به گزارش خبرنگار ایرنا، سیلاب‌های شمال کشور همانند سیلاب ۱۳ آبان غرب مازندران که رکوردهای بارش و دبی آب رودخانه ها را شکسته و حجم قابل توجهی از سیلاب با قدرت تخریب زیاد وارد دریای خزر شده است، همانند این سیلاب ها در گیلان و گلستان هم حتی با شدت بیشتر اتفاق می افتد.
این روزها این پرسش در بین افکار عمومی ایجاد شد که حجم زیاد آب که به خزر وارد می شود تراز آب بزرگترین دریاچه جهان را بالا می آورد؟. صاحبنظران و چهره های دانشگاهی معتقدند با توجه به اینکه سه تا چهار درصد آب دریای خزر از طریق رودخانه های جنوب این دریا که مرتبط با شمال ایران بوده تامین و ۸۴ درصد دیگر آن به تنهایی از رودخانه ولگای روسیه تامین می شود؛ بنابراین این سیلاب ها هیچ تاثیری در تراز آب خزر ندارد.
رودخانه ولگا که بزرگترین رودخانه جهان و اروپا است از میانه سیبری سرچشمه می گیرد و با توجه به اینکه دارای یخچال های دائمی نیست، گرمایش زمین هم آب این رودخانه را افزایش نمی دهد اما بخاطر بارش های زیاد آن منطقه این رودخانه آب بسیار زیادی دارد که وارد دریای خزر می شود.
صاحبنظران بر این باورند آب همه دریاهایی که همانند خزر محصور هستند تبخیر می شود و آبی که وارد این دریاها می شود کمتر از میزان تبخیر است و به مرور زمان خشک شده و با آب رودخانه هایی که وارد آن می شوند توازن برقرار می کند.
اما با توجه به حجم کم آب رودخانه های جنوب خزر که شامل استان های شمالی می شود شدت و ضعف آب این رودخانه ها تاثیری بر تراز آب خزر ندارد.
رودخانه های شمال و دریای خزر
فوق دکتری مهندسی عمران- محیط زیست بیان کرد: با توجه به اینکه کل رودخانه های جنوب خزر همانند سفید رود، هراز، بابلرود و رودخانه های دیگر که در جنوب این دریا وارد خزر می شود سه تا چهار درصد است، بنابرین این میزان تاثیری بر نوسانات آب دریای خزر ندارد.
عزیر عابسی اضافه کرد: آب همه دریاهایی که محصور هستند تبخیر می شود و دریای خزر هم از این امر جدا نیست و منبع اصلی تامین کننده آب این دریاها، رودخانه هایی است که به آن منتهی می شود.
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل تصریح کرد: آب رودخانه ها برای دریای خزر بسیار حیاتی است اما حجم آبی که از رودخانه های جنوب دریای خزر که همان استان های شمالی ایران است، بسیار ناچیز است که حتی اگر به طور کلی اصلا آبی از استان های شمالی به خزر وارد نشود تاثیر چندانی برروی این دریا نخواهد داشت.
سهم ۸۴ درصدی ولگا
این صاحبنظر حوزه محیط زیست کشور بیان کرد: رودخانه ولگا که از بزرگترین رودخانه های جهان و اروپا است و از میانه ی سیبری سرچشمه می گیرد به تنهایی ۸۴ درصد آب دریای خزر را تامین می کند.
عابسی گفت که این رودخانه فاقد یخچال های دائمی است و گرمایش زمین حجم آب این رودخانه را زیاد نخواهد کرد اما بارش های بسیار زیاد این منطقه سبب شد که ولگا یکی از رودخانه های پر آب دنیا باشد که به خزر می ریزد.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: منبع اصلی آب دریاهای محصور همانند خزر رودخانه هایی است که به آن می ریزد اما با توجه به درصد بسیار کم آب رودخانه های جنوب دریای خزر که بین سه تا چهار درصد است سیلاب های زیاد هم تاثیری برتراز آب بزرگترین دریاچه جهان نخواهد داشت.
به گزارش خبرنگار ایرنا، طبق آمار، سطح آب دریای خزر طی چهار سال گذشته حدود ۳۸ سانتی متر کاهش داشته و در اثر کاهش ۱۷۰ سانتیمتری سطح آب خزر از دهه ۷۰ تاکنون بنا بر بررسی های کارشناسی مسوولان مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر این عقب نشینی قابل ملاحظه دریا به افزایش گستره زیادی از عرصه ساحلی در سواحل شمالی به ویژه غرب مازندران منجر شده است.
بر اساس مطالعه صورت گرفته در سال ٢٠١٧ مشخص شد که آب خزر تا سال ٢٠۵٠ پسروی خواهد داشت و این پسروی بنا به گفته کارشناسان به علت تغییر اقلیم است که احتمال افزایش هم دارد در حالی که حدود ۵۰ درصد پسروی دریایی خزر به سرعت تبخیر آب در آن بر می گردد و درصورتی این روند با این سرعت ادامه یابد ٢٠ تا ٢۵ درصد مساحت خزر در بخش شمالی که سواحل روسیه را شامل می شود، کاهش خواهد داشت.
نتایج این مطالعات همچنین نشان داده فقط در سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ سطح آب دریای خزر با کاهش حدود ۵۰ سانتیمتری مواجه بوده که این رخداد به عقب نشینی دریا از ۱۰ متر تا ۱۰۰ متر در سواحل مختلف منجر شده است.
مطالعات و اندازه گیری دقیق زمینی که در ایستگاه های شاخص ساحلی دریای خزر انجام گرفته این مساله سبب افزایش قابل توجه محدوده ساحلی در طول بیش از ۸۵۰ کیلومتر سواحل شمالی کشور شد و کارشناسان معتقدند: با تشدید روند کاهشی آب، شاهد پسروی بیشتر دریا و خروج بخش عمده ای از بستر دریا در آینده نه چندان دور باشیم.
با توجه به این رخداد طبیعی به تاکید کارشناسان ضرورت دارد در گام نخست به اهمیت موضوع حفاظت از حریم و بستر دریا و گام بعدی ضرورت دارد مسوولان دست اندکار نسبت به پیامد های ناشی از این پدیده توجه جدی و برنامه ریزی اصولی و اساسی داشته باشند.
ایجاد چالش در زیرساخت ها، کاربری های اقتصادی، اجتماعی، اختلال در روند فعالیت بنادر و دریانوردی، صید و صیادی، خشک شدن ذخایر آبی وابسته به دریای خزر (تالاب ها - خلیج ها) افزایش عرصه ساحل، دخل و تصرف انسانی به حریم دریا و اثرات منفی بر آبخوان های ساحلی از جمله اثرات عقب نشینی و کاهش تراز سطح دریای خزر از جمله تبعات منفی ناشی از عقب نشینی دریای خزر است.
سواحل خزر در شمال کشور یکی از نقاط زیبا و شورانگیز برای مردم بومی، مسافران و گردشگران دریا دوست است و از طول حدود ۸۰۰ کیلومتری این سرزمین آبی، نزدیک به ۴۰۰ کیلومتر آن در مازندران، ۲۸۶ کیلومتر گیلان و بقیه هم در گلستان است.
بنابراین مازندران با داشتن بیشترین محدوده ساحلی، بسیاری از فعالیت های دریایی هم با ایجاد زیرساخت ها نظیر سه بندر یکی در امیر آباد بهشهر، دیگری در فریدونکنار و اداره کل دریانوردی استان مازندران هم در منطقه ویژه اقتصادی نوشهر، اداره کل گمرکات مازندران به مرکزیت نوشهر، دانشگاه علوم دریایی امام خمینی (ره) و افزون بر این زیرساخت ها، بسیاری از تاسیسات دریایی گردشگری، رفاهی، مراکز صید و صیادی در این خطه استقرار دارد.
در همین پیوند، عده ای از صاحبنظران امر برای کاهش آسیب پذیری ناشی از عقب نشینی آب دریای خزر به زیرساخت ها تاکید دارند که باید از هم اکنون مسوولان دست اندرکار با مدیریت اصولی، دانش لازم و مدیریت صحیح نسبت به گذر از این چالش جدی این منطقه برنامه ریزی اصولی اتخاذ کنند.
به اعتقاد کارشناسان امر ادامه روند معضل پسروی آب خزر به طور قطع بر ساختار اقتصادی و اجتماعی و گردشگری منطقه غرب مازندران تاثیر منفی بر جا می گذارد که تا دیر نشده برای حل این مشکل بزرگترین دریاچه جهان باید با برگزاری نشست های تخصصی کشورهای حاشیه این دریا تدابیری اندیشیده شود.