حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسن غریب روز شنبه در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، ضمن اشاره به مباحث مختلف فرهنگی و علمی در رابطه با بازآفرینی شخصیت کودکان و نوجوانانی که دارای برخی از مشکلات رفتاری هستند افزود: در سطح محاکم قضایی استان قم طرح بازآفرینی شخصیت کودکان و نوجوانانی در حال اجراست که نتایج مطلوبی طی سال های گذشته بر جای گذاشته است.
وی در خصوص نحوه حمایت قضایی از کودکان و نوجوانان اظهار داشت: اولین قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب ۱۳۸۱ است؛ در سال ۱۳۹۹ قانون کامل و همه‌جانبه دیگری در حوزه حقوق کودکان و نوجوانان با عنوان قانون حمایت از کودکان و نوجوانان به تصویب رسید که مطالعه آن برای همه افراد بالاخص خانواده‌ها ضروری به نظر می‌رسد.
وی افزود: دادسرا به‌عنوان اولین مرجع از دادرسی قضایی در برخورد با کودکان بی‌سرپرست، بزه‌دیده، بزهکار و در معرض آسیب می‌تواند با اتخاذ تدابیر و اقدامات مقتضی قانونی، اجتماعی، آموزشی و قضایی به‌منظور پیشگیری از جرائم کودکان و نوجوانان و صدور قرارهای متناسب قانونی باهدف اصلاح و مراقبت، تمایز و جداسازی نوجوانان بزهکار از مجرمان بزرگسال، شناسایی کودکان و نوجوانان در معرض آسیب و خروج آنها از محیط مخاطره‌آمیز که مغایر با منافع عالیه آنان باشد و ایجاد امنیت برای کودک و جامعه نقش موثری داشته باشد.
افتتاح واحد مشاوره اطفال و نوجوانان مجتمع پناه امن دادسرای قم
دادستان قم گفت: واحد مشاوره اطفال و نوجوانان باهدف ارائه خدمات مشاوره‌ای و حمایتی به اطفال و نوجوانان در معرض آسیب و آسیب‌دیده و ایجاد فضایی متناسب با روحیه کودکان برای برقراری ارتباط با آنها و مصاحبه مددکار و مقام قضایی با کودک، در سال جاری در مجتمع پناه امن دادسرای عمومی و انقلاب قم افتتاح شد.
وی افزود: هدف از راه‌اندازی این واحد اختصاص یک محیط آرام و فضایی امن و متناسب با فضای کودکانه است تا با لحاظ ساختار سنی و شرایط خاص روحی و روانی کودک آسیب‌دیده فضایی امن را به‌منظور گفتگو و بیان حادثه برای کودک فراهم آورد. کودک با قرارگرفتن در این فضا از طریق بازی‌درمانی و ترسیم نقاشی به آرامش نسبی می‌رسد و مددکار و روان‌شناس مجرب با کودک ارتباط برقرار کرده و وضعیت او را مورد بررسی قرار می‌دهند و گزارش کاملی از آن را برای اقدامات حمایتی و قضایی به مقام قضایی ارائه می‌دهند.
ملاقات والدین با کودکان در مجتمع پناه امن
غریب یادآور شد: به‌منظور صیانت از حقوق، کرامت، مصالح و سلامت روان و سلامت اجتماعی کودکان باتدبیر دادستانی امکان ملاقات کودکان با والدین زندانی در محیطی متناسب باروحیه کودکان در محیطی خارج از زندان فراهم شد.
وی ادامه داد: همچنین با صلاحدید دادیار سرپرستی دادسرا خانواده کودکان بدسرپرست نگهداری شده در بهزیستی با مدنظر قراردادن مصلحت و سلامت روحی کودک و جمیع شرایط می‌توانند با کودک در مجتمع پناه امن ملاقات نمایند.
دادستان قم گفت: مطابق ماده ۲۸۵ قانون آیین دادرسی کیفری که موظف می‌دارد دادسرای ویژه نوجوانان به‌عنوان شعبه‌ای از دادسرای عمومی و انقلاب در معیت دادگاه اطفال و نوجوانان تشکیل شود در دادسرای قم نیز از سال ۱۴۰۱ دادسرای ویژه نوجوانان در دو شعبه بازپرسی ۶ و ۱۲ شروع به کار کرد.
وی اضافه کرد: تحقیقات مقدماتی جرائم افراد ۱۵ تا ۱۸ سال به جز جرائم موضوع مواد (۳۰۶) و (۳۴۰) این قانون که به طور مستقیم از سوی دادگاه صورت می‌گیرد، در این شعب دادسرا انجام می‌شود.
غریب افزود: الزام تعیین وکیل تسخیری برای کودکان و نوجوانان مطابق ماده ۴۱۵ آیین دادرسی کیفری، الزام به تشکیل پرونده شخصیت برای آنها مطابق ماده ۲۸۶ آیین دادرسی کیفری و صدور قرارهای تأمین کیفری متناسب که منتهی به بازداشت نشود و اهتمام به صدور قرارهای تعلیقی در چارچوب قانون و تاحدامکان تلاش برای اخذ رضایت شکات و مصالحه از ویژگی‌های خاص این شعب ویژه در دادسرای قم است.
وی تصریح کرد: در جرائم خاصی که مستلزم صدور قرار بازداشت کودک یا نوجوان بزهکار است؛ مانند جرائم خشن و سرقت‌های خاص، متهم به کانون اصلاح و تربیت اعزام می‌شود.
تشکیل پرونده شخصیت برای اطفال و نوجوانان بزهکار
وی خاطرنشان کرد: بر اساس ماده ۲۸۶ قانون آیین دادرسی کیفری تشکیل پرونده شخصیت در مورد اطفال و نوجوانان در جرائم تعزیری درجه پنج و ۶ الزامی است.
دادستان قم ادامه داد: پرونده شخصیت پرونده‌ای مشتمل بر اطلاعات شخصی متهم از قبیل سوابق فردی، خانوادگی، اجتماعی، تحصیلی و وضعیت شغلی، اقتصادی، پزشکی و روان‌پزشکی و اختلالات روانی و شخصیتی همچنین سوابق کیفری است که در اتخاذ تصمیم مناسب قضایی در ذیل پرونده قضایی تشکیل می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: در دادسرای مرکز استان نیز با استفاده از کارشناسان متخصص واحد مددکاری مجتمع پناه امن دادسرای قم ۲۶۱ پرونده شخصیت برای اطفال و نوجوانان حسب قانون، تشکیل شده و پرسش‌نامه‌ای همه‌جانبه طی مصاحبه تخصصی از سوی کارشناس روان‌شناسی بالینی این مرکز تکمیل و به پرونده قضایی اضافه می‌شود.
شناسایی و رسیدگی قاطع به جرائم کودک‌آزاری
وی اظهار داشت: طی گزارش اورژانس اجتماعی، گزارش شعبه سرپرستی دادسرای قم و یا شاکی خصوصی پرونده‌های کودک‌آزاری در شعب دادسرای قم با جدیت رسیدگی می‌شود که اقدامات فنی پیچیده و دستورات و پیگیری‌های شبانه‌روزی و دلسوزانه معاون حقوق عامه و دادیار شعبه سرپرستی و قضات دادسرا مجرمان دراسرع‌وقت شناسایی و پرونده از سوی قضات دادسرا تا صدور حکم نهایی در دادگاه پیگیری می‌شود.
غریب ادامه داد: قضات دادسرای قم در حین روند رسیدگی به پرونده‌های کودک‌آزاری، با استفاده از مشاوران و مددکاران مجتمع پناه امن شعبه سرپرستی دادسرا و معرفی این کودکان به بهزیستی و برگزاری جلسات مشاوره، تمام تلاش خود را برای کاهش و التیام آسیب‌های وارد شده به کودکان به لحاظ روحی و جسمی به کار می‌گیرند.
وی اظهار داشت: به‌منظور بررسی همه‌جانبه موضوع کودک‌آزاری و بزهکاری کودکان و نوجوانان و پیشگیری از جرائم و آسیب‌های حوزه کودکان و نوجوانان، اقدامات مقدماتی برای برگزاری جلسات هم‌اندیشی نهادهای فرهنگی، آموزشی و حمایتی مسئول در این امر از سوی دادسرای قم صورت‌گرفته است.
به گفته وی، در راستای ارتقا و بهینه‌سازی فرایند دادرسی و اهتمام به حفظ امنیت روانی کودک و نوجوان آسیب‌دیده و لزوم استفاده از اظهارنظرهای تخصصی مربوط به حوزه سلامت روان در پرونده‌هایی که نوجوانان بزه‌دیده قربانی جرم هستند، پرونده برای رسیدگی متناسب با شرایط آنها به شعب ویژه دادسرای نوجوانان ارجاع می‌شود.
غریب گفت: در این شعب بازپرس ویژه اطفال و نوجوانان از مددکار و روان‌شناس واحد مددکاری مجتمع پناه امن دادسرای قم برای شناسایی بهتر آسیب بزه‌دیده و صدور آراء متناسب با آن استفاده می‌کند.
وی یادآور شد: این مددکاران به‌صورت فعال در کنار اطفال و نوجوانان بزهکار یا بزه‌دیده در حین تحقیقات در شعبه حضور دارند و در مواردی که ضرورتی بر حضور آنان نیست فرد بزهکار یا بزه‌دیده را برای انجام مشاوره تخصصی و از طریق ایجاد بازی و انواع تست‌های روان‌شناسی مانند تست نقاشی به واحد مددکاری ارجاع می‌دهند و در نهایت نظر کارشناسی مددکاران در صدور آراء قضایی نقش موثری خواهد داشت.
نگهداری کودکان و نوجوانان بزهکار در کانون اصلاح و تربیت
دادستان قم دربخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: مطابق ماده ۱۸ آیین‌نامه قانونی و مقررات اجرایی سازمان زندان‌ها، کودکان و نوجوانان بزهکار غیربالغ و بزهکارانی که کمتر از ۱۸ سال تمام سن دارند، باهدف اصلاح، تربیت و تهذیب به کانون‌های اصلاح و تربیت اعزام می‌شوند.
وی اظهار داشت: به‌منظور نظارت بر وضعیت نگهداری اطفال و نوجوانان بزهکار در کانون اصلاح و تربیت و رسیدگی به درخواست‌های قانونی آنان قضات دادسرا به‌صورت دوره‌ای از کانون اصلاح و تربیت بازدید می‌کنند و به‌صورت چهره‌به‌چهره درخواست‌ها و صحبت‌های آنان را بررسی و دستورات لازم را صادر می‌کنند.
وی تاکید کرد: در مراجعات خانواده‌ها به دادسرا، همکاران قضایی و معاضدت دادسرای قم تمام تلاش خود را برای برقراری پیوند بین نوجوان و خانواده او و اصلاح رابطه آنها و رفع مشکلات موجود به کار می‌گیرند و با صحبت و گفتگو با نوجوان و والدین آنها و ارائه راهکار، گام‌های موثری برای بهبود روابط خانوادگی و حل تعارضات آنها و بازگشت نوجوان به خانواده برداشته‌اند.
وی ادامه داد: در شش‌ماهه نخست سال جاری ۲۳۲ مشاوره توسط روان‌شناس و مددکار واحد مددکاری مجتمع پناه امن به متهم و خانواده آنان به‌منظور پیشگیری از ارتکاب مجدد رفتارهای بزهکارانه ارائه شده‌است.
دادستان قم گفت: در مواردی که اطفال و نوجوانان در خانواده‌ها دچار آسیب می‌شوند و یا بیم خطر جانی و روانی یا بزه‌دیدگی برای آنها متصور است یا والدین صلاحیت نگهداری فرزندان را ندارند، این افراد در شرایط خاصی با دستور دادستانی استان، در مراکز نگهداری اطفال و کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست تحت نظارت بهزیستی نگهداری می‌شوند. معاونت حقوق عامه و شعبه سرپرستی دادسرای استان در این موضوع خدمات شایسته‌ای را در ارجاع کودکان و نوجوانان در معرض آسیب به مراکز نگهداری بهزیستی داشته‌اند.
به گفته وی، از سویی به‌صورت مستمر و ماهانه از مراکز نگهداری کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست طی بازدیدهای میدانی معاون دادستان و دادیار و مددکاران مجتمع پناه امن بازرسی کامل به لحاظ رعایت قانون، بهداشت، سلامت روان و امنیت این اطفال و نوجوانان انجام می‌شود.
پیگیری وضعیت درمانی کودکان آسیب‌دیده
دادستان قم عنوان کرد: با صدور دستورات قضایی و پیگیری از مراکز درمانی، اقدامات پزشکی لازم برای کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست انجام می‌شود و پس از انجام اقدامات درمانی؛ مانند جراحی، بستری و مراقبت، به دلیل نبود والدین موثر، مددکاران مجتمع پناه امن دادسرای قم با بازدید از کودکان در مراکز درمانی یا مراکز نگهداری آخرین وضعیت آنان را بررسی و نظارت می‌نمایند.
وی یادآور شد: قانون‌گذار در ماده هفت قانون حمایت از اطفال و نوجوانان، ممانعت از تحصیل کودکان و نوجوانان را جرم‌انگاری کرده است. براین‌اساس طی گزارش‌ها و بازدیدها دانش‌آموزان فاقد شناسنامه و بازمانده از تحصیل شناسایی و پیگیری لازم برای بازگشت به تحصیل آنها در دادسرای قم صورت می‌گیرد که از ابتدای امسال ۱۴ کودک جامانده از تحصیل به مراکز آموزشی معرفی شده‌اند و دراین‌خصوص خدمات حمایتی برای اقشار کم‌درآمد و خانواده‌های زندانی شامل کمک‌هزینه‌های تحصیل، تهیه اقلام آموزشی و مشاوره برای پیشگیری از ترک تحصیل و هدایت تحصیلی به آنها ارائه می‌شود.