. پستانداران این منطقه نیز شامل مارال، یوزپلنگ، گربه جنگلی، شغال، گراز، روباه، خرگوش، جوجه تیغی، انواع خفاش و جوندگان کوچک است.
لزوم سازگاری با محیط
فوق دکتری مهندسی عمران- محیط زیست از آمریکا و عضو کارگروه احیای میانکاله در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: در شرایط فعلی باید با این ماجرا سازگاری داشته باشیم و اجازه دهیم روند طبیعی طی شود و تحت هیچ شرایطی زمین های خشک شده ی میانکاله را تغییر کاربری ندهیم و به مصارف کشاورزی و یا ساخت و ساز نپردازیم.
عزیر عابسی اضافه کرد: هر چند شواهد نشان می دهد که پسروی آب دریای خزر ادامه دار است اما این احتمال هم وجود دارد که بعد از چند سال دیگر روند طبیعی به نفع محیط زیست رقم بخورد و آب سطح دریا بار دیگر پیشروی کند.
وی اظهار داشت: پس آنچه که مهم است حفظ زمین های میانکاله به حالت طبیعی خود است تا بعد از بالا آمدن آب خزر به حالت قبلی خود بازگردد.
این استاد دانشگاه افزود: تمامی پیشنهادهایی که برای احیای میانکاله مطرح می شود موقتی و بسیار هزینه بر است.
عضو کارگروه میانکاله همچنین بیان داشت: لایروبی و اتصال دوباره آب خزر به خلیج گرگان و میانکاله، انتقال آب نیروگاه نکا که از دریای خزر گرفته می شود به این تالاب و پمپاژ آب دریای خزر به میانکاله همه این طرح ها موقتی و در برخی از موارد زیانبار هم خواهد بود.
وی گفت که پمپاژ آب خزر و تبخیر آن سبب شوری بیشتر اراضی خشک شده می گردد که این امر زیانبار خواهد بود.
میانکاله کوچک تر می‌شود
عابسی در ادامه اظهار داشت: بدون تردید پسروی آب خزر تاثیرات زیادی برروی کاهش وسعت میانکاله خواهد گذاشت و این رویه ادامه دار خواهد بود و میانکاله کوچک تر می شود.
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل اضافه کرد: کاهش آب میانکاله و تالاب های دیگر حاشیه خزر، شوری آب را به همراه خواهد داشت و با توجه به اینکه رودخانه های بالادست برای مصارف کشاورزی و آب شرب استفاده می شود، شوری این تالاب ها بیشتر خواهد شد.
وی گفت: سرنوشت خلیج گرگان و میانکاله برخلاف تالاب انزلی که از رودخانه های آب شیرین تغذیه می کند به آب دریای خزر ارتباط دارد و نوسانات این دریا برروی میانکاله اثری مستقیم دارد هر چند بخشی از رودخانه ها در منطقه قره سو تا بهشهر به این تالاب سرازیر می شوند اما حجم آن بسیار کم است.
این استاد صاحبنظر در حوزه محیط زیست کشور تصریح کرد: باید اجازه دهیم فرایندهای طبیعی کره زمین طی شود، بنابرین نباید با دخالت های غیر کارشناسی عمق فاجعه را بیشتر کنیم.
به گزارش ایرنا، مازندران دارای ۲ تالاب بین‌المللی میانکاله و فریدونکنار و چندین تالاب و آبگیر محلی چون ساهون، لپو و پلنگان، ولشت، استخرپشت، گل‌پل، خضر نبی، شورمست، دریوک، سراندون و بالندون، گز و کندوچال است.
مازندران همچنین افزون بر ۸۰۰ قطعه آب‌بندان به مساحت ۱۷ هزار هکتار دارد. همه ساله در فصل زمستان۱۰۰ گونه پرنده مهاجر زمستان گذران با جمعیتی حدود ۳۰۰ هزار بال به مازندران مهاجرت می‌کنند.
بر اساس آمارهای رسمی، تاکنون بیش از ۴۹۰ گونه جانوری از رده‌های مختلف مهره‌داران اعم از پرندگان، پستانداران، خزندگان، دوزیستان و ماهی‌ها در زیست‌بوم مازندران شناسایی شده‌اند.
پرندگان با ۳۱۷ گونه از ۵۸ خانواده، پستانداران با ۶۳ گونه و ۱۹ خانواده، دوزیستان با ۹ گونه از ۶ جنس و ۶ خانواده، خزندگان با ۲۶ گونه از ۲۱ جنس و ۱۱ خانواده و ماهی‌ها با ۷۵ گونه بخشی از تنوع زیستی حیات وحش مازندران را تشکیل می‌دهند.