فناوری نانو علم، مهندسی و فناوری است که در مقیاس نانو، یعنی حدود ۱ تا ۱۰۰ نانومتر انجام می‌شود. علوم نانو و فناوری نانو مطالعه و کاربرد موارد بسیار جزئی است و می‌تواند در سایر زمینه‌های علمی مانند شیمی، زیست‌شناسی، فیزیک، علوم مواد و مهندسی مورد استفاده قرار گیرد. فناوری نانو در ایران هم با استقبال زیادی از سوی صنعتگران و متخصصان روبرو شده اما متاسفانه مزایای این صنعت بیشتر از آن که برای داخل کشور کاربرد داشته باشد به نفع سایر کشورهای منطقه و حوزه اروپاست. گزارش پیش‌رو معرفی بخشی از فعالیت‌ها و تلاش‌های دو شرکت فعال در زمینه نانو است که در چهاردهمین نمایشگاه بین‌المللی فناوری نانو هم فعالیت داشته‌اند.
کیسه‌های پلاستیکی نانو را می‌توان بعد از مصرف در زیر خاک گذاشت که در کمتر از ۵ سال نه تنها تجزیه می‌شود، بلکه مواد عالی را هم به خاک اضافه می‌کند که برای کشت محصولات مناسب است
شرکت نوین پلیمر نانو ارس
«محمدعلی ولیان» مدیرعامل شرکت «نوین پلیمر نانو ارس» است که فعالیت آن از سال ۱۳۹۳ شروع شده است. این شرکت در سال ۱۳۹۳ موفق به دستیابی به فناوری نانو در تولید «کیسه‌های پلاستیکی» شده است که این کیسه‌های پلاستیکی در کمتر از ۵ سال می‌تواند در طبیعت تجزیه شود و از این لحاظ توجه همه حامیان محیط‌زیست را هم به خود جلب کرده است.
کیسه‌های پلاستیکی تولیدی این شرکت وقتی در طبیعت قرار می‌گیرند به زیست‌توده تبدیل می‌شوند که ضد ویروس هم هستند. یکی از معضلات اصلی کشور ما استفاده افراطی از کیسه‌های پلاستیکی است که موجب آلودگی شدید در همه جای طبیعت شده است.
این شرکت به لحاظ علمی زیر نظر ستاد نانو فناوری ریاست‌جمهوری بوده و سال‌های متمادی در حال عرضه محصولات بوده و به چندین کشور اروپایی صادرات داشته است. داخل ایران هم با سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف همکاری داشته اما به گفته مدیر شرکت هنوز این محصولات به فروشگاه‌ها وارد نشده است. حمایت‌های صورت گرفته از آن هم از سوی ستاد نانو فناوری بیشتر به صورت معنوی بوده است.
نکته جالب توجه در مورد این شرکت آن است که تمام مواد اولیه این محصولات توسط خود شرکت تولید شده و این محصولات به صورت هوشمند و طی دو مرحله به طبیعت باز می‌گردند. در مرحله اول به دلیل اینکه پلاستیک‌ها آنتی‌باکتریال هستند، هر نوع ویروس و باکتری را از بین می‌برد. مرحله اول تجزیه هم در یک و نیم سال اول است که به صورت هوشمندانه CO۲ محصول از آن گرفته می‌شود.
دو و نیم سال بعد نیز H۲O آن گرفته شده و به صورت «زیست توده» در می‌آید. بنابراین در کمتر از ۵ سال این پلاستیک به طبیعت باز می‌گردد. در حین برگشت زنجیره‌های پلیمیری از هم گسسته می‌شود و ۲۰ درصد از مواد تشکیل دهنده محصول از مواد معدنی نانو است و ۱۰ درصد هم گیاهان دارویی دارند، بنابراین میکروارگانیسم خاک از این فرآیند برای بقای خودش استفاده می‌کند. بدین ترتیب یکی از مشکلات اصلی مواد پلاستیکی با این روش مرتفع می‌شود.
در واقع می‌توان این محصول را بعد از مصرف در زیر خاک گذاشت که در کمتر از ۵ سال نه تنها تجزیه می‌شود، بلکه مواد عالی را هم به خاک اضافه می‌کند که برای کشت محصولات مناسب است.
این پلاستیک‌ها برای بسته‌بندهی‌های غذایی، صنعتی، کشاورزی و ... هم قابل استفاده است و از آن‌جا که دارای خاصیت آنتی‌باکتریال است می‌تواند برای رستوران‌ها و بسته‌بندی مواد عذایی هم مورد استفاده قرار بگیرد. از این نظر اگر حتی مواد عذایی به داخل کیسه‌های پلاستیکی بریزند به دلیل همین خاصیت، می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند و هیچ مشکلی هم ندارند.
پلاستیک‌های تولیدی به دلیل اینکه تحمل دمای بین ۸۰ تا ۲۴۰ درجه را دارد در صنایع دفع مواد زائد هم اهمیت زیادی دارندپلاستیک‌های تولیدی چون تحمل دمای بین ۸۰ تا ۲۴۰ درجه را دارد در صنایع دفع مواد زائد هم اهمیت زیادی دارند. برخی از مواد ضایعاتی برای از بین رفتن نیازمند حرارت غیرمستقیم هستند و یکسری از مواد هم هستند که به خودی خود تولید حرارت دارند. بدین ترتیب یکسری از شرکت‌ها هستند که برای دفع این مواد زاید وارد عمل می‌شوند که هزینه‌های زیادی را برای بسیاری از شرکت‌ها به همراه دارد.
بدین ترتیب شرکت‌های بزرگ برای دفع مواد پسماند می‌توانند از این پلاستیک‌ها استفاده کنند که برای دفع مواد زاید باید حرارت زیادی ببیند و در عین حال این پلاستیک‌ها از بین نروند و بتوانند پسماندها را در خود نگه داشته و بسوزانند و در عین حال بعد از این که پسماندهای آن سوخت و از بین رفت، کیسه پلاستیک هم ظرف مدت ۵ سال جذب طبیعت شوند.
متاسفانه بزرگ‌ترین مانع برای توسعه محصولات به همه کشور، نبود حمایت سازمان‌های مربوط و مردم کشور است. به طور مثال هر تولید کننده برای تولید نیازمند حمایت(چه مادی و چه معنوی) است. متاسفانه همه حمایت‌ها در حد شعار باقیمانده و اقدامی در عمل نمی‌شود. اکنون بیش از ۹۹ درصد از محصولات شرکت به اروپا صادر می‌شود، هرچند این محصولات در داخل کشور تولید شده و حامی محیط‌زیست هستند، اما تسهیلاتی برای تولیدکنندگان وجود ندارد و محصولات این تولیدکننده کماکان برای مردم داخل کشور شناخته شده نیست.
شرکت پیام‌آوران نانوفناوری فردا نگر
«بهاره کاویانی» مدیرعامل شرکت پیام‌آوران نانوفناوری فردا نگر، فعالیت اصلی این شرکت را در حوزه پساب صنعتی و آب آشامیدنی و تصفیه و بازچرخانی آن به فرایند مصرف معرفی می‌کند.
به گفته او تفاوت عمده فعالیت‌های این شرکت هم در به کارگیری تکنولوژی روز است که در صنعت به کار می‌رود. به دلیل اینکه صنایع ما عمدتا قدیمی هستند و برای پساب و هدررفت آب همواره هزینه‌های زیاد زیست محیطی و مالی ایجاد می‌کرده، در این شرکت استفاده از مواد شیمیایی برای بازچرخانی فرایند آب، به حداقل رسیده و هزینه‌های تصفیه پساب را به نحوی کم کرده تا بتواند برای تولید کننده و صنایع هزینه کمتری ایجاد کند.
بیشترین کار شرکت پیام‌آوران نانوفناوری فردانگر در حوزه تصفیه آب و فرایند نمک‌زدایی، نیترات‌زدایی، آرسنیک‌زدایی و ... بوده که در بیشتر نقاط کشور انجام شده یا در حال تحقیق و توسعه استبیشترین کار شرکت پیام‌آوران نانوفناوری فردانگر در حوزه تصفیه آب و فرایند نمک‌زدایی، نیترات‌زدایی، آرسنیک‌زدایی و ... بوده که در بیشتر نقاط کشور انجام شده یا در حال تحقیق و توسعه است. باتوجه به این که مباحث محیط‌زیستی بسیار جدی است و هزینه‌های تامین آب بالا رفته است، به همین دلیل فعالیت‌های مربوط به تصفیه آب بسیار جدی شده است. بحث تصفیه پساب در حوزه صنایع خودرو، کاتالیست و شیمیایی به دلیل مصرف بالای آب این صنایع بسیار جدی است.
محققان این شرکت اقداماتی انجام داده‌اند که تصفیه آب با استفاده از تکنولوژی این شرکت بازدهی بسیار زیادی داشته باشد. اما باید در نظر داشت که تصفیه آب در هر زمینه‌ای مسایل خاص خودش را دارد. در بسیاری از موارد تصفیه پساب به شکلی بوده که نوآوری خاص خودش را داشته و اکنون فعالیت‌ها و دستگاه‌های تصفیه آب به کشورهای منطقه و حتی چین هم صادر شده است. شیرین‌سازی آب و سم‌زدایی آب‌های ژرف یکی از کارهای جدیدی است که این شرکت در حال تحقیق بر روی آن است.