شهرداری بم که از نهادهای اصلی و متولی در این زمینه به شمار می‌رود در پاسخ به چرایی این وضعیت نامناسب که به گفته مسئولان بهداشتی رشد ۱۰۰ درصدی گزش انسان را توسط حیوانات در این شهرستان طی امسال شاهد بوده ایم، تنها به پاسخ های توجیه کننده‌ای مثل « وظیفه ماست انجام دهیم»،«درحال هماهنگی هستیم»، «اگر سایر شهرداری های اطراف کار نکنند کار ماهم بیهوده است» و «باید انجام شود» بسنده می کنند و معلوم نیست چرا طی سال های اخیر کار در این زمینه انجام نشده و چه کسانی باید پاسخگو باشند.
حال آنکه اگر کرمان و بم به عنوان یکی از مناطق مهم گردشگری کشور، می خواهد به مقصد مهم گردشگری در کلاس ملی و جهانی تبدیل شود، با چنین رویکردهایی نمی شود؛ و از بدیهی ترین اقدامات، حل مشکلات پرسه سگ های ولگرد است.
این درحالی است که رییس مرکز بهداشت بم از افزایش ۲ برابری گزش انسان توسط حیوانات در هفت ماه سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته خبر داد و گفت: در هفت ماه پارسال ۲۵۴ مورد گزیدگی انسان توسط حیوانات داشتیم اما در مدت مشابه امسال ۵۳۳ مورد گزیدگی گزارش شده که بیش از ۲ برابر افزایش داشته است.
افزایش جمعیت سگ‌های بلاصاحب (ولگرد) در چند سال اخیر مشکلاتی را از لحاظ سلامتی و حتی زیست محیطی رقم زده که مهمترین آنها به ترتیب ابتلا به بیماری هاری و سرگردانی حیات وحش در زیستگاه‌هاست؛ کنترل این مساله نیازمند قوانین محکم و البته اجرای آنهاست که باید نهادهای متولی نسبت به آن جدی‌تر باشند.
آمارها در بم نشان می دهد گزش توسط حیوانات روند به روبه رشدی داشته اما مساله فقط یک گازگرفتگی ساده نیست، از آنجا که سگ‌ها ممکن است ناقل بیماری هاری باشند، از این رو اگر فردی از دندان‌های سگ جان سالم به در ببرد باز هم ضمانتی بر سالم بودنش نیست، چون در این شرایط بیماری خطرناک هاری است که فرد را تهدید می کند.
این درحالی است که آمار رسمی از تعداد سگ‌های بلاصاحب (ولگرد) در سطح شهر بم ارائه نمی شود و استنادها بیشتر به آمارهای گزش انسان ها توسط حیوانات به ویژه سگ هاست.
کانون حیوانات دچار هاری در هشت نقطه بم
رییس مرکز بهداشت دانشگاه علوم پزشکی بم در مصاحبه با خبرنگار ایرنا گفت: از اواخر سال ۱۴۰۱ اولین مورد مبتلا به هاری در شهرستان همجوار ما نَرماشیر مشاهده شد که به دلیل تردد حیوانات، امسال در بم نیز موارد مبتلا به هاری ثبت کرده ایم.
دکتر فرامرز دریجانی افزود: هاری بیماری ١٠٠ درصد کُشنده‌ای است که اگر شخصی به آن مبتلا شود، به موقع درمان نشود و علایم آن مشخص شود به طور قطع جان خواهد باخت.
وی عنوان کرد: از ابتدای امسال در هشت نقطه از شهرستان بم کانون های حیوانی مثبت قطعی هاری مشاهده شده است.
رییس مرکز بهداشت بم ادامه داد: یکسری از مناطق شهرستان کانون هاری هستند، به ویژه مناطق روستایی که اگر زمانی دام های آنها دچار بیماری هاری شوند سریع معدوم می شوند تا جلو یکسری سودجویی‌ها گرفته شود.
راهکار آموزشی
این مسئول در شهرستان بم تاکید کرد: مردم در صورتی که توسط هر حیوان دچار گزیدگی شدند، ضمن شست و شوی محل گزیدگی با آب و صابون سریع به بیمارستان پاستور یا مرکز بهداشت مراجعه کنند.
به گفته وی تاکنون در شهرستان بم فوت تایید شده و قطعی انسانی مبتلا به بیماری هاری گزارش نشده است.
این مسئول مرکز بهداشت بم افزود: بهترین کار این است که شخص در کمتر از ۴۸ ساعت و به موقع برای درمان گزیدگی و تزریق واکسن هاری مراجعه کند زیرا بیماری هاری کُشنده است و اصلا تاخیر در آن جایز نیست.
دریجانی بیان کرد: دوره پنهان هاری در انسان به طور متوسط بین یک تا سه ماه طول می کشد و بعد علایم آن بیماری بروز می‌کند که اگر این علائم بروز یافت دیگر درمانی برای آن وجود ندارد و فرد دچار مرگ دردناکی می شود.
توپ در زمین شهرداری ها و دهیاری ها
رییس مرکز بهداشت بم درباره متولیان جمع آوری سگ های بلاصاحب توضیح داد: جمع‌آوری سگ‌های ولگرد مربوط به شهرداری‌ها و دهیاری هاست و مرکز بهداشت نمی تواند در بحث جمع آوری کاری انجام دهد.
وی گفت: مرکز بهداشت فقط در دفن بهداشتی حیواناتی که مبتلا یا مشکوک به بیماری هاری یا هر بیماری واگیردار دیگری هستند نظارت خواهد داشت.
دریجانی اظهار داشت: در بحث حیوان گزیدگی مرکز بهداشت فعالیت دارد و تمامی موارد انسانی مبتلا به گزیدگی چه از طریق سگ خانگی یا بلاصاحب، واکسیناسیون انجام می شود.
باوجود جلسات متعدد اما...
رییس مرکز بهداشت بم خاطرنشان کرد: جلسات متعددی با محوریت جمع آوری سگ‌های بلاصاحب (ولگرد) در فرمانداری بم برگزار و مقرر شده که شهرداری‌ها و دهیاری‌ها برای سگ‌های بلاصاحب (ولگرد) چاره ای بیندیشند و نسبت به جمع آوری آن ها اقدامات لازم را انجام دهند.
وی ادامه داد: شهرداری اگر در خصوص تفکیک زباله فرهنگ سازی انجام دهد و همچنین زباله ها را به موقع از سطح شهر جمع آوری کند، خود به خود بخش مهمی از حیوانات نیز به خارج از شهر هدایت می شوند.
شهرداری: وظیفه ما جمع آوری است
اما علیرضا ریاضی شهردار بم نیز در این خصوص گفت: یکی از وظایف اصلی شهرداری در بحث خدمات شهری، جمع آوری سگ های ولگرد و حیوانات بلاصاحب در چارچوب قوانین و مقررات است.
وی افزود: برای نگهداری سگ های ولگرد و بلاصاحب زمینی را به مساحت ۲ هزار مترمربع در ضلع شرقی و نزدیک تپه های یادمان شهر بم مشخص و دیوارکشی کرده بودیم اما طبق تصمیم کارگروه مدیریت پسماند شهرستان، به دلیل نزدیک بودن این زمین به منطقه مسکونی مقرر شد محل نگهداری حیوانات از این قسمت جابه‌جا شود.
ریاضی ادامه داد: مقرر شد در نزیکی سایت دفن زباله در جاده دارستان که مورد تایید مشاور طرح تفصیلی بم است، زمینی توسط منابع طبیعی در اختیار شهرداری قرار گیرد تا محل جدید نگهداری سگ‌های بلاصاحب یا ولگرد نیز راه اندازی شود.
شهردار بم بیان کرد: طبق بخشنامه سازمان شهرداری‌ها باید حیوانات به روش‌های مختلف زنده گیری و در محل نگهداری توسط دامپزشکی عقیم سازی شوند که بعد از نگهداری به مدت ۲ هفته مجدد در محیط‌های قبل که جمع آوری شده بودند آزادسازی شوند.
به گفته وی حیوانات رفتارشناسی دارند و اگر گروهی از حیوانات از محیطی خارج شوند، گروهی دیگر جایگزین آنها خواهند شد، به همین دلیل باید حیوانات در همان مناطقی که گرفته شدند آزادسازی شوند.
هزینه ها بالاست
وی در ادامه هزینه این اقدامات را پیش کشید و گفت: هزینه زنده گیری، نگهداری حیوانات و دوره ای که باید توسط دامپزشکی عقیم‌سازی شوند بسیار بالاست که هر قلاده حیوان بیش از ۵٠ میلیون ریال هزینه خواهد داشت.
شهردار بم اضافه کرد: به دلیل شرایط بودجه، شهرداری محدودیت‌هایی دارد اما برنامه داریم بعد از اینکه محیط نگهداری حیوانات آماده شد فراخوان بدهیم تا شهروندان هم اگر قلاده‌ای را زنده‌گیری کنند و به شهرداری تحویل دهند با نظر شورای اسلامی شهر تشویقی برای شهروند در نظر بگیریم.
وی توضیح داد: شهرداری دبیر کارگروه مدیریت پسماند و حیوانات ناقل بیماری است و ادارات مرتبط مانند دامپزشکی، بهداشت محیط ،دانشگاه علوم پزشکی، محیط زیست یا سمن‌ها (سازمان مردم‌نهاد یا NGO) و گروه‌های حامی حیوانات نیز می توانند همکاری بین بخشی داشته باشند.
ریاضی اظهار کرد: کار اجرای این موضوع برعهده شهرداری است و از شهرداری بروات (یکی از بخش های شهرستان بم در استان کرمان است که مرکز آن نیز با عنوان بروات شناخته می شود)، دهیاری‌ها و بخشداری‌های اطراف شهر بم نیز می‌خواهیم در این بحث به کمک شهرداری بم بیایند.
وی افزود: مشکل عمده ما این است که در خصوص جمع آوری حیوانات بلاصاحب، شهرداری بروات و دهیاری‌های اطراف همکاری لازم را ندارند.
ریاضی گفت: زمانی که شهرداری بم کار را انجام می دهد و شهرداری بروات، دهیاری ها و بخشداری های دیگر فعالیت لازم را انجام ندهند باعث ایجاد خلاء و هزینه ها نیز اتلاف می شود.
وی خاطرنشان کرد: اگر سگ ها از شهر بم جمع آوری شوند اما دهیاری ها و بخشداری ها و شهرداری بروات همکاری نکنند سگ های اطراف مجدد جایگزین می شوند.
باغ‌شهر بودن، از دلایل تجمع سگ ها
در ادامه نیز مسعود اسدی پور رییس دامپزشکی شهرستان بم در خصوص بیماری هاری و تجمع سگ های بلاصاحب گفت: نیمی از بیماری‌های انسان قابل انتقال از طریق حیوانات هستند و تعدادی از این بیماری‌ها از سگ ها هستند که در صدر آنها هاری است.
وی افزود: در شهرستان بم به دلیل باغ‌شهر بودن و اینکه باغ‌ها محل‌های خوبی برای زاد و ولد حیوانات محسوب می شود شاهد افزایش جمعیت سگ ها هستیم در نتیجه باید فکر جدی برای آن انجام داد.
رییس دامپزشکی بم عنوان کرد: روستاهای زیادی که اطراف شهر بم قرار دارند و تا حدودی به شهر نیز چسپیده اند، محل تجمع سگ ها هستند که نیاز به همت جدی بخشداری‌ها، دهیاری‌ها در روستاها و شهرداری‌های بم و بروات دارد.
امنیت سلامت شهروندان باید تامین شود
اسدی پور اضافه کرد: از تصمیم های کارگروه کنترل حیوانات بلاصاحب طرح زنده گیری حیوانات است که در حال پیگیری و رایزنی هستیم تا طبق پروتکل وزارت کشور بحث عقیم سازی حیوانات را انجام دهیم.
وی افزود: بیماری هاری بسیار کشنده و بحث سلامت انسان ها در میان است، به همین دلیل باید هرچه سریعتر طرح زنده گیری و عقیم سازی این حیوانات در دستور کار قرار گیرد.
مساله جان انسان هاست
اسدی پور توضیح داد:استفاده از دارت بیهوش کننده برای بحث زنده گیری هزینه زیادی دارد اما به دلیل ارزش بیشتر جان انسان‌ها باید این هزینه‌ها را متقبل شویم تا امنیت سلامت شهروندان تامین شود.
رییس دامپزشکی بم تصریح کرد: سگ‌ها قلمرو دارند و طبق کارهای مطالعاتی موثرترین روش، عقیم سازی آنها و رهاسازی در همان قلمرو است تا به مرور زاد و ولد آنها کم شود.
اسدی پور گفت: شهرداری باید به صاحبان باغ ها اخطار دهد که حصار باغ های خود را بسازند تا از ورود سگ ها به باغ ها و امکان زاد و ولد حیوانات نیز جلوگیری به عمل آید.
بم در ۱۹۵ کیلومتری شرق مرکز استان کرمان قرار دارد.
حدود یکسال پس از زلزله مهیب بم در تاریخ ۱۷ تیرماه سال ۱۳۸۳ "بم و مناظر فرهنگی" آن نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت جهانی شد. نکته حائز اهمیت اینکه شهر بم اولین شهر ایرانی ثبت شده در میراث جهانی یونسکو است.
ارگ جهانی بم که میعادگاه بسیاری از دوستداران گردشگری در ایران و جهان به شمار می رود در سال ۸۲ و چندی پس از زلزله مخرب بم که به تخریب بخش مهمی از ارگ نیز منجر شد، به ثبت جهانی رسید.