گروه جامعه ایرنا - آمارهای سازمان پزشکی قانونی از رشد ۳.۷ درصدی مصدومان حوادث رانندگی در نیمه نخست امسال حکایت دارد؛ در این مدت بیش از ۲۰۱ هزار مصدوم ناشی از حوادث رانندگی به مراکز پزشکی قانونی مراجعه کرده‌اند که متاسفانه گروهی از آنان دچار معلولیت و ناتوانی شده و در نوبت دریافت خدمات از سازمان بهزیستی قرار می‌گیرند.
اینکه چرا تصادفات جاده‌ای در صدر حوادث منجر به معلولیت قرار دارند، پاسخ روشنی دارد؛ ۹۲ درصد حمل و نقل در کشور به صورت زمینی و جاده‌ای انجام می شود و همین آمار گویای وضعیت ترافیک در جاده های کشور است به طوری که بنابر آمار پلیس راهور، فقط در سال گذشته بیش از هشت میلیارد تردد در جاده های کشور ثبت شده است و با توجه به اینکه در بروز هر تصادف سه عامل «انسان، جاده و خودرو» دخیل است، هر کدام از این گزاره‌ها و علل وابسته به آن می تواند در بروز تصادفات منجر به فوت یا معلولیت فرد دخیل باشد.
تصادف منجر به معلولیت از آنجا اهمیت می یابد که بدانیم فرد باید تا پایان عمر نه تنها با شرایط و زندگی جدید ادامه حیات دهد بلکه برای تامین بخشی از هزینه های زندگی و درمان خود نیازمند دریافت کمک از اطرافیان یا نهادهای حمایتی خواهد بود. در چنین شرایطی باید به معلولیت ناشی از تصادف به عنوان یک آسیب اجتماعی نگریست که نیازمند راه حل بلندمدت است.
علی محمد قادری رئیس سازمان بهزیستی کشور در این باره معتقد است: سالانه ۳۰۰ هزار تصادف رانندگی در کشور رخ می‌دهد که به طور متوسط ۶۰ هزار معلول در سبد بهزیستی وارد می‌کند؛ باید برای کسی که وارد سبد حمایتی و خدماتی بهزیستی می شود،شغل ایجاد کنیم و به بهداشت روحی و جسمی و خدمات پزشکی او توجه کنیم.
برآوردها نشان می‌دهد که فقط هزینه‌های مراقبت، اقلام تجهیزات بهداشتی و توانبخشی، مناسب‌سازی منزل و معیشت برای هر فردی که در اثر حادثه یا تصادف دچار آسیب‌های نخاعی یا جسمی می‌شود برای خانواده‌ها کمرشکن بوده و بهزیستی سال گذشته با مدیریت بهینه منابع مالی به ۱۲۱ هزار نفر وسایل کمک توانبخشی اعم ویلچر، عصا، واکر، تشک مواج، وسایل بینایی، تخت، سمعک و دیگر وسایل را ارائه کرده است.
اغلب معلولان تصادفات جاده‌ای دچار ضایعه نخاعی هستند و در رده معلولان شدید و خیلی شدید دسته بندی می‌شوند
کارشناسان راهنمایی و رانندگی بی‌توجهی به جلو، سرعت غیرمجاز و سبقت غیرمجاز را سه عامل انسانی اصلی در بروز تصادفات رانندگی می دانند هرچند ناایمن بودن خودرو و جاده‌های ناایمن و حادثه خیز نیز بازیگر اصلی این میدان به شمار می روند؛ عواملی که به گفته حسین عرب اسدی معاون سرمایه انسانی سازمان اداری و استخدامی کشور، دست به دست هم می دهند تا انسان سالم را معلول کنند و بعد از آن دستگاههای دیگر دخیل می شوند تا شرایط زندگی این فرد را بهبود ببخشند.
معلولیت های ناشی از حوادث رانندگی، انواع مختلفی دارد که یکی از مهمترین آنها آسیب‌های نخاعی است؛ چنانکه به گفته افروز صفاری فرد مدیرکل پیشگیری از معلولیت ها و تلفیق اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، اغلب معلولان تصادفات جاده‌ای دچار ضایعه نخاعی هستند و در رده معلولان شدید و خیلی شدید دسته بندی می‌شوند.
در این زمینه باید متذکر شد که یکی از گروه‌هایی که بیشتر در معرض صدمات ستون فقرات و آسیب‌های نخاعی قرار دارند، دوچرخه سواران و موتورسواران هستند زیرا ضربه به سر و گردن و صدمات ستون فقرات مهمترین علت مرگ و معلولیت در میان این گروه است که استفاده از کلاه ایمنی و پوشیدن لباس محافظ یکی از اولیه‌ترین نکات ایمنی در این دو گروه است.
تصادفات رانندگی عامل ۳۰ درصد معلولیت‌ها در کشور
رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران درباره آسیب‌های اجتماعی ناشی از تصادفات رانندگی در گفت و گو با خبرنگار جامعه ایرنا اظهار داشت: معلولیت یکی از موضوعات مهم در حوزه آسیب‌های اجتماعی است که می‌تواند ناشی از عوامل ژنتیکی یا سوانحی چون تصادف یا بلایای طبیعی مانند زلزله و حتی حوادثی مانند جنگ یا بحران های بهداشتی باشد.
معلولیت فقط روی فرد تاثیر ندارد بلکه هزینه را هم برای جامعه و هم خود فرد و خانواده اش بالا می برد؛ یعنی فرد هم نقش آفرینی خود را در جامعه از دست می دهد و هم هزینه مضاعف به خانواده تحمیل می کند.
سیدحسن موسوی چلک اظهار داشت: تصادفات رانندگی اثر بالایی در بروز معلولیت‌ها دارد به طوری که حتی برخی گزارش‌ها ۳۰ درصد معلولیت ها را ناشی از تصادفات می دانند که البته گفته می شود عوامل انسانی در ۸۰ درصد تصادفات دخیل هستند.
وی با بیان اینکه سیستم حمل و نقل عمومی، خودرو و جاده نیز در بروز تصادفات تاثیرگذار هستند، اظهار داشت: بخشی از عوامل تصادفات به خودرو، بخش دیگر به ایمنی راه ها و بخشی از آن به فرد بازمی‌گردد.
بار سنگین هزینه معلولیت بر خانواده و جامعه
رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران با بیان اینکه برای کاستن از سهم معلولیت های ناشی از تصادفات رانندگی باید برنامه‌ریزی بلندمدت صورت گیرد، به اقدام پلیس برای شماره گذاری نکردن خودروهای ناایمن که به عنوان «ارابه مرگ» از آنها یاد می شود، اشاره کرد و گفت: معلولیت فقط روی فرد تاثیر ندارد بلکه هزینه را هم برای جامعه و هم خود فرد و خانواده اش بالا می برد؛ یعنی فرد هم نقش آفرینی خود را در جامعه از دست می دهد و هم هزینه مضاعف به خانواده تحمیل می کند.
موسوی چلک آسیب های روانی ناشی از معلولیت را نیز یادآور شد و افزود: معلولیت می تواند نقش آفرینی اعضای خانواده، روابط اجتماعی و سلامت روانی اجتماعی آنها را تحت الشعاع قرار دهد به ویژه اگر توان مقابله و مدیریت چنین شرایطی را نداشته باشند، این موضوع آثار منفی دوچندانی خواهد داشت.
فاصله زیاد بین نیازهای معلول و حمایت‌ها
رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران با بیان اینکه معلولیت ناشی از تصادف هزینه های ثانویه‌ای را به جامعه تحمیل می کند، توضیح داد: تعدادی از این افراد تحت پوشش سازمان‌های حمایتی مانند بهزیستی قرار می‌گیرند و هزینه وسایل توانپزشکی و هزینه خسارت هایی که بیمه می پردازد بخشی از هزینه هایی است که بر جامعه مترتب می‌شود.
سازمان‌های حمایتی با اینکه تلاش می کنند مستمری را افزایش دهند، اما نتوانسته اند نیازهای واقعی معلولان را با این حمایت ها پوشش دهند زیرا در شرایط کنونی این سازمان‌ها توان پاسخگویی به هزینه‌هایی که تحمیل می‌شود، را ندارند.
موسوی چلک با بیان اینکه افزایش افراد معلولیت ناشی از تصادفات می تواند روی افکار عمومی جامعه تاثیر منفی خود را بگذارد، افزود: در سازمان های حمایتی حمایت هایی را از افراد معلول انجام می دهیم که معتقدیم فاصله بین نیازها و حمایت ها زیاد است. سازمان‌های حمایتی با اینکه تلاش می کنند مستمری را افزایش دهند، اما نتوانسته اند نیازهای واقعی معلولان را با این حمایت ها پوشش دهند زیرا در شرایط کنونی این سازمان‌ها توان پاسخگویی به هزینه‌هایی که تحمیل می‌شود، را ندارند.
وی در عین حال به قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلویت اشاره کرد و توضیح داد: در شرایطی که این قانون به طور کامل اجرا نشده است، معلولیت های ناشی از تصادفات و سوانح نیز هزینه های مادی و انسانی مضاعفی را بر خانواده، جامعه و فرد تحمیل می کند.
سوانح ترافیکی اولین عامل مرگ و میر افراد زیر ۴۰ سال است
کارشناسان نظام سلامت بر این باورند، سوانح و حوادث ترافیکی در سراسر دنیا به عنوان علت اصلی ناتوانی و مرگ و میر شناخته شده و نخستین دلیل مرگ در بهترین سال‌های زندگی انسان ها یعنی در سنین جوانی و معمولا کمتر از ۴۰ سال است.
هما یوسفی مدیر گروه مدیریت خطر بلایا و حوادث مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت با بیان این که یک حادثه رانندگی علاوه بر مرگ یا معلولیت، باعث بروز مشکلات فراوان در زمینه های اقتصادی، اجتماعی و روانی در جامعه (مشکلات فردی، خانوادگی) می شود، می گوید: این مشکلات از مسائلی که به دلیل از دست رفتن یا معلولیت عضوی از یک خانواده به ویژه افراد سرپرست خانوار، ایجاد می‌شود تا مشکلاتی که زندانی شدن مقصران در حوادث فوتی و جرحی برای خود و خانواده و جامعه ایجاد می‌کنند.
وی با یادآوری اینکه هر ساله میلیاردها تومان برای دیه فوتی های این حوادث و همینطور خسارت وارده به اتومبیل ها پرداخت می شود، افزود: از هر چهار مصدوم سه نفر مرد هستند و نزدیک به ۷۵ درصد از مرگ ها در نیروهای مولد اتفاق می‌افتد.
بر اساس اعلام وزارت بهداشت، در سند ملی راهبردی افزایش امید به زندگی و ارتقاء سلامت جوانان، حوادث ترافیکی و جاده ای، اولین عامل مرگ در گروه سنی ۱۸ تا ۲۹ سال را به خود اختصاص داده است؛عابرین پیاده ۱۹.۹ درصد، دوچرخه ۷ رصد، موتورهای دو یا سه چرخ ۲۲ درصد، خودروهای چهارچرخ با اجازه حمل کمتر تا ۹ مسافر یا ۳۵۰۰ کیلوگرم ۵.۶ درصد، خودروهای ۴ چرخ سبک۴۶.۸ درصد، خودروهای چهارچرخ با اجازه حمل بیش از ۹ مسافر۰.۹ درصد، خودروهای سنگین حمل بار ۲.۷ درصد، سایر خودروها ۵ درصد از آمار سوانح جاده‌ای را به خود اختصاص داده‌اند.
همچنین طبق اعلام نیروی انتظامی ۶.۴ درصد از درآمد ناخالص ملی کشور صرف هزینه‌های تصادفات رانندگی می شود. قربانیان اصلی این حوادث، اغلب در سنین ۱۵ تا ۴۴ ساله و به ویژه جوانان هستند.
چه باید کرد؟
رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران در پاسخ به این سوال که برای کاهش معلولیت ناشی از حوادث رانندگی چه باید کرد، گفت: در موضوع پیشگیری از تصادفات باید روی سه مقوله خودرو، جاده و عامل انسانی دیده شود؛ در رابطه با ایمنی خودروها نباید با هیچ شرکتی تعارف کرد زیرا جان انسان مهم است و پایبندی نهادهای مسئول به رعایت استانداردها بدون هیچگونه اغماضی باید پیگیری شود.
موسوی چلک با اشاره به اینکه بخشی از تصادفات به خاطر ناامنی جاده است که به عواملی از جمله آسفالت، سرعت گیر، پیچ خطرناک، حفاظ های دور جاده و عرض کم جاده بازمی‌گردد، یادآور شد: عامل انسانی مهمترین مقوله در موضوع کاهش تصادفات جاده‌ای است و باید آموزش رانندگی صحیح و کم خطر در دستور کار قرار گیرد و بیشترین سرمایه گذاری در این بخش انجام شود.
وی اظهار داشت: سرمایه گذاری روی عامل انسانی می تواند تصادفات را کاهش دهد و می توانیم امیدوار باشیم معلولیت های ناشی از تصادفات را کاهش دهد.