به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، روز ۱۳ آبان در تاریخ ایران یادآور سه رویداد است که در سه دوره مختلف به وقوع پیوست. تبعید امام خمینی(ره) به ترکیه در ۱۳ آبان ۱۳۴۳، ۱۳ آبان ۱۳۵۷ که روز دانش‌آموز نام گرفت و تسخیر لانه جاسوسی در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ عنوان این سه واقعه تاریخی است.
درباره این روز کتاب‌هایی نوشته و از زوایای مختلف به این مساله پرداخته شده است. در ادامه اشاره‌ای به برخی از این کتاب‌ها می‌شود.
کتاب «گروگان‌گیری ایرانی»
کتاب گروگان گیری ایرانی نوشته راکی سیکمن و ترجمه مریم کلالی در ۴۱۲ صفحه در سال ۱۳۸۹ منتشر شد.
بعد از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، گروهی از دانشجویان پیرو خط امام به نمایندگی از مردم ایران اسلامی، که تازه از زیر یوغ حکومت ستم شاهی محمدرضا پهلوی رها شده و شور انقلابی نیز در سر داشتند و همچنین از دخالت های بیش از حد ایالات متحده ی آمریکا در امور داخلی ایران به ستوه آمده بودند، سفارت آمریکا موسوم به «لانه ی جاسوسی» را تسخیر کردند و افراد سفارت را به گروگان گرفتند و خواهان عدم دخالت آمریکا در ایران و بازگشت دارایی های ایران از آمریکا و تحویل شاه به ایران شدند. در پی ناکامی آمریکا در حل این بحران، بسیاری از رسانه های غربی سعی کردند این حرکت دانشجویی را سیاه نمایی کرده و ایران را متهم به نقض حقوق بشر و آزار و اذیت گروگان ها نمایند و از رفتار بد ایرانی ها نسبت به گروگان های آمریکایی می گفتند و می نوشتند.
کتاب حاضر خاطرات یکی از گروگان ها به نام راکی سیکمن است. او ۲۶ جولای ۱۹۵۷ در میسوری، در حومه ایالت لوئیس آمریکا به دنیا آمد و دوران کودکی و نوجوانی خود را در روستای کراکو در ۵۰ مایلی جنوب ایالت لوئیس سپری کرد. راکی، ۲۶ آگوست ۱۹۷۶ وارد نیروی دریایی ایالات متحده شد. او پیش از آن در نیروی زمینی خدمت می کرد. پس از دوسال و نیم همراه نیروی دریایی به اقیانوس آرام و دریای مدیترانه سفر کرد. او در ماه مه ۱۹۷۹ برای آموزش در گارد امنیتی نیروی دریایی ثبت نام نمود که اولین محل مأموریت او به عنوان گارد امنیتی، سفارت آمریکا در تهران بود. از این رو راکی سیکمن در ۷ اکتبر ۱۹۷۹ وارد تهران شد.
کتاب دانشجویان و گروگان‌ها
کتاب دانشجویان و گروگان‌ها تدوین حسین جودی در ۲ هزار نسخه و چاپ و منتشر شده است.
دانشجویان به عنوان نیروهای اصلی که در جریان ۱۳ آبان ۱۳۵۸ در بطن ماجرا قرار داشتند روایت‌های جالبی از روزهای تسخیر لانه جاسوسی دارند. کتاب دانشجویان و گروگان‌ها تاریخ شفاهی دانشجویان پیرو خط امام از روزهای حضور در سفارت امریکا در تهران است که شامل خاطرات جالب و شنیدنی از آن دوران است. این اثر به صورت مصاحبه‌محور با تعداد زیادی از دانشجویان حاضر در واقعه تسخیر سفارت آمریکا به گفتگو نشسته است و روایت‌های متعددی را از آن روزها در کنار هم قرار داده است که مجموعه‌ای ارزشمند برای مطالعه و پژوهش است.
کتاب روابط ایران و آمریکا از پیروزی انقلاب اسلامی تا تسخیر لانه جاسوسی
کتاب روابط ایران و آمریکا از پیروزی انقلاب اسلامی تا تسخیر لانه جاسوسی به گردآوری و پژوهش حسن خداوردی در سال ۱۳۸۸ در ۲۴۲ صفحه منتشر شده است.
ایالات متحده آمریکا، آنگاه که از نگه داشتن رژیم شاه ناامید شد، استراتژی نفوذ در بین نخبگان سیاسی و انحراف انقلاب از مسیر اصلی خود را برگزید. از آنجا که میانه روهای دولت موقت با خصلت ها و خصیصه های محافظه کارانه، در عین عدم وابستگی به گذشته، با حرکت های انقلاب موافق نبودند، این خصیصه آمریکایی ها را امیدوار می کرد تا آب رفته را تا حدودی به جوی بازگردانند. ولی عدم تسلط دولت موقت بر تحولات بعد از انقلاب، آمریکایی ها را ناامید کرد و این ناامیدی با اشغال سفارت این کشور در تهران به اوج خود رسید. در این شرایط آمریکا که کار خود را در ایران تمام شده می دید، خصومت و دشمنی اش را علیه ملت ایران افزایش داد. نگارنده در کتاب حاضر به بررسی روابط ایران و آمریکا از پیروزی انقلاب اسلامی تا تسخیر لانه جاسوسی (۱۳۵۸-۱۳۶۰ خورشیدی) پرداخته است.
کتاب تجلی بصیرت: مروری بر اقدام انقلابی جریان دانشجویی و مواضع امام خمینی (قدس‌سره) در تسخیر لانه جاسوسی
این کتاب نوشته علی جعفری هُرستانی و وحید حسین‌زاده در ۱۳۵ صفحه و در پاییز ۹۴ منتشر شده است.
شاید یکی از مهم‌ترین اقدامات مردم و به خصوص نخبگان در این زمینه، ماجرای تسخیر سفارت آمریکا در ۱۳ آبان ماه ۱۳۵۸ است که به حق، لانۀ جاسوسی نام گرفت. گروگان گرفتن جاسوسان این سفارت و مطالبات منطقی و به‌حقی که در قبال آزادسازی آنها مطرح شد، امکان چانه‌زنی برای احقاق بخشی از حق غصب‌شدۀ مردم ایران توسط نظام سلطه و در رأس آن آمریکا را فراهم کرد.
این کتاب تلاشی است برای تبیین ابعاد مختلف این واقعه اعم از زمینه‌های پیدایش آن، چگونگی واقع شدن و نتایج داخلی و بین‌المللی که به تبع آن برای نظام جمهوری اسلامی حاصل شد. مطالعه این اثر و بررسی و تحلیل بستری که این واقعه در آن رخ داد و همچنین نتایج حاصل از آن، کمک مهمی در به دست آوردن ملاک و معیار برای اقدامات مشابه در مواقع مورد نیاز خواهد بود.
بحران (سال آخر ریاست جمهوری کارتر)
کتاب بحران نوشته همیلتون جردن و ترجمه محمد طاهری مقدم در ۵۴۹ صفحه در سال ۱۳۹۰ منتشر شد.
در مقدمه کتاب به عوامل وعللی که رابطه ایران اسلامی و آمریکا را خدشه دار می کرد اشاره شده که از جمله مهم ترین این عوامل می توان به تصمیم کارتر مبنی بر پذیرش شاه در آمریکا و تسخیر لانه جاسوسی آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام (ره) در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ و گروگان گرفتن اعضای آن اشاره کرد.
مؤلف عنوان کتاب را به درستی و به جا « بحران » انتخاب کرده زیرا شرایطی که دانشجویان برای کارتر پیش آورده بودند بحرانی تمام عیار بود و در جای جای این اثر به این نکته اشاراتی شده است.
پس از مقدمه مرکز اسناد انقلاب اسلامی که در ابتدای کتاب قرار گرفته، مقدمه ای نیز از خود مؤلف «همیلتون جردن» گنجانده شده است. نویسنده سال ۱۹۸۰ را جهنمی واقعی معرفی کرده، چون این سال مصادف شده بود با « مبارزه انتخاباتی کارتر با کندی، مسئله افغانستان، مسکوت گذاشتن اجباری قرارداد سالت، رکورد اقتصادی، رونالد ریگان و از همه مهم تر گروگان ها...! بحران پشت بحران! ».. نویسنده در قسمت پایانی مقدمه از افراد بسیاری هم که به طرق مختلف وی را در تهیه اثر یاری داده اند تشکر و قدردانی کرده است.
همیلتون نویسنده کتاب علاوه بر اینکه خود در بسیاری از جریانات و وقایع دولت کارتر حضور داشته و رویدادها را از نزدیک لمس کرده، از منابع گسترده ای سود جسته که به آنها اشاره خواهیم کرد. از جمله منابعی که همیلتون جردن از آنها بهره برده عبارتند از:
همیلتون جردن با استفاده از منابعی که در بالا ذکر شد بیشتر وقایع و اتفاقات و به تناسب نام کتاب، بحران هایی را که کارتر در سال آخر ریاست جمهوری خود با آنها مواجه بوده را مورد مطالعه قرار داده است.
این اثر که به نوبه خود نوعی روزشمار به حساب می آید در تاریخ های مختلف مهم ترین اتفاقات را نام برده، مورد مطالعه قرار داده و حول آنها صحبت ها و بحث هایی داشته و موارد جذاب و جالبی را بیان کرده است که مجال پرداختن به آنها را نداریم.
در انتهای کتاب بخش نمایه ها در قالب بخش اشخاص، اماکن، ادارات، سازمان ها و احزاب گنجانده شده است.
کتاب مناظره «تسخیر لانه جاسوسی؛ سرانجام دانشجویان پیرو خط امام»
چهارمین کتاب مناظره با عنوان تسخیر لانه جاسوسی؛ سرانجام دانشجویان پیرو خط امام که از مناظره‌ی بین زیبا کلام؛ استاد دانشگاه تهران و حجت الاسلام رسایی؛ نماینده مجلس شورای اسلامی حاصل شده، در۷۰ صفحه و با قطع رقعی است.
پیش از این سه جلد از کتاب‌های مناظره با عناوین «بررسی و نقد کتاب صراط‌های مستقیم دکتر سروش»، «دموکراسی لیبرال و مردم سالاری دینی» و «مبانی حکومت دینی» توسط دبیرخانه مناظره دانشجویی با هدف مکتوب کردن مناظرات برگزار شده در سطح دانشگاه‌ها توسط این سازمان منتشر شد.
کتاب انقلاب دوم
کتاب انقلاب دوم نوشته احمدرضا شاه‌علی در ۲۰۰۰ نسخه و در سال ۱۳۹۵ در ۳۸۶ صفحه چاپ شده است.
کتاب «انقلاب دوم» به بررسی آثار و پیامدهای تسخیر سفارت آمریکا در سال ۵۸ می‌پردازد. این کتاب در چهار فصل جامع تنظیم شده است. این کتاب با توجه به فضای سیاسی اجتماعی ایران در ماه‌های اولیه پیروزی انقلاب به زمینه‌ها و مواضع و واکنش‌ها نسبت به تسخیر سفارت امریکا در تهران می‌پردازد.
در فصل اول به چرایی اشغال سفارت و تاریخچه آن پرداخته و از منظر حقوقی به این مسئله نگاه می‌کند. در فصل دوم موضع‌گیری‌های افراد و گروه‌ها در جریان تسخیر لانه جاسوسی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. آثار و پیامدهای داخلی تسخیر لانه، موضوع مهم دیگری است که مسئله اصلی نویسنده در فصل سوم است. همچنین در فصل چهارم آثار و پیامدهای خارجی تسخیر سفارت آمریکا بررسی شده است.
کتاب انتخاب دشوار: سال های بحرانی در سیاست خارجی آمریکا
کتاب انتخاب دشوار: سال های بحرانی در سیاست خارجی آمریکا نوشته سایروس ونس و ترجمه خیرالله خیری اصل در ۱۷۵ صفحه و در سال ۱۳۹۱ منتشر شد.
پیروزی انقلاب اسلامی نقطه ی عطف مهمی در روابط ایران با ایالات متحده‌ی آمریکاست. کشوری که پیش از پیروزی انقلاب بزرگ‌ترین شریک تجاری و مهم‌ترین هم‌پیمان نظامی و امنیتی ایران به‌شمار می‌رفت، به بزرگ‌ترین دشمن جمهوری اسلامی تبدیل شد. در واقع یکی از اساسی‌ترین اندیشه‌های پیشگامان انقلاب اسلامی و در رأس آنها امام‌خمینی، که رهبری انقلاب اسلامی را برعهده داشت، اندیشه‌ی مبارزه با استکبار و قدرت‌های سلطه‌گر به‌ویژه آمریکا بود.
بدیهی بود که نظامِ برآمده از انقلاب و اندیشه‌های ضداستعماری و ضداستکباری امام‌خمینی کوچک‌ترین سازش و انعطافی در مقابل غرب و ایالات متحده نداشته باشد. از این‌رو آمریکا تمام تلاش خود را به کار بست تا به هر نحو ممکن مانع پیروزی انقلاب و روی‌کارآمدن حکومت اسلامی برآمده از تفکر امام خمینی شود.
در این خصوص یکی از مسائل مهم، عدم درک و شناخت صحیح مقامات آمریکا از ایران و ساختارهای پیچیده اجتماعی و سیاسی آن بود. همین مسئله باعث می‌شد مقامات آمریکایی دیدگاه‌های متفاوت و گاه کاملاً متناقضی در قبال ایران داشته باشند. این تناقض در دوران پیروزی انقلاب و همچنین بحران گروگان‌گیری بیش از هر زمان دیگری خود را نشان داد. از مذاکرات مستقیم و غیرمستقیم تا اقدام نظامی از جمله گزینه‌هایی بودند که در هنگام بحران در دستور کار مقامات ایالات متحده قرار می‌گرفت.
کتاب حاضر نوشته سایروس ونس وزیر خارجه وقت آمریکا در دوران پیروزی انقلاب و بحران گروگان‌گیری است که در آن به موضوعات مختلفی در خصوص ایران پرداخته شده‌است. ونس از جمله کسانی بود که دیدگاهی معتدل و میانه‌رو در قبال انقلاب و بحران گروگان‌گیری داشت. وی مخالفِ سرسختِ اقدام نظامی و عملیات نجات برای آزادی گروگان‌های آمریکایی در ایران بود و در اعتراض به این اقدام استعفا داد. با توجه به شخصیت ونس و اهمیت جایگاه وی در مقام وزیر امور خارجه‌ی آمریکا در آن دوران و نیز دیدگاه‌های خاصی که در قبال مسائل مختلف ایران داشته است، مطالعه‌ی کتاب حاضر مفید به نظر می‌رسد.