موقعیت جغرافیایی ارمنستان برای دسترسی به کشورهای اروپایی، در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بیش از پیش اهمیت یافت و در برنامه‌های سیاسی و راهبردی جمهوری اسلامی ایران دارای جایگاه ویژه‌ای است. این جایگاه چنان است که مقام معظم رهبری می فرمایند که «جمهوری اسلامی، سیاست‌ها و برنامه‌هایی را که منجر به بسته شدن مرز ایران و ارمنستان شود، هرگز تحمل نخواهد کرد». امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان نیز حفظ ثبات و امنیت در منطقه قفقاز را از اولویت‌های قطعی ایران عنوان نموده و بر مخالفت کشورمان با هرگونه «تغییر ژئوپلتیک منطقه» تأکید کرده است. ارمنستان به عنوان کشور عضو اتحادیه اقتصادی اورآسیا یک فرصت اقتصادی برای جمهوری اسلامی ایران است، ازجمله می توان به دروازه ورود ایران به بازار بیش از ۸۰۰ میلیارد دلاری اتحادیه اورآسیا، سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی، ارسال خدمات فنی و مهندسی و غیره اشاره کرد.
ارمنستان با قدمت سه هزار ساله
ارمنستان منطقه‌ای که بیش از ۳۰۰۰ سال قدمت دارد و در حوزه فرهنگی ایران بزرگ تعریف می‌شود. به طوری که برای نخستین بار، در کتیبه داریوش، در بیستون که مربوط به سال ۵۲۱ قبل از میلاد است، نام ارمنستان آمده است. از لحاظ موقعیت جغرافیایی، منطقه ای در مرز آسیا و اروپا است. با قدرت گرفتن امپراتوری هخامنشی در ایران، ارمنستان در قلمرو این امپراتوری قرار گرفت و پس از آن در دوره‌های مختلف، زیر سلطه ایرانیان بود. اما، در دوره‌ای با تشویق «شاه عباس»، ارامنه به ایران مهاجرت کردند و در مدت کوتاهی توانستند جایگاه خود را در جامعه ایرانی به دست آوردند و به عنوان افرادی کوشا و کارآمد در بین ایرانیان معروف شوند. از طرف دیگر، ملت مهمان‌نواز ایران نیز ارامنه مهاجر را در میان خود پذیرا شدند و با آنان با انصاف و مروت رفتار نمودند و حقوقی برابر با سایر اعضای جامعه برای آنان قایل شدند. اکنون هم نیز که عصر تکنولوژی های نوین و ارتباطات قرار داریم، همچنان پیوند دو ملت ایران و ارمنستان گرمی و صمیمیت تاریخی خود را حفظ کرده است و به زندگی و مراودات دوستانه خود ادامه می‌دهد. بنابراین، موقعیت ها و اشتراکات بسیاری از روزگاران گذشته تا به امروز موجب شده اند تا روابط ایران و ارمنستان پایدار و استراتژیک باقی بمانند.
سابقه تاریخی خوب در روابط بین دو ملت ایرانی و ارمنی، تأثیرات مثبتی بر مناسبات دو کشور در دوره‌های بعدی بر جای گذاشت. تا جایی که دو کشور توانستند با لغو روادید میان خود، رفت و آمد و مناسبات میان دو کشور را با تسهیلات و سرعت بیشتری پیگیری کنند. علاوه براین، ارمنستان به عنوان شریک روزهای سخت ایران و بخشی از کریدور شمال-جنوب است.
ارمنستان نه تنها به عنوان یکی از مهمترین همسایه‌های کشور به شمار می‌آید، بلکه جمهوری اسلامی ایران بر پایه عناصر مختلف فرهنگی، پیوستگی تاریخی و جغرافیایی و «همپوشانی ژئواکونومیک»؛ همگرایی و همکاری گسترده تری را با هم سنخ فرهنگی و هم پیوندهای اقتصادی خود آغاز کرده است.
اقتصاد ارمنستان
ارمنستان کشوری است آزاد که از لحاظ آزادی‌های اجتماعی در جهان رتبه بالایی دارد. حتی در رتبه‌بندی سال‌های قبل، از لحاظ آزادی اقتصادی و اجتماعی بالاتر از فرانسه ارزیابی شده است. این کشور از منظر تعداد سازمان‌های مردم‌نهاد از موقعیت و جایگاه خوبی برخوردار است. بنابراین، توسعه همکاری‌ها با سازمان‌های غیردولتی ثبت‌شده ارمنی که به‌طور رسمی فعال هستند، در جهت گسترش روابط دو کشور می‌تواند بسیار مفید باشد. همچنین برقراری ارتباط با سازمان‌های ارامنه ایران مثل باشگاه آرارات و دیگر موسسات فرهنگی ارامنه و سایر موسسات فرهنگی فعال در جمهوری اسلامی ایران عامل مهمی در گسترش روابط است.
وضعیت اقتصاد و اشتغال در ارمنستان تعریفی ندارد و مردم اغلب به بانک‌ها و موسسات اعتباری بدهکار هستند. در کنار مردم فقیر البته اقلیت ثروتمند یا به قول خود ارمنی ها، مافیا هم وجود دارد که با روی آمدن نیکول پاشینیان مافیا و فساد اداری کمتر شده است. بعد از جنگ اوکراین و روسیه و با هجوم مردم روسیه به این کشور، وضعیت اقتصادی این کشور را تغییر داد و با آمدن گردشگران و شرکت های روسی باعث وارد شدن چندین دلار و یوور به این کشور شد که کاهش قیمت دلار و یورو را در پی داشت و در مقابل ارزش درام بالا رفت که باعث تغییر در قیمت اجناس و اجاره خانه و گران شدن مسکن شده است.
سابقه تاریخی خوب در روابط بین دو ملت ایرانی و ارمنی، تأثیرات مثبتی بر مناسبات دو کشور در دوره‌های بعدی بر جای گذاشت. تا جایی که دو کشور توانستند با لغو روادید میان خود، رفت و آمد و مناسبات میان دو کشور را با تسهیلات و سرعت بیشتری پیگیری کنند. علاوه براین، ارمنستان به عنوان شریک روزهای سخت ایران و بخشی از کریدور شمال-جنوب است
اکبر گداری، رایزن بازرگانی ایران در ارمنستان در سال ۱۴۰۱، بازار ارمنستان را یک بازار ۳۰۰ میلیونی دلاری عنوان می کند و معتقد است که این کشور همسایه ظرفیت بسیار خوبی برای شرکت‌های معتبر ایرانی دارد، برای مقایسه باید بدانیم که بازار روسیه با جمعیت چند برابر ارمنستان یک بازار ۵۰۰ میلیون دلاری است. بر اساس گزارش‌های رسمی در ارمنستان، ۵۳۰۰ شرکت با سرمایه ایرانی فعالیت می کنند، که این رقم بر اساس آمارهای وزارت توسعه اقتصاد، ۳۶/۶ درصد شرکت های خارجی ثبت شده در ارمنستان است. شرکت های ایرانی در ارمنستان و یا شرکت‌های مشترک دو کشور عمدتا در حوزه های ساختمان سازی، تجارت، گردشگری، حمل و نقل، منسوجات خدمات فنی مهندسی و کشاورزی فعال هستند.
در بخش اقتصادی اگر چه ارمنستان در محاصره است و ایران می تواند بهترین تامین کننده محصولات مورد نیاز این کشور در تمام زمینه‌ها از خوراک و پوشاک تا کالاهای صنعتی و تکنولوژی و استراتژیک باشد، اما متاسفانه حضور اقتصادی ایران در آن کشور بسیار ضعیف است و علی رغم روابط نامناسب ارمنستان با ترکیه، کالاهای ترک در ارمنستان به مراتب بیشتر از کالاهای ایرانی به چشم می‌خورد. در حالی که ورود کالاهای ایرانی علاوه بر اینکه به نفع ارامنه است و از نظر اقتصادی به نفع اقتصاد ایران که در باب گسترش حضور فرهنگی ایران نیز نقش بسیار مهمی ایفا خواهد کرد.
اشتراکات فرهنگی ایران و ارمنستان
اشتراکات فرهنگی و زبانی ایران و ارمنستان چنان فراوان است که می توان به فرهنگ عروسی و جهیزیه ارامنه، مراسم‌های عزاداری، کسب روزی حلال، احترام به سالمندان، روابط خانوادگی، احترام به مناسک مذهبی، خداپرستی، کمک به همنوع و... اشاره کرد. لذا می‌توان گفت که تاکید بیشتر بر مقاومت، خداپرستی، رزق و روزی سالم، نیکی به پدر و مادر، احیای اجتماعی، وفاداری در زندگی مشترک و ... از جمله موضوعاتی است که در فرهنگ دو کشور بسیار پسندیده و مشترک است. بنابراین، گسترش اشتراکات فرهنگی ایران و ارمنستان و توسعه ارتباطات و حس وحدت آفرینی نه تنها می‌تواند به پایداری روابط دو کشور بیش از پیش کمک نماید و موجبات دوستی و مودت پایدار گردد، بلکه تاثیر تنش‌های تفرقه افکنانه قدرت‌های خارجی را در منطقه به شدت کاهش دهند.
ملت ارمنی، در نقطه تلاقی تمدن‌ها و فرهنگ شرق و غرب، به واسطه قدمت و برپایی تمدن در طول ادوار گذشته، جایگاه شایسته‌ای در فرهنگ و هنر دارد. کاوش‌های باستان شناسی گواهی بر این ادعاست. اگرچه تهاجمات دیگر اقوام ضربات ویرانگری به پیکره فرهنگ و قوم ارمنی وارد کرده است، اما سابقه تمدن و فرهنگ ارمنی از پنج هزار سال قبل از میلاد، وجود داشته است. به طوری که امروزه ملت ارمنی افتخار می‌کند که از چند قرن پیش از میلاد، فرهنگ و سنت‌های خود را در حوزه های مختلف از جمله شعر و هر عنصر از رقص‌های محلی خود را دوست دارند و نسل به نسل منتقل کرده‌اند و لایه‌های زیرین اصالت فرهنگ‌شان را حفظ کرده‌اند. اگرچه از فرهنگ غرب نیز تاثیر پذیرفته‌اند و نفوذ فرهنگ و ارزش‌های غربی توسط نهادهای فرهنگی اروپایی و آمریکایی دامن زده می‌شود، اما جنبش‌هایی مانند همجنس‌گرایان در این کشور چندان موفق به نظر نمی‌رسند ولی همچنان حیا در میان زنان ارمنی از بنیان‌های اخلاقی رایج است و می‌توان به عنوان یکی از رمزهای پایداری خانواده‌های آنان برشمرد. بنابراین، از گذشته تا کنون، زنان ارمنی به عنوان پایه‌های اصلی جامعه که کار تربیت فرزندان عمدتا بر دوش آنان بوده، نقش بسزایی در حفظ ارزش‌های اخلاقی و بقای خانواده داشته‌اند.
مؤلفه‌های ثمربخشی فعالیت‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان:
۱- خانواده در ارمنستان
از ظرفیت‌های که می‌توان از آن بهره جست و فعالیت‌های فرهنگی را براساس آن شکل داد، جایگاه مهم خانواده در نزد ملت ارمنی است. اگر به سه شاخص اصلی زنان ارمنی؛ "وفاداری"، "خانه داری" و "اهمیت به تربیت فرزندان" اشاره کرد، تغییرات زیادی نیز در وضعیت زنان به رغم گذشت بیش از ۳۷ سال از استقلال این کشور رخ نداده است. چرا که طبق قوانین قانون اساسی جمهوری ارمنستان، تفاوتی میان مرد و زن وجود ندارد و کلمات «هرکس» ،«شهروندان»، «انسان» به کار رفته است. در ماده ۱۵ تمامی افراد بدون در نظر گرفتن ملیت، جنسیت و … در برابر قانون مساویی هستند و قانون حافظ آزادی و حقوق همگان می‌باشد. بنابراین، زنان در مقابل قانون، با مردها برابر هستند و می‌توانند از تمامی حقوق خود دفاع نمایند و ماده ۲۰ اجازه دخالت در زندگی شخصی را منع می‌کند و ماده ۱۲۱۶ قانون مدنی می‌گوید زن از تمام حقوق قانونی استفاده می‌کند. آزادی بیان، آزادی مذهب، ایجاد حزب، حق وراثت و غیره.
دختران و زنان ارمنی در همه ادوار تاریخی نقش مهمی را در دفاع از خانواده و میهن خود ایفا نمودند. در حال حاضر نیز زنان ارمنی در همه عرصه‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و علمی کشور فعال می‌باشند. حقوق و اختیارات زنان در ارمنستان در دوران‌های مختلف متفاوت بوده است و هر دوره بنا به ویژگی‌های خود تاثیری بر حقوق زنان داشته است. اولین جنبش جدی زنان ارمنی در اواخر قرن ۱۹ و تحت تاثیر جنبش زنان فرانسه و اروپا شکل گرفت و بنیانگذاران آن خانم‌هایی بودند که در اروپا تحصیل کرده و به ارمنستان برگشته بودند.
۲- هنر در ارمنستان
با توجه به جایگاه بالا و قابل توجه هنر در ارمنستان، در روابط فرهنگی دو کشور باید به این امر توجه ویژه داشت. ارامنه در بعد موسیقی بخصوص موسیقی کلاسیک و نوازندگی پیانو و کمانچه بسیار متبحرند. در جشنواره‌های جهانی پیانو و اپرا از کشورهای مطرح دنیا هستند. همچنین در بخش تئاتر نیز توانمند و دارای شهرت جهانی‌اند. هنر در زندگی مردم ارمنی نقش مهمی دارد و حضور هنری ایران می‌تواند بخش قابل ملاحظه‌ای از مردم از فرهیختگان و هنرمندان تا مردم عادی را تحت تاثیر قرار دهد. در بخش سینمایی ارمنستان دارای امکانات قوی نیست و به حمایت و همکاری ایران نیازمند و مشتاق است. همکاری‌های سینمایی دو کشور با استقبال طرف ارمنی روبروست. مانند ساخت فیلم«یه‌وا»[۱]. بنابراین و با توجه به اهمیت خانواده در نزد ملت ارمنی می‌توان به معرفی سبک زندگی خانواده مسلمان ایرانی اقدام نمود که شرایط برای پذیرش آن بسیار مهیا و آماده است.
۳- ایران شناسان ارمنی
ارامنه ایرانی در ارمنستان پتانسیل بسیار خوب فرهنگی هستند. آنان به دلیل اینکه نگاه مثبت و خاطرات خوبی از ایران دارند، مبلغین خوبی برای فرهنگ ایرانی هستند. این افراد بخش‌های مختلف فرهنگی از جمله زبان فارسی آماده همکاری با رایزنی فرهنگی ایران هستند. برخی از آنها نویسندگان معروف در ارمنستان هستند و در دانشگاه‌ها حضور قوی و فعال دارند، در بخش‌های مختلف هنری حضور دارند. برخی از آنها تاجران موفقی هستند و تمامی آنها برای گسترش فرهنگ ایران و تقویت روابط آماده همکاری با ایران هستند. برخی از آنها نیز به شکل پیوسته و دائم و برخی به شکل پروژه‌ای و ساعتی با رایزنی فرهنگی کار می‌کنند. آنان در ترجمه آثار، همکاری بسیار خوبی با رایزنی داشته‌اند. بخصوص برای ترجمه آثار فارسی به ارمنی از ترجمه قرآن‌کریم و کتاب‌های اسلامی گرفته تا کتب شعر، ادبیات، تاریخ و ....
سابقه مطالعات ایرانشناسی در کشور ارمنستان در حوزه‌های متعددی حتی در سطح جهانی مطرح می‌باشد. این سابقه طولانی و قدیمی موجبات توسعه همکاری‌های فرهنگی ایران را بیش از پیش در این کشور فراهم کرده است. «هرایر موسسیان» زبان شناس، ایران شناس و مدرس بزرگ ارمنی که فعالیت‌هایش پیرامون ایران شناسی و ادبیات فارسی بسیار گسترده بوده کتاب «باده عشق» امام خمینی(ره) را به زبان ارمنی ترجمه کرد. ظرفیت‌هایی مانند ایران شناسان ارمنی می تواند به معرفی انقلاب اسلامی، امامین انقلاب، شیوه زندگی خانواده ایرانی مسلمان، دفاع مقدس، مقاومت و غیره کمک شایان توجه ای کند.
ارامنه ایرانی در ارمنستان پتانسیل بسیار خوب فرهنگی هستند. آنان به دلیل اینکه نگاه مثبت و خاطرات خوبی از ایران دارند، مبلغین خوبی برای فرهنگ ایرانی هستند. این افراد بخش‌های مختلف فرهنگی از جمله زبان فارسی آماده همکاری با رایزنی فرهنگی ایران هستند
از دیگر ایران شناسان بسیار تاثیر گذار حال حاضر کشور ارمنستان می‌توان به «وارطان ووسکانیان» رئیس کرسی ایران شناسی دانشکده شرق شناسی دانشگاه دولتی ایروان اشاره کرد. او علاقمند به زبان ها و گویش‌های هندو ایرانی، ادیان و فرهنگ ایرانی، تاریخ ایران، جوامع ایرانی ارمنی، جوامع ارمنی– ترکی و اقوام ترک است.
"ووسکانیان" عاشق ایران است و انقلاب اسلامی را به خوبی درک کرده و در خصوص اندیشه های امام خمینی (ره) می گوید: «نقش ایشان در بدست آوردن الگوی همزیستی و مسالمت امیز در جهان غیر قابل انکار است». او کتاب‌هایی از جمله: کتاب خواندن زبان فارسی در دو جلد برای دانشجویان کرسی ایرانشناسی و همچنین مقالاتی با عناوین مقدمه‌ای بر تاریخ و فرهنگ مردم تالش، نوروز ایرانیان، آسیب‌شناسی روابط ارمنستان و ایران؛ نگاهی از ارمنستان، آسیب‌شناسی روابط ارمنستان و ایران؛ در مهمترین مجلات معتبر ارمنستان به چاپ رسانده است.
۴- مراکز ایرانشناسی
مطالعات ایرانشناسی در ارمنستان در سه مرکز جداگانه؛ یعنی، فرهنگستان علوم جمهوری ارمنستان، دانشگاه دولتی ایروان و مخزن دولتی نسخه‌های خطی ماتِناداران، صورت می‌گیرد. فرهنگستان علوم ارمنستان، که مهمترین مرجع علمی این جمهوری است، در ۱۹۴۳م، در ایروان، دایر و دارای پنج شعبه با ۲۷مؤسسه و شورای علمی است. دانشکده خاورشناسی دانشگاه ایروان، که در ۱۹۶۸م تأسیس شد، بخش دیگری از این فرهنگستان محسوب می شود. از ۱۹۴۰م، که کرسی خاصی به نام زبان‌شناسی شرقی در این دانشگاه اختصاص داده شد، مطالعات ایرانشناسی در آن صورت جدی‌تری به خود گرفت. بخش دیگر فرهنگستان علوم ارمنستان مخزن دولتی ماتناداران است.
کرسی ایرانشناسی دانشگاه دولتی ایروان واقع در دانشکده شرق شناسی در سال ۱۹۵۸ به طور مستقل آغاز به کار کرد و در حال حاضر ریاست آن بر عهده آقای «وارطان ووسکانیان» می‌باشد. کرسی ایران شناسی در این دانشکده از قابلیت‌های ویژه‌ای در نزد اساتید دانشگاه و محبوبیت‌های خاصی در نزد دانشجویان برخوردار است، تاجائیکه این کرسی هر ساله دانشجویان خود را از طریق کنکور سراسری با امتیازات بالا جذب کرده و یکی از کرسی‌های دانشکده است که دوره دکترا نیز دارد.
۵- حوزه رسانه
ظرفیت دیگر، حوزه رسانه است. در حوزه رسانه، تولید برنامه‌های تلویزیونی در ارمنستان بسیار ضعیف است و تولید سینمایی رونق چندانی ندارد. در دوره‌هایی پخش سریال‌های آمریکای لاتین رونق گرفته بود، اما جامعه آنها را ضد خانواده تشخیص داد و در سال‌های اخیر با سریال‌های کره‌ای و هندی جایگزین شده‌اند. پس از استقلال ارمنستان زمینه برای ورود رسانه و مطبوعات آزاد و غیر دولتی فراهم شده و نشریات و رسانه‌های زیادی امتیاز فعالیت گرفتند. رسانه‌ها در این دوره از استقلال ارمنستان به یک مفهوم ویژگی قومی (ارمنی) یافته و در جهت انسجام فرهنگی و ملی تلاش کردند. در ارمنستان ۵۵ شبکه رادیویی و ۴۸ شبکه تلویزیونی فعالیت می‌کند. اکثر آنها خصوصی بوده اما مورد اعتماد دولت هستند. اگر تلفن‌های همراه را نیز در گسترش آگاهی‌رسانی دخیل بدانیم باید گفت بیش از سه میلیون تلفن همراه در کشور استفاده می‌شود. ایروان را باید مرکز مهم نشر و انتشار مطبوعات و حتی کتب دانست. در دیگر شهرها چندان توجهی به مطبوعات و رسانه نمی شود. در حال حاضر در ارمنستان ۴۷ روزنامه با تیراژ ۲۴ هزار نسخه در دسترس عموم قرار می دهند. رسانه‌های ارمنستان تلاش جدی دارند که در مواجه با آذربایجان و ترکیه به تقویت همبستگی ملّی و هماهنگی میان بخش‌های مختلف اجتماعی پرداخته و مردم را در جهت موضع‌گیری یک جانبه و فراگیر منسجم و متحد کنند.
بنابراین، بستر فعالیت‌های فرهنگی ایران نیز در حوزه رسانه بسیار مهیاست و با توجه به این که سینمای ایران، به سینمای معنویت گرا شهره است، می‌تواند به جایگاه شایسته و بایسته‌ای نزد خانوانده ارمنی دست یابد.
۶- زبان و ادبیات فارسی
به دلیل مشترکات عمیق فرهنگی و روابط چندصد ساله، اقبال مردم به آموختن زبان فارسی و تشویق فرزندانشان برای آموزش زبان فارسی بسیار زیاد است. بنابراین، گسترش زبان فارسی در کشور ارمنستان، پایگاه فرهنگی و سیاسی ما را در آن کشور تقویت می‌کند. بین زبان ارمنی و فارسی بیش از ۱۱۸۰ کلمه مشترک وجود دارد که دقیقا به یک معنا به کار می‌رود. در واقع ۱۱۸۰ کلمه فارسی در زبان ارمنی استفاده می‌شود و این نشان از مشترکات فراوان فرهنگی و زبانی و در واقع نشانگر عمق نفوذ زبان فارسی در واژگان زبان ارمنی است. به‌دلیل روابط خوب ایران و ارمنستان اقبال برای آموزش زبان فارسی بسیار بالاست. هم‌مرزبودن و روابط نزدیک اقتصادی ضرورت آموختن زبان فارسی را برای ارامنه بیشتر و ملموس‌تر کرده است. در مناطق جنوبی ارمنستان هر چه به ایران نزدیک‌تر می‌شویم نیاز و درخواست برای یادگیری زبان فارسی بیشتر می‌شود. دولت ارمنستان با گسترش روابط و توسعه زبان فارسی موافق است و برای این موضوع همراهی می‌کند و مانعی برای آن وجود ندارد. مدارس زیادی در ارمنستان کلاس‌های اجباری و اختیاری آموزش زبان فارسی دارند و درخواست برای گسترش آن بسیار زیاد است.
۷- حوزه کتاب و کتابخوانی
حوزه کتاب و کتابخوانی در ارمنستان بسیار مهم و حایز اهمیت است. همیشه، ملت ارمنی احترام خاصی برای کتاب و کتابخوانی قائل بوده‌اند تا جایی که می‌توان گفت که کتاب به عنوان یک پدیده عبادی نزد آنان بشمار می‌رود. ملت ارمنی عاشق کتاب هستند و عشق به کتاب و خرید کتاب دارند. به طوری که نرخ مطالعه نزد آنان بالاست. حتی ملت ارمنی سابقه ۵۰۰ ساله چاپ و نشر دارند. در سال ۲۰۱۲ در ارمنستان ایروان، به عنوان پایتخت فرهنگی کتاب نامیده شد. بنابراین می‌توان از این ظرفیت گران بها برای ترویج و گسترش مطالعه کتاب‌های ایرانی در ارمنستان همراه با وارد کردن الگوهای مطالعه و کتاب بهره وافری جست.
سخن پایانی
ارمنستان در طول تاریخ نزد ایران و ایرانیان جایگاهی ویژه دارد. بعد از استقلال ارمنستان، در سال ۱۳۷۸ شمسی، فعالیت های فرهنگی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ایروان آغاز شد. اما امروز با توجه به تغییر و تحولات صورت گرفته در منطقه، نیازمند فعالیت‌های فرهنگی مهندسی شده و اجرا سازی طرح تحول هستیم. به عبارتی، یکی از مهمترین اولویت‌های رایزنی فرهنگی در حوزه فعالیت‌های فرهنگی باید براساس مرجع سازیِ روایتِ ایرانی از ایران فرهنگی و زبان و ادب فارسی در ارمنستان و ناظر به «روایتگریِ مؤثر و جریان ساز از ایران و انقلاب اسلامی» باشد. از این طریق می‌توان از فرهنگ و تمدّن ایرانی و صیانت از مواریث و مفاخر ایران فرهنگی و همچنین آموزش و پژوهش در زمینه‌های ایران، زبان و ادب فارسی، آداب و رسوم و رویدادهایی مانند نوروز و غذاهای ایرانی، معماری مانند بناهای ایرانی، هنر ایرانی مانند خوشنویسی و تعزیه، مفاخر مانند فارابی، ابن سینا، راه اندازی کتابخانه‌های مجازی با توجه به علاقه وافر مردم ارمنستان به کتاب و کتابخوانی، کرسی‌های ایرانشناسی و ایرانشناسی هدایت و حمایت کرد.
به دلیل مشترکات عمیق فرهنگی و روابط چندصد ساله، اقبال مردم به آموختن زبان فارسی و تشویق فرزندانشان برای آموزش زبان فارسی بسیار زیاد است. بنابراین، گسترش زبان فارسی در کشور ارمنستان، پایگاه فرهنگی و سیاسی ما را در آن کشور تقویت می‌کند
با شناسایی و حمایت از تشکیل و توانمندسازی شبکه‌های تخصّصی فعّالان ایران‌شناس، زنان و خانواده و سبک زندگی و استفاده از ظرفیت‌های گردشگریِ ارمنستان و متناسب سازی محتواهای فرهنگی و هنری و رسانه‌ای با نیازها و گرایش‌های مردم ارمنستان مبتنی بر ارزش‌های فرهنگی جمهوری اسلامی می‌توان سریع‌تر به اهداف تدوین شده دست یافت. از سوی دیگر، می‌توان با اعتباربخشی به رونق اقتصاد فرهنگ و هنر و همچنین اولویت‌بخشی به ظرفیت‌های مردمی و غیرحاکمیتی ارمنستان به بازار چندمیلیونی دلاری این کشور با توجه به شرایط، زمینه‌ها و فرصت‌های بازار صنایع فرهنگی آن دست یافت. همچنین می‌توان با فعال سازی ظرفیت‌های بومی ارمنستان به فعّال سازیِ ظرفیت های جدید ایرانیان مقیم ارمنستان و ارتقای جایگاه و نقش همسو و مؤثر آنان در جامعه ارمنی کمک شایان توجه‌ای کرد.
سرانجام با تشکیل شبکه نخبگان فرهنگی در فضای مجازی به منظور سیاستگذاری و تصمیم گیری در خصوص توسعه روابط فرهنگی بیش از پیش به اهدف تدوین شده در راستای طرح تحول و همچنین نقشه جامع دیپلماسی فرهنگی دست یافت و بیشترین سهم را در نظام امنیت و روابط بین‌الملل مطالبه کرد.
[۱] «یه وا» فیلم درام به زبان ارمنی محصول سال ۲۰۱۷ مشترک کشورهای ارمنستان و ایران است. این فیلم نامزد سینمای ارمنستان در نودمین دوره جوایز اسکار در بخش بهترین فیلم خارجی زبان شده بود. «یه وا» به مسائل اجتماعی انسان معاصر می پردازد .