به گزارش ایرنا، بسیاری از زائران ایرانی که به زیارت عتبات عالیات و مزار مطهر امامان شیعه در عراق می آیند علاوه بر زیارت اماکن مقدسه، برای تهیه سوغات سری هم به بازار شهرهای مذهبی می زنند که رفت و آمد زائران باعث شده تا اغلب فروشندگان در شهرهای مذهبی کربلا، نجف، کاظمین و سامرا زبان فارسی را یاد گرفته و با این زبان با زائران ارتباط برقرار کنند.
گرچه بیشتر زائران ایرانی با کاروان های زیارتی به عراق سفر می کنند و برای تامین محل اسکان مسئولان کاروان ها از قبل تدارکاتی دیده اند، اما برخی از زائران نیز که به صورت هوایی و یا با خودرو به اماکن مذهبی عراق سفر می کنند مشکلی برای تهیه اتاق در هتل ها ندارند چراکه اغلب صاحبان و کارکنان هتل ها نیز به زبان فارسی آشنایی دارند.
ولید جوان تقریبا ۲۲ ساله ای است که در یک فروشگاه لباس فروشی در خیابان جمهوری کربلا کار می کند، روسری را به او نشان دادم و در باره قیمت از او سوال کردم به فارسی پاسخ داد از او پرسیدم ایرانی هستی گفت خیر، گفتم پس چگونه فارسی را به این خوبی یاد گرفته ای، گفت پنج سالی است که در این فروشگاه کار می کنم و از زایران ایرانی یاد گرفته ام.
او اضافه کرد: بیشتر مردم عراق زبان فارسی را دوست دارند و بخش زیادی از مردم عراق پیش از این فارسی صحبت می کردند.
ولید اضافه کرد: ما سعی می کنیم زوار حضرت امام حسین (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) به هنگام حضور در این شهر مشکلی نداشته باشند و در برگشت خاطره خوبی از مردم عراق با خود سوغاتی ببرند.
عامر یکی دیگر از کسبه عراقی که به صورت دست و پا شکسته فارسی صحبت می کرد به خبرنگار ایرنا گفت: در میان زایرین کشورهای خارجی بهترین خریدار کالاهای ما ایرانیان هستند و از ارایه هیچ نوع راهنمایی و خدمتی به آنان دریغ نمی کنیم.
احمدرضا ابراهیمی از زایران ایرانی حاضر در کربلا نیز در این خصوص می گوید: اینجا عربی هم که صحبت می کنی به فارسی جوابت را می دهند و با شیرین زبانی سعی می کنند تا نیاز زوار ایرانی را از نظر خرید سوغات معنوی این سفر برآورده کنند.
وی افزود: در بازار کربلا واحد پول عمده خرید و فروش سوغاتی ها نه دینار عراق بلکه یک هزارتومانی جمهوری اسلامی ایران است و بسیاری از فروشندگان قیمت کالاهای خود را بر همین مبنا به مشتریان عرضه می کنند.
وی تصریح کرد: مردم عراق علاقه خاصی به فراگیری زبان فارسی دارند که این مهم بیشتر بدلیل حضور زایران ایرانی در این کشور است.
پیشینه زبان فارسی در عراق
در دوره صفوی و با رسمی شدن مذهب شیعه در ایران و گسترش این مذهب در میان ایرانیان، کاروان‌های زائران ایرانی برای زیارت اماکن مقدس شیعیان به عراق که در آن زمان ایالتی وابسته به امپراتوری عثمانی بود می آمدند.
وجود مکان‌های مقدس در عراق که بسیار مورد علاقه ایرانیان شیعه‌مذهب بود و همچنین بازار این شهرها که رونقشان را از رفت و آمد زائران می‌گرفتند انگیزه ای بود تا برخی از زایران، شهرهای مذهبی عراق را برای زندگی انتخاب کنند و حضور خانواده‌های ایرانی‌زبان باعث شده بود تا زبان فارسی به خصوص در شهرهای نجف، کربلا و کاظمین وسامرا جایگاهی داشته باشد.
در دوره کشمکش‌ها و جنگ‌های میان دو دولت عثمانی و صفوی شهرهای مقدس در عراق و حتی بغداد برای مدتی به دست صفویان افتاد تا حضور زبان فارسی بیش از پیش در عراق ملموس شود.
از سوی دیگر با فروپاشی حکومت صفوی در قرن هجدهم میلادی بسیاری از علمای شیعه از اصفهان به کربلا و سپس نجف مهاجرت کردند که رونق گرفتن حوزه علمیه نجف و آمدن طلاب ایرانی به عراق باعث شد که زبان فارسی باز هم پررنگ‌تر شود.
این طلاب علوم دینی که بسیاری از آنها به درجات بالا در حوزه نجف رسیدند بسیار مورد احترام مردم بودند. حضور این طلاب ایرانی با ثقل بالا و تاثیر زیاد بر جامعه عراق تا به امروز نیز ادامه دارد به طوری که آیت‌الله علی سیستانی که متولد مشهد است هم اکنون به عنوان مرجع اعلی در عراق شناخته می‌شود.
به دلیل در اقلیت بودن فارسی‌زبانان در این شهرها و همچنین به دلیل مقدس بودن زبان عربی به عنوان زبان قرآن و اهمیت این زبان در تحصیلات حوزوی، فارسی هیچ گاه به زبان اول این مناطق تبدیل نشد ولی حضور واژگان و اصطلاحات فراوان فارسی در لهجه عراقی بیانگر تاثیر چند صد ساله زبان فارسی در این مناطق است.
البته دلایل حضور زبان فارسی به اینجا ختم نمی‌شود. بسیاری از مردم مناطق مرزی عراق در دوره قاجاریه نیز برای تجارت و زیارت به عراق می‌رفتند و با مردم عراق مراوده می‌کردند.
این مردمان که بیشتر از طایفه‌های کرد «فیلی» بودند و به گویشی نزدیک به لری سخن می‌گفتند به دلیل مسافت نزدیک ایلام و کرمانشاه به بغداد در مقایسه با تهران برای پیدا کردن کار به پایتخت عراق مهاجرت می‌کردند و در آنجا مشغول کار می‌شدند.
با تاسیس دولت جدید در عراق در سال ۱۹۲۱ و همچنین با جدی شدن قانون شناسنامه رفت و آمد ایرانیان در عراق شکل و شمایل دیگری به خود گرفت و اندکی محدودتر شد، اما حضور طلاب علوم دینی در حوزه نجف همچنان ادامه داشت.
با روی کار آمدن حزب بعث و به خصوص با به قدرت رسیدن صدام، اذیت و آزار اتباع ایران به انحا مختلف شروع شد.
بسیاری از خانواده‌ها به اتهام داشتن فرهنگی ایرانی از عراق اخراج شدند و بسیاری از خانواده‌های فارسی‌زبان که از موج‌های تبعید در امان مانده بودند، هویت اصلی خود را پنهان می‌کردند تا مجبور به تبعید و آوارگی نشوند.
پس از سقوط صدام بسیاری از این خانواده‌ها به وطن خود بازگشته‌اند و دوباره با خود صبغه‌ای از فرهنگ و زبان فارسی را به عراق آوردند.
زبان عنصر مهم دیپلماسی فرهنگی
آموزش زبان یک کشور در کشوری دیگر جزو عناصر مهم دیپلماسی فرهنگی به شمار می رود و کشورهایی هم که روی این مهم سرمایه‌گذاری می‌کنند، این کار را به صورت پنهانی انجام نمی‌دهند و رسماً اعلام می‌کنند که می‌خواهیم زبان و فرهنگ مان را ترویج کنیم.
امروزه زبان عاملی است برای ایجاد ارتباط بین مردم و تسهیل امور در برقراری این ارتباط و در لایه‌های عمیق‌تر، زبان به عنوان یک عامل تمدن‌ساز مطرح است که می‌تواند فرهنگ‌های مختلف را به یکدیگر نزدیک کند.
عراق هم به عنوان کشور همسایه ایران و با دارا بودن مشترکات فراوان فرهنگی با کشورمان، زمینه ای مناسب برای گسترش زبان فارسی است.
آموزش زبان فارسی در ۲ مرکز فرهنگی این در عراق
رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در عراق درباره فراگیری زبان فارسی در عراق به خبرنگار ایرنا گفت: حضور زایران ایرانی در عراق و شهرهای مذهبی این کشور کمک بزرگی به گسترش زبان فارسی در این کشور کرده است و اغلب فروشندگان و هتل داران در شهرهای کربلا، نجف، کاظمین و سامرا با زبان فارسی بدلیل حضور زایران تکلم می کنند.
حجت الاسلام والمسلمین غلامرضا اباذری افزود: مشترکات فرهنگی دو کشور ایران و عراق هم موجب شده تا مردم عراق تمایل بیشتری برای فراگیری زبان فارسی داشته باشند و مردم ایران نیز با فراگیری زبان عربی سعی می کنند تا در زمان حضور در شهرهای مذهبی عراق و بویژه در ایام اربعین که میلیون ها ایرانی به عراق سفر می کنند، ارتباط مناسبی با مردم این کشور داشته باشند.
رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در عراق اظهار کرد:برخی از مردم عراق که برای ادامه تحصیل دانشگاههای ایران را انتخاب می کنند می بایستی برای آموزش اولیه زبان فارسی در ایران هزینه زیادی پرداخت کنند که ما با ایجاد کلاس های آموزش زبان فارسی در کشور عراق به این افراد کمک می کنیم تا زبان فارسی را با هزیه کمتری فرا بگیرند.
به گفته حجت الاسلام اباذری اکنون در ۲ مرکز فرهنگی کشورمان در عراق کلاس هایی برای علاقه مندان به زبان فارسی تشکیل می شود که استقبال زیادی از این کلاس ها شده است.
وی با بیان اینکه اکنون بیش از ۶۰ هزار دانشجوی عراقی در دانشگاههای ایران مشغول به تحصیل هستند اظهار داشت: حضور دانشجویان عراقی در ایران و یادگیری زبان فارسی توسط آنها موجب شده تا اکنون خانواده های زیادی نیز در عراق با زبان فارسی آشنایی پیدا کنند.
رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در عراق همچنین بیان کرد: تاسیس دانشگاههای ایرانی در عراق هم به گسترش زبان فارسی کمک بسیار می‌کند که اکنون ۲ مرکز دانشگاهی در کشور عراق توسط دانشگاههای ایران تاسیس شده است.