به گزارش خبرنگار ایرنا، استان فارس به دلیل تنوع قومی و جمعیت اقوام مختلف و پراکندگی آنها در مناطق مختلف استان به عنوان قطب عشایر کشور محسوب می‌شود؛ در واقع این استان پهناور یک ایران کوچک است که از ایلات بزرگ قشقایی، لر، خمسه، کهمره و دیگر طوایف مستقل بهره می‌برد.
ایل‌راه‌ها مسیر امرار و معاش عشایر
ایل‌هایی که عمده گردش اقتصادی و امرار و معاش آنها از طریق دامداری سیار و کوچ‌رو تأمین می‌شود و کوچ و حرکت ذات زندگی این قشر به شمار می‌رود.
این در حالیست که به دلیل از بین رفتن ایل‌راه‌ها در شرایط کنونی حیات جامعه اقوام و عشایر به خطر افتاده؛ در واقع از بین رفتن ایل‌راه‌ها را می‌توان یک بحران بسیار بزرگ دانست که زنگ خطر آن مدتهاست به صدا درآمده است.
نابودی و تصرف ایل‌راه‌ها مشکلات بسیاری را برای این قشر فراهم و خسارات و هزینه‌های سنگینی را به آنها وارد کرده است، در حقیقت عدم دسترسی به این قشر به دلیل صعب‌العبور بودن مسیرها نه تنها باعث دشوار شدن خدمات‌رسانی به عشایر شده بلکه حوادث مرگبار در این جاده‌های غیراستاندارد، جان عشایر فارس را هم نشانه گرفته است.
مهران نامداری مدیرعامل سازمان مردم نهاد جوانان عشایر فارس در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: از بین رفتن ایل‌راه سبب به هم خوردن اکوسیستم طبیعی و کوچ اجباری عشایر شده و در کنار این اتفاقات ناخوشایند بروز مسائل اجتماعی و درگیری‌های خشونت‌بار بین روستاییان و عشایر که به جرح و مرگ افراد منجر شده هم معضلات فراوانی را ایجاد کرده است.
پیشنهادات برای حل مشکل
نامداری بر ضرورت تدوین قوانین بازدارنده برای حل این معضلات تأکید کرد و گفت: بدون شک حمایت مردمی که در مسیر کوچ عشایر هستند و تلاش ادارات و سازمان‌های مربوطه نیز به کاهش این مشکلات کمک خواهد کرد.
نامداری معتقد است در داستان غم‌انگیز از بین رفتن ایل‌راه‌ها قصور و کوتاهی زیادی انجام شده و امید است در آینده کمتر شاهد تصرف و از بین رفتن ایل‌راه‌ها باشیم.
این کنشگر اجتماعی به بیان پیشنهاداتی برای حل این مشکل پرداخت و گفت: اگر می‌خواهیم به جامعه مولد عشایر کمک کنیم باید تلاش شود تا مسیرها و ایل‌راه‌های عشایری احیا شوند، همچنین باید امنیت راه‌ها با حضور بیش از پیش پلیس راهور، نیروهای مردمی، بسیج و سپاه عشایر فارس تأمین شود تا عشایر بتوانند بدون دغدغه از مناطق ییلاقی به قشلاقی و بالعکس کوچ کنند.
لزوم ثبت ایل‌راه‌ها
نامداری ثبت ایل‌راه‌ها و صادر شدن سند برای این مسیرها را راهکار مهمی برای صیانت از راههای عشایری دانست و افزود: ایل‌راه‌های عشایر به دلایل مختلف از بین رفته و یا تصرف شده است؛ مهمترین عللی که در نابودی ایل‌راه‌ها اثرگذار بوده گسترش بی‌رویه شهرها و روستاها و دست‌اندازی‌ها و سواستفاده از این مسیرها بوده است.
جلوگیری از واگذاری‌های بدون کارشناسی
وی بیان کرد: از آنجا که این مسیرها در ایام خاصی از سال مورد استفاده عشایر قرار می‌گیرند عده‌ای سودجو از این فرصت بهره برده و به تخریب یا تصرف این مسیرها پرداخته‌اند، واگذاری‌های بدون کارشناسی و گسترش جاده‌ها نیز عامل تخریب ایل‌راه‌های عشایری هستند.
مدیرعامل سازمان مردم نهاد جوانان عشایر فارس با اعتقاد به اینکه باید معضلات و مسائل مربوط به جامعه عشایر بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرد، گفت: جا دارد تشکر ویژه‌ای از تلاش‌های جهادگرانه اداره کل امور عشایر در این زمینه داشته باشم، البته می‌طلبد که مسئولان و سایر دستگاه‌های مرتبط نیز برای حفظ ایل‌راه‌ها تلاش کنند.
ایمن‌سازی ایل‌راه‌ها در دولت سیزدهم
به دلیل اهمیت این موضوع مرمت و بازسازی این مسیرها در دستورکار متولیان امر قرار گرفته و این اقدام در دولت سیزدهم با جدیت بیشتر و حتی اولویت قراردادن مسیرهای عشایری در حال پیگیری است.
رئیس دولت سیزدهم معتقد است جامعه عشایری با تولید محصولات دامی و صنایع‌دستی نقش ستودنی در خودکفایی ملی و تأمین امنیت غذایی دارد و به همین دلیل بهبود وضعیت رفاهی عشایر از برنامه‌های محوری دولت سیزدهم است.
به گفته آیت الله رئیسی نیاز است تا امکانات اولیه زندگی عشایرنشینان مانند برق، آب و راه‌ها به گونه‌ای فراهم شود که این قشر زحمتکش دغدغه‌ای جز تکاپو برای تولید نداشته باشند.
سرپرست سازمان امور عشایر کشور نیز ۱۹تیرماه ۱۴۰۲ اعلام کرد: سه هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای تأمین آب، راه و حمایت از تولیدات عشایری و ۲هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان تسهیلات برای عشایر کشور در نظر گرفته شده است.
ایمن‌سازی جاده‌های عشایر در استان فارس هم به عنوان یکی از مهمترین مطالبات این قشر در حال انجام است؛ هرچند که مدیرکل امور عشایر فارس معتقد است خرابی ایل‌راه‌ها شرایط را برای خدمات‌رسانی به عشایر دشوار کرده است و برای تسریع در روند ترمیم و ساماندهی راههای عشایری نیاز است اعتبارات موردنیاز در بودجه دستگاه‌های اجرایی مربوطه دیده شود.
خدمات‌رسانی دشوار به عشایر
عبدالحمید کریمی مدیرکل امور عشایر فارس در این باره گفت: راههای عشایری از لحاظ تقسیم بندی وزارت راه، پایین‌تر از جاده‌های درجه سه روستایی دسته‌بندی می‌شوند؛ این راه‌ها بسیار صعب‌العبور و ناهمواری بوده و همین مسئله باعث شده عشایر با مشکلات زیادی برای تردد رو به رو شوند.
توجه به عشایر در قوانین
کریمی در گفت‌وگو با ایرنا افزود: مجلس شورای اسلامی در سال گذشته مصوباتی را به تصویب رساند که بر اساس آن در قوانین مربوط به روستاها، عشایر هم مورد توجه قرار گرفتند؛ این بدان معناست که طبق قوانین تصویب شده خدماتی که توسط دستگاه‌های اجرایی به روستاییان ارائه می‌شود باید در اختیار عشایر نیز قرار داده شود.
او اضافه کرد: اداره کل امور عشایر فارس طبق آئین‌نامه ساماندهی عشایر و با فرهنگ‌سازی و آموزش‌هایی که انجام می‌دهد در تلاش است تا این مسئله را نهادینه کند که دستگاه‌های اجرایی تأمین نیازهای عشایر از جمله ترمیم راههای عشایری را در بودجه‌ها و اعتبارات سالانه خود در نظر بگیرند و در برنامه هفتم هم عشایر را مانند جامعه شهری و روستایی مورد توجه قرار دهند.
وی گفت: می‌طلبد که احداث، تعمیر و مرمت راههای عشایری در دستورکار اداره‌کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای قرار بگیرد و شرایطی فراهم شود تا این برنامه‌ها بیش از پیش عملیاتی شوند.
ضرورت ایجاد تعامل بیشتر برای حل مشکل ایل‌راه‌ها
مدیرکل امور عشایر فارس که معتقد راهسازی در تخصص اداره‌کل امور عشایر نیست، ادامه داد: اداره‌کل راهداری فارس تاکنون همکاری خوبی با اداره‌کل عشایر داشته اما نیاز است هم‌افزایی بیشتری برای تحقق این امر مهم شکل بگیرد؛ ما هم تمام تلاش خود را برای باز کردن راههای عشایری، تسطیح، راهگشایی و تعمیر و مرمت راههای عشایری به کار گرفته‌ایم.
کریمی بیان کرد: در حال حاضر هزینه آبرسانی و ارائه خدمات به عشایر به دلیل خرابی و سخت گذر بودن راه‌ها چندین برابر شده؛ در حقیقت خدمات به سختی در اختیار عشایر قرار می‌گیرد، این در حالیست که آب مهمترین مایه حیات بشر محسوب می‌شود و نیاز است دسترسی راحت‌تری برای آبرسانی به این قشر فراهم شود؛ امیدواریم با انعقاد تفاهم‌نامه‌ها و ارتباطاتی که برقرار می‌شود به تسریع در روند بهتر شدن شرایط جاده‌ها و راه‌ها کمک کنیم.
او عنوان کرد: گستردگی راههای عشایری بسیار زیاد است؛ اگر هر مترمکعب آبرسانی به شهرها را حدود ۶۰۰ تومان در نظر بگیریم برای مناطق عشایری این رقم بیش‌از چهار هزار و ۸۰۰ تومان است که رقم قابل‌توجهی است.
وی با بیان اینکه تسطیح و مرمت جاده‌های عشایری بر اساس اولویت انجام می‌شود، گفت: خصیصه راههای عشایری این است که این راه‌ها پس از هر بارندگی به سیستم ساختاری اولیه خود برمی‌گردند و نیاز است مرمت دوباره آن با تأمین اعتبارات انجام شود.
چه اعتباراتی به مرمت ایل‌راه‌های فارس اختصاص داده شده است؟
مدیرکل امور عشایر فارس در خصوص عملیات اجرایی مرمت و نگهداری راههای عشایری طی سالهای ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ گفت: مرمت و بازسازی راههای عشایری در سطح شهرستان‌های فارس به طول ۲هزار و ۷۵۷ کیلومتر و با اعتبار مصوب ۴۸ هزار و ۴۰۸ میلیون ریال و تخصیص اعتبار هفت هزار و ۴۰میلیون ریال در سال ۹۹ انجام شد.
کریمی ادامه داد: تسطیح و ریگلاژ راههای عشایری هم به طول چهار هزار و ۸۰۷ کیلومتر و با اعتبار مصوب ۸۸ هزار و ۹۵۱ میلیون ریال و تخصیص اعتبار ۲۶ هزار و ۳۷میلیون ریال از جمله اقدامات صورت گرفته در سال ۱۴۰۰ بود.
وی اضافه کرد: در سال ۱۴۰۱ نیز تسطیح و ریگلاژ راههای عشایری در سطح شهرستان‌های فارس به طول ۶هزار و ۵۱۸ کیلومتر و با اعتبار مصوب ۱۳۶ هزار و ۲۰ میلیون ریال و تخصیص اعتبار ۱۲۲ هزار و ۱۳۱ میلیون ریال انجام شد و این اقدامات همچنان ادامه دارد.
تلاش برای ثبت ایل‌راه غرب شیراز به طول ۴۰ کیلومتر
مدیرکل امور عشایر فارس تلاش برای ثبت ایل‌راه غرب شیراز به طول ۴۰ کیلومتر را از دیگر اقدامات برای صیانت از مسیرهای عشایری دانست و گفت: در طول این سال‌ها بیش از ۱۴هزار کیلومتر راه عشایری از محل منابع اعتباری مختلف ملی و استانی، مخلوط‌ریزی، مرمت و راهگشایی شده است؛ این در حالیست که راهسازی و جاده‌سازی بر عهده وزارت راه و اداره کل راهداری استان است و امور عشایر صرفا اعتبارات راهگشایی و مرمت راه‌ها و ایل‌راه‌های عشایری را دریافت می‌کند.
براساس سرشماری ثبت شده جمعیت عشایر فارس ۱۲۰هزار نفر است و استان فارس از ۲۶ هزار و ۷۸۰ خانوار عشایر کوچنده بهره می‌برد که به عنوان نخستین قطب عشایری کشور ۲.۵ تا ۳ درصد جمعیت فارس را شامل می‌شوند؛ لذا توجه به حفظ این راه‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار است.