به گزارش ایرنا، منابع طبیعی سرمایه ملی، راهبردی و میراثی گرانبهاست و حفاظت از این ثروت ملی مستلزم نگاه ملی و فراملی است و طبق نظر کارشناسان باید در کنار حفاظت به امر مدیریت در حفاظت توجه بیشتری داشت و به‌کارگیری از ظرفیت و پتانسیل نیروی مردم و جوامع محلی و سایر دستگاه‌ها و همیاران طبیعت در ادامه این مسیر بسیار مهم است.
هر کشوری برای دارا بودن استقلال نیازمند اقتصاد درون زا و امنیت غذایی و زیستی مناسب است که پایه و اساس این استقلال به منابع طبیعی وابسته است و لازم است چالش های موجود در این بخش و تهدیدات عرصه های طبیعی به حداقل کاهش یابد.
دولت سیزدهم برای حفاظت از این میراث ارزشمند در کنار تمام طرح ها وبرنامه هایی که در دستور کار است، برنامه هایی چون مردمی سازی حفاظت از مراتع و جنگل ها و نیز کنترل و نظارتهای پیشرفته‌ای را در نظر گرفته‌است که توسط کارشناسان این حوزه در سراسر کشور در عرصه های طبیعی در حال اجراست.سطح عرصه کشور ۱۶۸.۸ میلیون هکتار است که ۱۳۴.۴ میلیون هکتار وسعت منابع طبیعی کشور است و از این میزان هم ۱۷میلیون هکتار با احتساب بیشه زار، وسعت جنگل ها و ۳۲.۶ میلیون هکتار وسعت بیابان های کشور است.
ترحم بهزاد، مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در این زمینه گفت و گویی که با خبرنگار ایرنا داشت؛ او با اشاره به وسعت عرصه ها و منابع طبیعی کشور گفت: سطح عرصه کشور ۱۶۸.۸ میلیون هکتار است که ۱۳۴.۴ میلیون هکتار وسعت منابع طبیعی کشور است و از این میزان هم ۱۷میلیون هکتار با احتساب بیشه زار، وسعت جنگل ها و ۳۲.۶ میلیون هکتار وسعت بیابان های کشور است.
ایرنا: بهره برداری از جنگلها و عرصه ها در کشور به چه طریقی انجام می شود؟
بهزاد: طبق ماده ۳ قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها هرگونه بهره برداری از عرصه ها باید در قالب طرح باشد بر همین اساس قبل از تهیه طرح مرتعداری باید بهره برداران دارای صلاحیت شناسایی شوند و برای این کار یک شیوه نامه فنی و اجرایی بهره برداری از مراتع کشور تدوین و به استانها ابلاغ شده است.
این شیوه نامه پیش تر در قالب سه شیوه نامه جدا بود ولی با یک ساماندهی در پنج فصل تحت عنوان اصلاح شیوه نامه فنی اجرایی طرح مرتع داری به استانها ابلاغ شده است.
ایرنا: مهمترین اقداماتی که تاکنون در راستای بهره برداری و مدیریت بهینه مراتع داشتید، چه بود؟
بهزاد: در این راستا تاکنون از مجموع ۸۴ میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار مراتع کشور، ۸۲ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار را ممیزی انجام داده ایم و برای این میزان ممیزی هم ۴۳ میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار تهیه طرح شده است که ۵۳ درصد کل سطح ممیزی شده است.
۲۴ میلیون و ۲۶۰ هزار هکتار نیز احاله مدیریت شده است یعنی بیش از ۵۶ درصد نسبت به تهیه طرح انجام شده احاله مدیریت انجام و برای ۳۸۱ هزار خانوار پروانه چرا صادر شده‌است.
سایر ظرفیت‌ها و پتانسیل‌هایی هم در بخش منابع طبیعی وجود دارد که نگرش سازمان در سال‌های گذشته بحث تعلیف چرای دام و علوفه بوده و در راستای بهبود پوشش گیاهی و معیشت مردم و اقتصادی کردن این بخش درصدد برآمدیم تا در قالب طرح های مرتع داری از ظرفیت های موجود و پتانسیل های متنوع در این راستا استفاده کنیم.
ایرنا: آیا طرح جایگزینی برای دامداری که امروز تهدیدی برای مراتع است، دارید؟
بهزاد: در راستای اقتصادی کردن ظرفیت های این بخش ترویج بوم گردی و گردشگری، زراعت چوب، توسعه زنبورداری، پرورش ماکیان پرورش، وحوش و پروار بندی، استفاده از گونه‌های چندمنظوره و کشت و علوفه کاری، انرژی های نو در دستور کار قرار گرفته است و مجوزهای لازم به متقاضیان سرمایه گذاری داده شده است تا به جای استفاده از دام برای حفظ منابع پایه و اقتصادی کردن طرح ها به این موارد نیز اهتمام کنند.
مجریان مکلف هستند پس از ابلاغ شیوه نامه (شیوه نامه فنی و اجرایی بهره برداری از مراتع کشور ) نسبت به تهیه طرح اقدامات لازم را انجام دهند؛ در این راستا راهنمای طرح فنی مرتعداری را بازنگری اصلاح و به استانها ابلاغ کردیم.
ایرنا: درباره طرح جهادی احیای سرزمین و اهداف آن هم توضیحاتی بفرمایید؟
بهزاد: عرصه منابع طبیعی بسیار گسترده است و نمی توان بدون حضور و مشارکت مردم از این عرصه صیانت و حفاظت کرد؛ در راستای مردمی‌سازی فعالیتهای اجرایی، برنامه جهادی احیای سرزمین با تبیین نقش دولت، مردم و تشکل ها مطرح و در دستور کار استان ها قرار گرفته است.
سازمان در حال حرکت به سمت مونیتورینگ و روش کنترل مدیریت سرزمین با استفاده از تجهیزات جدیدی است که وجود دارد؛ از جمله واحد پنجره زمین با توجه به تصاویر ماهواره خیام که ساخت خود کشور است با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای محدوده کمتر از ۲ متر را هم برای ما مشخص می‌کند.
در این اقدام تغییر تحولات توسط تصاویر ماهواره‌ای حتی در کمترین و کوچکترین مقیاس در عرصه ها قابل مشاهده‌است و هر ۴۸ ساعت یک بار تصاویر پردازش و به روز شده و کنترل می‌شود و اگر ماهم کنترل نکنیم، خود دستگاه امنیتی کنترل و تذکر می‌دهد تا اقدامات لازم صورت گیرد.
ایرنا: به غیر از برنامه ها و طرح های گفته شده طرح مطالعاتی و یا برنامه دیگری دارید؟
بهزاد: برای اینکه برنامه مدونی برای این موضوع داشته باشیم طرحی هم تحت عنوان طرح تحول احیای پوشش گیاهی و تولید علوفه مراتع کشور را تهیه و تدوین کرده ایم و در حال بررسی در هیات وزیران است و پنج نوع عملیات درقالب آن تدوین شده‌است.
در همین راستا تبدیل دیم زارهای کم بازده (دیم زارهایی با راندمان تولید کمتر از ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار) در راستای تامین علوفه و نهاده دام، پایداری خاک، نفوذ پذیری آب در دستور کار است که در این طرح تصمیم گرفته شد تا از گونه های پایای مرتعی در تناوب کشت غلات در مرتع استفاده شود.
این اقدام نیز در سطح ۵۰۰ هزار هکتار در یک برنامه پنج ساله در کنار عملیات بیولوژیک و بیومکانیک انجام می‌شود.
ایرنا: عملیات بیولوژیک و بیومکانیک چه مزایایی دارند و در چند هکتار اجرا می‌شود؟
بهزاد: خاک یکی از منابع مھم و اساسی است که نقش مھمی در تامین و تھیه احتیاجات و نیازھای اولیه و ضروری انسان، به خصوص غذا و چوب دارد.
ھرگونه اقدامی در جھت بھره برداری صحیح و بھینه از این نعمت الھی در اولویت اساسی و زیر بنای ھر کشوری قرار دارد و اقدامات مدیریتی و عملیات بیولوژیکی در پروژه ھای آبخیزداری شامل تدابیری می‌شود که موجب کاھش میزان فرسایش خاک و ھدررفت آب در عرصه ھای آبخیز کشور می‌شوند.
در این راستا در کنار سایر اقدامات و طرح های تدوین شده در کشور عملیات بیولوژیک در سطح یک میلیون هکتار تدارک دیده شده است که تحت عنوان بذرپاشی، بذرکاری، کوپه کاری و نهالکاری اجرا می‌شود.
عملیات بیومکانیک نیز در سطح یک میلیون و ۲۵۰ هزار هکتار تحت عنوان چاله فلسی، کنتور فارو، پیتینگ، چاله چوله، احداث هلاله ابگیر، ذخیره نزولات اسمانی، گورآب تدارک دیده شده است.
همچنین عملیات قرق و حفاظت نیز در سطح ۲.۴ میلیون هکتار اجرا می‌شود که در حدود ۵۰ میلیون هکتار از اراضی نیز در قالب طرح مدیریت چرا محافظت می شود چرا که اگر زمان ورود دام، ظرفیت چرا و زمان خروج رعایت شود در تجدید و زاداوری عرصه ها کمک می کند و آسیبی به مرتع نمی‌رسد و در ضمن حفظ منابع پایه می توان شاهد افزایش وزن لاشه و محصولات دامی هم بود که از نظر اقتصادی بسیار مقرون به صرفه خواهد بود.
ایرنا: با توجه به اینکه مشارکتهای مردمی در طرح جهادی احیای سرزمین بسیار با اهمیت است در این زمینه آیا مردم تمایل به مشارکت داشتند؟
بهزاد: یکی از مهمترین طرح ها در زمینه حفاظت و بهره برداری بهینه از مراتع و عرصه های طبیعی دستورالعمل مدیریت چرا، کنترل پروانه چرای دام و ساماندهی کوچ است که در کنار طرح تحول پوشش گیاهی و تولید علوفه در مراتع کشور در دست پیگیری است.
همچنین سند استانی برای حفاظت از عرصه های منابع طبیعی قبل، حین و بعد از خشکسالی تهیه و تدوین شده و جهت اجرا به استانها ابلاغ شده‌است.
از بدو انقلاب تاکنون پنج هزار و ۶۴۰ میلیارد ریال اعتبار به مراتع داده شده که کفاف حفظ، احیا و بهره برداری بهینه از منابع طبیعی و حفظ و احیای عرصه های مرتعی را نمی‌دهد و در این راستا طرح مردمی سازی حفاظت از مرتع تهیه و به مجریان ارائه شده تا بتوان در این مسیر حرکت کرد.
همچنین در راستای بهبود معیشت مردم ۵۰ هزار هکتار کشت داروهای گیاهی با مشارکت خود آنان برنامه ریزی شد که سال گذشته ۵۱ هزار هکتار کشت گیاهان دارویی را شاهد بودیم.
در یک سال گذشته بیش از سه هزار و ۴۰۰ میلیارد ریال (۳۴۰ میلیارد تومان) طبق برآوردهای اقتصادی انجام شده مشارکت مردمی با سرمایه گذاری خود مردم در زمینه گیاهان دارویی، عملیات بیولوژیک و بیومکانیک در بخش منابع طبیعی انجام شد.
در این اقدام عملیاتی و مردمی ۵۱ هزار هکتار در زمینه گیاهان دارویی، ۳۲ هزار هکتار عملیات بیولوژیک و ۱۲ هزار هکتار عملیات بیو مکانیک انجام گرفته‌است.
در راستای بهبود معیشت مردم ۵۰ هزار هکتار کشت داروهای گیاهی را برنامه ریزی کردیم و در این راستا سال گذشته ۵۱ هزار هکتار کشت گیاهان دارویی داشتیم سال گذشته بیش از ۳۴۰ میلیارد تومان طبق برآوردهای اقتصادی انجام شده مشارکت مردمی با سرمایه گذاری خود مردم در زمینه گیاهان دارویی، عملیات بیولوژیک و بیو مکانیک انجام شد که ۵۰ هزار هکتار در زمینه گیاهان دارویی ۳۲ هزار هکتار عملیات بیولوژیک و ۱۲ هزار هکتار عملیات بیو مکانیک داشتیم.
امسال هم فصل کاری شروع شده و تا پایان دی ماه عملیات بیولوژیک و بیومکانیک انجام می‌شود ولی عملیات نهالکاری تا ۱۵ دی فرصت اجرا داریم و برای امسال هم ۵۰ هزار عملیات بیولوژیک و ۲۰ هزار هکتار عملیات بیومکانیک پیش بینی شده‌است.
علاوه بر این موضوع با توجه به اینکه مناطق قشلاقی از ۱۵ آذرماه وارد عرصه های مرتعی می‌شود تاکید می‌شود زمان ظرفیت چرا و کنترل پروانه ها را رعایت کنند و یکسری موارد قانونی در رابطه با تبدیل پروانه چرا وجود دارد که براساس بند ط ماده هشت تبصره یک ماده ۴۷ ایین نامه مصوب هیات وزیران دامداران سالانه با تمدید پروانه لازم است وارد چرای دام شوند.
همچنین در طرح های مرتعداری هم جاهایی که به صورت تلفیقی انجام می شود لازم است که بهره مالکانه به حساب خزانه وارد شود چرا که طبق اصل ۵۳ قانون اساسی باید همه درامدهایی که حاصل می شود به خزانه داری کشور واریز شود تا به دستگاههایی که ضرورت استفاده دارند عودت داده شود و مورد استفاده قرار گیرد.
به گزارش ایرنا طرح های مرتعداری به عنوان یک دستورالعمل حفاظتی و اصلاحی - احیایی از اهمیت ویژه ای در تشکیلات منابع طبیعی برخوردار است. لذا این راهکار به عنوان یکی از سیاست ها و برنامه های اساسی این سازمان دنبال می شود.
بررسی کارشناسان در حوزه منابع طبیعی نشان می دهد یکی از مهمترین عواملی که می تواند مرتعداران را به حفظ و بهره برداری صحیح مراتع ترغیب نماید، داشتن حس مالکیت و یا تضمین معتبری برای استفاده دائمی از یک مرتع است که این تضمین در قالب احاله مدیریت طویل المدت اجرای طرح های مرتعداری میسر شده است.
در هر طرح مرتعداری، اوضاع طبیعی منطقه از قبیل: مکان، موقعیت، مساحت، شرایط آب و هوایی، وضعیت خاک، وضعیت توپوگرافی و پوشش گیاهی، منابع آبی، وضعیت تامین علوفه، موقعیت اجتماعی دامداران موجود در منطقه و سایر مسایل ضروری مطالعه و سپس بر اساس این عوامل، برنامه ریزی های لازم جهت حفظ، احیاء، اصلاح و بهره برداری از مرتع انجام می شود.