به گزارش خبرنگار ایرنا، ازآنجایی که مدت زمان به بار نشستن خوشه و به مرحله درو رسیدن رقم زود رس طارم محلی با توجه به کاهش دمای هوا ۹۰ تا ۱۰۰ روزه است، سرمای هوای پاییزی همواره تهدیدی جدی علیه کشت مجدد همراه با تاخیر است.
طبق آمار رسمی جهاد کشاورزی مازندران امسال پس از برداشت کشت اول برنج از ۲۰۹ هزار هکتار شالیزارهای استان، حدود ۱۰۰ هزار هکتار برابر با حدود نیمی از این اراضی زیر کشت دوم این محصول رفته است، ۴۱ هزار هکتار به صورت روش رتون و ۶۳ هزار هکتار نیز دوباره نشا شده است.
برداشت کشت دوم برنج امسال هفدهم مهر ماه با نخستین درو در بخش لاله آباد شهرستان بابل آغاز شد، یعنی شالیکارانی که تا قبل از مرداد ماه کشت اول را درو کرده و نشا مجدد را انجام دادند، بدون خطر ناشی از سرما خوشه ها به بار نشست و همانند کشت اول محصول گرفتند، اما مشاهدات میدانی نشان می دهد، شالیکارانی که کشت دیر هنگام یعنی بعد از دهم مرداد نشا کاری را انجام داده اند، گلدهی گیاه برنج در اثر سرما تکمیل نشد و با پوکی خوشه مواجه شدند.
بررسی های صورت گرفته از صدور اطلاعیه از سوی جهاد کشاورزی و شرکت آب منطقه ای مازندران نشان می دهد که مسوولان این ۲ دستگاه اواخر تیرماه امسال علاوه بر این که نسبت به کمبود آب و طغیان آفت در کشت دوم برنج هشدار داده بودند از کشاورزان خواستند، اگر منابع آبی مطمئن دارند، کشت دوم برنج را حداکثر تا دهم مردادماه انجام بدهند، چراکه پس از این تاریخ خطر رها شدن زمین و به بار ننشستن خوشه دور از انتظار نیست.
مشاهدات خبرنگار ایرنا از زمین های شالیزاری دشت ۱۱۰هزار هکتاری هراز در منطقه مرکزی مازندران نشان می دهد که امسال با وجود گرمای هوا، کمبود آب و حتی وجود نسل سوم و چهارم کرم ساقه خوار با مدیریت کشاورزان، رها شدن زمین کشت دوم برنج وجود نداشته و حتی شالی به مرحله خوشه دهی رسید، اما بارندگی های سیل آسا اواخر مهر و شب های سرد اوایل آبان ماه سبب شده تا گلدهی کامل نشود و در واقع شیره دانه برنج به بار ننشیند.
کاهش دمای هوا که از اوایل آبان ماه در مازندران محسوس شده، هشدار کارشناسان بخش کشاورزی و هواشناسی را به واقعیت تبدیل کرده است، هشداری که در آن از کشاورزان خواسته شده بود تا خط قرمز تابستانی در کشت دوم برنج را پشت سر نگذارند و با رعایت اصول کارشناسی، جلوی ضرر و زیان ناشی از کشت بی‌موقع را بگیرند.
نتیجه کشت دیر هنگام، کاهش محسوس تولید و به بار ننشستن محصول برنج در حالی شمار زیادی از کشاورزان مازندران را شامل شده است که کشاورزان هزینه شخم و شیار، دستمزد نشا کاران و نهاده های کشاورزی را از جمله بذر، کود شیمیایی و سموم کشاورزی متقبل شدند، اکنون حتی بعضی از شالیکاران در درو کردن و نکردن محصولشان به دلیل هزینه بالای کارمزد برداشت با کمباین مردد هستند.
کشت مجدد برنج در سالهای اخیر در حالی با استقبال شالیکاران مازندران رو به رو شده است و کشاورزان ضمن جبران کسری درآمد، بهره وری از زمین های شالیزاری را افزایش داده اما این برنامه باگسترش سطح کشت، تغییرات اقلیمی، کم آبی و طغیان آفات، اکنون به چالش جدی تبدیل شده است.
یکی از شالیکاران بابل که یک هکتار از زمین های شالیزاری را زیر کشت دوباره نشا برده است، گفت: به دلیل سرمای هوا، گلدهی گیاه کامل نشده و با پوکی دانه خوشه ها مواجه شدم.
وی با بیان این که بیست و دوم مرداد ماه نشا کاری را به روش مکانیزه انجام دادم، افزود :امسال با وجود این که منابع آبی مطمونی داشتم، و آفت کرم ساق خوار نیز به درستی مدیریت شد، اما بارندگی شدید و سرمای هوا سبب شد تا گلدهی گیاه با مشکل مواجه شود.
وی با توضیح این که هشدارهای جهاد کشاورزی نسبت به کشت دیر هنگام بین شالیکاران وجود داشته است، بیان داشت: متاسفانه سرمای هوا تا ۷۰ درصد خوشه دهی را با مشکل مواجه کرد و حتی اکنون با وجود هزینه های انجام شده، در درو کردن محصول مردد هستم، چراکه کارمزد کمباین و شالیکوبی ها را هم باید متقبل شوم.
وی دلیل اصرار بر کشت دوم برنج با وجود آشنا بودن به خطر سرمای هوای پاییزی، بیان داشت: در چند سال گذشته کشت دوم در منطقه دشت هراز گسترش یافت و بیشتر شالیکاران از فرصت درآمد کشت دوم بهره مند می شوند، امسال مشکل کمبود آب و کرم ساقه خوار برنج نداشتیم، اما بارندگی شدید در زمان گلدهی خسارت جدی به شالیزار زده است.
کشت دوباره برنج در مازندران به ۲ صورت " نشای مجدد" و " پرورش ساقه " یا " رتون " و به اصطلاح محلی " دونوج" انجام می شود، در روش اول کشاورزان اقدام به آماده سازی دوباره شالیزار کرده و نشای مجدد انجام می دهند، روشی که بیشتر از کشت اول نیاز به آب دارد و هزینه برتر هم محسوب می شود. ولی در روش دوم ساقه های باقی مانده از کشت نخست دوباره جوانه زده و پرورش داده می شود تا تبدیل به شالی شود.
خطرات جهش کشت دوم برنج در مازندران
قصه کشت دوم برنج در مازندران که این روزها شماری از کشاورزان شالیکار از وضعیت به بار ننشستن محصولشان نگران و متضرر شدند، یک مسیر جهشی را طی کرده است، یعنی به گفته معاون موسسه تحقیقات برنج کشور در مازندران، مدت زمان به بار نشستن خوشه و به مرحله درو رسیدن رقم زود رس طارم محلی ۷۵تا ۸۰ روز است، اما آفت ساقه خوار نسل چهارم و سرمای فصل پاییز تهدیدی جدی علیه نشا دوباره درشالیزارهایی است که با تاخیر انجام شود.
وحید خسروی روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، با اظهار این که شرائط برای انجام کشت دوم در زمین های شالیزاری به دلیل تغییرات اقلیمی از یک دهه گذشته مساعد شده است، در عین حال توضیح داد: امروز شالیکاران فقط به فکر انجام کشت دوباره با هدف درآمد بیشتر هستند، اما غافل از اینکه اگر به توصیه های فنی توجه نکنند، با توجه به هزینه سنگین، ضرر زیادی متوجه آنان می شود، وضعیتی که اکنون شماری از کشاورزان که به زمان کشت دوم بی توجهی کردند، محصولشان به بار ننشست.
معاون موسسه تحقیقات برنج کشور مستقر در آمل با ذکر این نکته که به برنجکاران استان هشدار داده شده است که خارج از موعد تعیین شده کارشناسی کشت دوم برنج را ادامه ندهند، چون با ضرر و زیان مواجه خواهند شد، بیان داشت: سرمای زیر ۱۵ درجه و بارندگی شدید در زمان گل دهی سبب شد تا شالیزارهایی که بس از دهم مرداد ماه امسال نشا کاری شده است، به بار ننشیند.
وی ادامه داد: وقتی نیمی از خوشه برنج به دلیل سرما و بارندگی پاییزی تکمیل نشود و با پوکی دانه موجه شود، برداشت این محصول به صرفه نخواهد بود، وضعیتی که امسال شمار زیادی از شالبکاران با آن مواجه شدند.
وی به برنامه های بلند مدت کشت دوم برنج در شالیزار هیا مازندران اشاره کرد و گفت: بر اساس برنامه، با توجه به اهمیت استفاده از زمین شالیزاری، رعایت مقولات زیست محیطی و منابع آبی با هدف خوداتکایی به تولید برنج داخلی، قرار بود سطح کشت دوباره برنج در مازندران به تدریج تا سال ۱۴۰۴ به ۳۰ هزار هکتار برسد، اما این آمار از هشت سال پیش تا کنون به بیش از ۱۰۰ هزار هکتار رسید.
خسروی با اظهار این که اگر به اصولی مانند تناوب انتخاب ارقام برنج، روش های کشت و نسخه گیاهپزشکی برای سمپاشی علیه آفات و بیماری ها توجه نشود، با تجمع آفات و بیماری ها و همچنین با از دست دادن مواد مغذی خاک، حاصلخیزی زمین شالیزاری از بین می رود، گفت: متاسفانه شالیکاران مازندران برای انجام کشت دوم به محض برداشت اول، کاه و کلش و ساقه های باقی مانده را آتش می زنند و با استفاده از چندین حلقه چاه، به صورت شبانه روزی آب بالا می کشند تا در اسرع وقت شخم و شیار انجام دهند که همه این کارها بر خلاف مصلحت خودشان است.
وی تاکید کرد : بر اساس برنامه و قوانین استفاده از چاه کشاورزی فقط برای یک مرحله از کشت است و برداشت دوباره و چند باره سفره های زیرزمینی را خالی کرده و زمین های شالیزاری را به کویر تبدیل خواهد کرد.
تولید یک میلیون و ۲۲۰ هزار تن شلتوک در مازندران
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی مازندران ضمن تایید اثر سرما بر گلدهی گیاه برنج و پوک شدن دانه های شالی کش دوم گفت: شالیکرانی که به زمان کشت یعنی تا دهم مردادد ماه توجه کرده اند، کاهش تولید نداشتند.
احساس عباسپور با بیان این که رها شدن زمین شالیکاری در کشت دوم گزارش نشده است، ادامه داد: با وجود این که شالیکاران با مدیریت منابع آبی و آفت کرم ساقه خوار، گیاه برنج را به مرحله گلدهی و خوشه دهی رساندند، اما به دلیل تاخیر در کشت با سرمای هوای پاییزی به خصوص آبان ماه مواجه شدند.
وی با اشاره به پرورش رتون در ۴۱ هزار هکتار و کشت مجدد برنج در ۶۳ هزار هکتار اراضی شالیزاری استان مازندران، گفت: پیش بینی می شود ۳۰۰ هزار تن شلتوک از پرورش رتون و کشت مجدد برنج در در شالیزارهای استان برداشت شود.
معاون جهاد کشاورزی مازندران با اظهار این که در کشت اول برنج یک میلیون و ۲۲۴ هزار تن شلتوک برنج در شالیزارهای استان تولید شد، گفت: این میزان شلتوک برنج در ۲۰۹ هزار و ۹۳ هکتار اراضی شالیزاری استان تولید شده است.
عباسپور افزود: امسال با میانگین عملکرد هشت هزار و ۱۴۵ تن در هکتار، ۲۱۲ هزار و ۱۰۹ تن شلتوک ارقام پرمحصول در ۲۶ هزار و ۴۳ هکتار و با متوسط پنج هزار و ۵۲۶ تن در هکتار، یک میلیون و ۱۱ هزار و ۶۰۶ تن شالی ارقام محلی در ۱۸۳ هزار و ۵۰ هکتار مزارع شالیزاری مازندران برداشت شد.
رونق نسبی بازا برنج مازندران
بررسی ها نشان می دهد که با ورود کشت دوم برنج و رونق نسبی خرید و فروش، قیمت برنج کشت اول طارم محلی و هاشمی از متوسط ۶۰۰ تا ۶۲۰ هزار ریال در هر کیلو گرم به ۶۷۰ هزار ریال رسید و کشت دوم برنج نیز تا ۷۸۰هزار ریال عرضه می شود.
بررسی میدانی خبرنگار ایرنا از وضعیت عرضه و تقاضای برنج در شالیکوبی های مازندران نشان می دهد که بازار این محصول راهبردی با ورود برنج کشت دوم تا حدودی رونق گرفته و در زمان حاضر برنج طارم هاشمی کشت اول که ۸۵ درصد رقم امسال شالیکاری مازندران را تشکیل داده است در هر کیلو گرم ۳۰ هزار تا ۵۰ هزار ریال افزایش یافت و بازار برنج کشت دوم همین رقم نیز با قیمت خرید و فروش ۷۸۰ هزار ریال کلید خورد.
اگرچه طبق آمار اتحادیه شالیکوبی داران مازندران همچنان ۷۰ درصد محصول کشاورزان پس از ۷۰ روز در انبارها آماده فروش است، اما به نظر می رسد با رونق نسبی بازار، کشاورزان از مردد بودن و تصمیم سخت در فروش محصولشان خارج شوند.
برنجکاری یکی از مهم ترین فعالیت کشاورزی در مازندران و منبع مهم درآمد کشاورزان استان است و با تولید بیش از یک میلیون تن، ۴۲ درصد برنج مورد نیاز کشور از این استان تامین می‌شود. استان مازندران تولید کننده ۷۲ نوع محصول زراعی و باغی است که در تولید ۱۵ محصول رتبه اول تا سوم را دارد.
این استان با برخورداری از تنها ۲ و نیم درصد زمین کشاورزی کشور، سالانه هفت درصد از تولیدات کشاورزی و ۱۱ درصد از ارزش اقتصادی محصولات کشاورزی کشور را در اختیار دارد.