به گزارش ایرنا، اوریگامی (Origami) یا «هنر کاغذ و تا» شامل ۲ کلمه ژاپنی « اوری» (ori) به معنی تا کردن و «گامی» (gami) به معنی کاغذ است؛ این مهارت به خلق اَشکال و طرح‌های متنوع و جالبی با استفاده از کاغذ منجر می‌شود که بیشتر مردم آن را از جنبه هنری، کاردستی و سرگرمی می‌شناسند.
بر اساس اطلاعات موجود، هنر تا کردن کاغذ و خلق طرح های مختلف از آن توسط ژاپنی‌ها تکمیل شده و پرورش یافته است و حتی گفته می‌شود در دوره امپراتور « مِیجی» ( سال های ۱۸۶۸ تا ۱۹۱۲ میلادی) اوریگامی در برنامهٔ درسی مدارس ژاپن وارد شد تا کودکان هنر و مهارت کار با انگشتان را بیاموزند.
امروزه اوریگامی با نمادهای مختلف در دنیا شناخته می شود که از مشهورترین آنها می توان به « دُرنای کاغذی» و « کبوتر روز صلح » اشاره کرد که هر یک از آنها دارای روایت های منحصر به فرد خود هستند.
یکی از مشهورترین نمادهای اوریگامی یعنی همان درنای کاغذی به دختری ۱۲ ساله به نام «ساداکو ساساکی» مربوط است که بدلیل انفجار بمب اتمی در هیروشیما و بر اثر تششعات رادیواکتیو به سرطان خون مبتلا شد و تصمیم می‌گیرد که بر اساس یک افسانه، هزار دُرنای کاغذی بسازد تا سلامتی خود را به دست بیاورد ولی پس از ساختن ۶۴۴ دُرنا از دنیا می رود؛ پس از این اتفاق، درنای کاغذی بعنوان نماد بین‌المللی صلح در دنیا شناخته می‌شود و «یادبود صلح کودکان» با الهام از این موضوع در هیروشیما نصب شد.
اوریگامی در سال های گذشته کاربردهای مهمی در هنر، علم و صنعت پیدا کرده است مانند معماری، کیهان‌شناسی، ریاضیات، پزشکی، بیولوژی، مهندسی و حتی تولید برخی اقلام ساده که کمتر به ذهن افراد خطور می‌کند مانند کیسه هوای خودرو؛ بعنوان مثال محققان با الهام از طرح‌های اوریگامی، مولکول‌های «RNA» را طوری طراحی کردند که بصورت مستطیل‌های نانویی، استوانه‌ای و ماهواره‌ای در می‌آیند؛ این ذرات شگفت‌انگیز برای استفاده در داروهای مبتنی بر «آر اِن اِی» کاربرد دارند.
آموزش و یادگیری اوریگامی در سال های اخیر در کشورمان بیشتر مورد توجه علاقه‌مندان به آن قرار گرفته است بطوریکه کلاس های آموزشی در این زمینه برگزار و کتاب های متعددی در این زمینه نوشته شده است. « غلامرضا سروی» یکی از افرادی است که بدلیل علاقه وافر به اوریگامی آن را تا سطح حرفه ای فرا گرفته و چندین مدل نیز طراحی کرده است. وی متولد سال ۱۳۶۸، دانش آموخته رشته مهندسی عمران و عضو «انجمن جهانی طراحان اوریگامی» است و کارگاه های آموزشی در زمینه اوریگامی و کاربردهای آن در شهرهای مختلف کشور برگزار می کند. این کارشناس در سال ۹۷ با مشارکت جمعی از دانشجویان هنر و معماری، بزرگترین سازه اوریگامی در ایران را طراحی کرد و ساخت. خبرنگار ایرنا در گفت و گویی با این کارشناس به بررسی اوریگامی و کاربردهای مختلف آن و همچنین ضرورت آموزش این علم پرداخته که شرح آن در ادامه متن آمده است.
- برای اینکه اوریگامی را معرفی کنیم به نظر شما از چه واژه‌ای می‌توان استفاده کرد؟ هنر؟ علم؟ «هنر علم» یا «هنر صنعت»؟
سروی: اوریگامی به زبانی ساده همان تا زدن کاغذ برای خلق آثار ۲ بعدی و سه بعدی است. با اینکه خود کلمه اوریگامی ژاپنی و متشکل از دو کلمه «اوری» و «گامی» به معنی «تا» و «کاغذ» است و مبدا این هنر را نیز ژاپن می‌دانند اما زمان پیدایش آن در ایران نامشخص است. از زمان های گذشته، ساخت کاردستی های کاغذی در ایران مرسوم بوده و رواج داشته که منشاء آنها همان هنر اوریگامی است اما اینکه چه کسی برای نخستین بار این هنر را به ایران وارد کرده نامشخص است. اوریگامی در بین مردم شاید بیشتر به عنوان هنر و کاردستی شناخته می شود اما علم، جزء جدایی ناپذیر اوریگامی است و نمی توان آن را نادیده گرفت و از طرفی امروزه کاربردهای زیادی در صنایع مختلف مانند پزشکی، هوا و فضا و پوشاک پیدا کرده است. البته مردم آنقدر که به بُعد کاردستی و سرگرمی اوریگامی پرداخته می شود با کاربردهای آن در صنعت آشنا نیستند. بنظر من می توان از اصطلاح « هنر صنعت» برای معرفی اوریگامی استفاده کرد.
- آشنایی شما با اوریگامی چگونه بود؟
سروی: آشنایی من با اوریگامی بصورت اتفاقی و با دیدن یک سریال پیش آمد. حدود سال ۱۳۹۰ که سریال «فرار از زندان» را تماشا می کردم در قسمت نخست آن، یکی از شخصیت های سریال با استفاده از اوریگامی یک اردک کاغذی درست می کند که همین موضوع سبب علاقه من به این موضوع شد و سپس با استفاده از فیلم ها و مطالب آموزشی که در اینترنت وجود داشت آن را فرا گرفتم تا جایی که در سال ۱۳۹۵ نخستین مدل خود را طراحی کردم که «سر ستون گاو در تخت جمشید» بود. تاکنون حدود ۹۰ مدل اوریگامی طراحی و یک کتاب در این زمینه چاپ کرده ام و در برخی مواقع نیز کارگاه ها و دوره های آموزشی برگزار می کنم. من اوریگامی را از طریق اینترنت یاد گرفتم و در هیچ کلاس آموزشی شرکت نکردم، بعد که در این زمینه حرفه ای تر شدم، مهارت های آن را از طریق ارتباط فضای مجازی با استادان کشورهای دیگر فرا گرفتم.
- اوریگامی اکنون در دنیا چگونه شناخته می‌شود؟
سروی: امروزه اوریگامی در دنیا علاوه بر ساخت کاردستی های کاغذی، یک علم و فناوری است که اصول هندسی و قواعد آن مورد مطالعه قرار می‌گیرد. امروزه افراد و دانشمندان بسیاری در حوزه های ریاضیات، فیزیک، زیست شناسی و دیگر علوم با مطالعه بر روی اوریگامی در راستای کاربرد این هنر در علوم مذکور، تحقیقات فراوانی انجام می‌دهند. همچنین از اوریگامی برای ایجاد و ثبت نمادهای مختلف جهانی نیز استفاده می شود مانند «درنای کاغذی» که یکی از مدل های قدیمی و سنتی اوریگامی است یا «کبوتر صلح».
- اوریگامی امروزه در چه بخش‌هایی کاربرد دارد؟
سروی: اوریگامی در علوم مختلف مورد مطالعه قرار گرفته و اکنون کاربردهای بسیاری برای آن تعریف شده است. از جمله این کاربردها می‌توان به طراحی صنعتی، پزشکی، هوا و فضا، سازه و معماری، مد و پوشاک، تبلیغات و بسته‌بندی و ریاضیات اشاره کرد. این هنر صنعت کاربردهای وسیعی دارد از تولید « استنت‌های رگ» (فنر رگ) تا «صفحات خورشیدی فضاپیماها». بعنوان مثال در مد و پوشاک برای طراحی پارچه و جواهر کاربرد دارد. در تولید کیسه هوای خودرو نیز برای اینکه چگونه به ظرافت تا زده شود تا هنگام وارد آمدن فشار به راحتی باز شود و در آن گره نیفتد، اوریگامی حتی در چتر نجات نیز کاربرد دارد و اگر چتر نجات اشتباه تا زده شود، باز نمی شود و فرد سقوط می کند، استفاده از اوریگامی در صفحات خورشیدی فضاپیماها برای ایجاد حجم بزرگ در فضای کوچک نیز اهمیت زیادی دارد.
استنت، لوله توری فلزی از جنس ویژه است که پیش از استفاده بصورت جمع شده و کوچک امکان عبور در درون هرنوع مجرا و رگ را دارد و در زمان قرار گرفتن در محل مورد نظر، قابلیت باز شدن و افزایش در حجم به ابعاد مورد نیاز پزشک را داراست؛ در طراحی استنت رگ از علم اوریگامی بهره گرفته شده است.
- یادگیری اوریگامی چقدر ضروری است؟ از چه سنی بهتر است آغاز شود؟
سروی: بطور کلی فعالیت هایی که نیاز به استفاده از هر ۲ دست دارد، به علت درگیر کردن هر ۲ نیم‌کُره مغز و بمنظور افزایش تمرکز و کارایی مغز بسیار مفید است. اوریگامی نیز با توجه به درگیر کردن هر ۲ دست از این امر مستثنی نیست. با توجه به اینکه اوریگامی علاوه بر بُعد سرگرمی، ابزار مناسبی برای تفهیم اصول هندسی است می‌توان آن را از سنین پایین و حتی دوران مهد کودک به کودکان آموخت و با ترکیب اوریگامی با نقاشی علاوه بر تقویت دست‌ورزی کودکان، خلاقیت آنان را نیز افزایش داد.
- سطح آموزش اوریگامی در کشورمان چگونه است؟ آیا نیاز است که به آن در کتاب‌های درسی مدارس نیز پرداخته شود؟
سروی: در زمان حاضر موسسه های متعددی به آموزش اوریگامی در ایران می‌پردازند اما میزان پیشرفت اوریگامی در کشورمان نسبت به دیگر کشور ها کُندتر است. اوریگامی مانند نُت های موسیقی دارای زبان خاص و مشترکی در دنیاست که به آن «دیاگرام» یا «الگوی اوریگامی» می گویند. این الگوها دارای نمادهای مشترکی هستند که توسط هنرمند بزرگ اوریگامی «آکیرا یوشیزاوا» ابداع شده اند. یکی از موارد مهم در آموزش اوریگامی، پرداختن به همین نمادها و الگوهاست. با آموزش پایه این نمادها می‌توان بعد از گذشت دوره های مختلف، اوریگامی را در سطح پیشرفته نیز آموزش داد و اجرا کرد. تا جایی که اطلاع دارم در کتاب های درسی مدارس کشورمان بطور جدی به اوریگامی پرداخته نشده است درحالیکه در یادگیری مفاهیمی مانند هندسه کاربرد زیادی دارد. این موضوع نیز به سلیقه و همت معلمان بستگی دارد که چقدر در کلاس درس از اوریگامی برای آموزش مفاهیم استفاده کنند.
- مدل‌های مختلف اوریگامی چگونه طراحی و ثبت می‌شود؟
سروی: یکی از نکاتی که در اوریگامی فراموش می‌شود این موضوع است که تمام مدل هایی که در زمان حاضر در دنیا وجود دارند و تا زده می‌شوند توسط افرادی طراحی شده اند. طراحی مدل های اوریگامی فرایندی پیچیده و زمان‌بر است که حتی در برخی موارد روند طراحی بعضی از مدل ها چند ماه به طول می انجامد. این نکته ای است که در آموزش اوریگامی در کشورمان جدی گرفته نمی‌شود و حتی نامی از طراح مدل به میان نمی آید. با این وجود در چند سال اخیر تعداد طراحان اوریگامی در ایران افزایش یافته و امید است با افزایش تعداد طراحان و ورود جدی اوریگامی به صنعت در ایران، این هنر صنعت نیز جایگاه اصلی خود را پیدا کند و فراتر از یک کاردستی کودکانه به آن نگاه شود. برای ثبت مدل های اوریگامی در کشورهای دیگر از طریق انجمن های فعال در این زمینه اقدام می‌شود اما در ایران هنوز جای مشخصی برای این کار وجود ندارد.
- چگونه بزرگترین اوریگامی کشور را طراحی کردید؟
سروی: در سال ۱۳۹۷ به مناسبت روز جهانی اوریگامی یعنی ۲۰ آبان، بزرگترین اوریگامی کشور را با مشارکت جمعی از دانشجویان دانشکده هنر و معماری شیراز، طراحی و اجرا کردم. ابعاد کاغذ مورد استفاده در این اوریگامی ۱۰۰ متر مربع ( مربعی با اضلاع ۱۰ متر ) بود که با این کاغذ در مدت زمان ۱۵ ساعت یک دایناسور ساخته شد و ارتفاع نهایی آن پنج متر بود. این اوریگامی بزرگترین سازه ساخته شده در ایران بود که در سایت «انجمن رکوردهای جهانی» هم ثبت شد.