به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، سال‌ها است که به فعالیت فرهنگی در حوزه کودک و نوجوان می‌پردازد. با وجود اینکه فعالیت‌های این موسسه فرهنگی گاهی با فراز و فرودهایی همراه بوده است، اما توانسته به حیات خود ادامه بدهد. اقدامات در حوزه کتاب، یکی از بخش‌های مهم فعالیت کانون را تشکیل می‌دهد که بعد از تعطیلی هفت ساله؛ در ماه‌های اخیر فعالیتش را از سر گرفته است.
حامد علامتی مدیرعامل کانون پروروش فکری کودکان و نوجوانان در گفت‌وگو با خبرنگار کتاب ایران، به اقدامات این موسسه در ۱۶ ماه فعالیت پرداخت.
قسمت نخست این گفت‌وگو را می‌خوانید.
حدود دو سال است که به عنوان مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مشغول به فعالیت هستید، این دوره را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ تا چه اندازه به اهداف خود نزدیک شدید؟
باید مبتنی بر آینده حرکت کنیم، ضرورت داشت تا برای رسیدن به این هدف سند راهبردی تنظیم کنیم
علامتی: حدود ۱۶ ماه است که به عنوان مدیرکل فعالیت می‌کنم. تعداد اعضای کانون تا به امروز به ۵۰۰ هزار عضو ثابت و دو میلیون مخاطب رسیده است. وقتی در مجموعه‌ای مستقر می‌شوید، اهداف و برنامه‌هایی برای اجرا دارید. ابتدا وضعیت کانون را آسیب‌شناسی کردیم. به نظام مسائلی رسیدیم که مسائل اصلی کانون بودند، می‌توانستیم با اصلاح این مسائل کانون را رو به پیشرفت هدایت کنیم و همچنین می‌توانستیم به این مسائل خیلی توجه نکنیم و چند کار را بالا بیاوریم و روی آن‌ها تبلیغات کنیم. اما مورد اول را انتخاب کردیم زیرا می‌خواستیم کار ریشه‌ای و اساسی انجام شود. نظام مسائل خیلی به ما کمک کرد تا بتوانیم موانع را از راه برداریم، نقاط قوت را تقویت کنیم، بیشتر روی نقاط ضعف کار کنیم و بتوانیم ضعف را به قوت تبدیل کنیم.
در درون و در برون سیستم مشکلاتی داشتیم، در محیط و محاط مشکلاتی داشتیم اگر بخواهم در کل جمع‌بندی کنیم، نگاهی به گذشته کانون کردیم تا روزی که من آمده بودم؛ از دهه ۶۰ و ۷۰ که کانون در اوج بود تا به امروز را بررسی کردیم که فراز و نشیب‌هایی داشت یک الگو گرفتیم، ولی اینکه در گذشته بمانیم خطا است و باید مبتنی بر آینده حرکت کنیم، ضرورت داشت تا برای رسیدن به این هدف سند راهبردی تنظیم کنیم.
نمی‌توانید برنامه‌هایی را شروع کنید و ندانید که در چه مسیری حرکت می‌کنید. یکی از کلان مساله‌ها تالیف سند راهبردی بود زیرا چنین سندی پیش از این وجود نداشت. در نتیجه تیمی را متشکل از کارشناس‌های ادبی، فرهنگی و هنری، متخصصان امر تربیت، متخصصان کانونی و غیرکانونی برای نقد عملکرد کانون دعوت کردیم. در این روزها ویراست سوم سند راهبردی کانون منتشر می‌شود. تمرکز فعالیت‌های امسال را برای تالیف سند راهبردی گذاشتیم این سند از آذر ماه ۱۴۰۲منتشر خواهد شد و همه می‌توانند درباره آن نظر بدهند زیرا از ۱۴۰۳ شروع عملیاتی شدن سند راهبردی کانون در بر گرفته شده است؛ بنابر این با نگاهی به گذشته و مبتنی بر آینده این سند تنظیم شده است. حتما در مسیر رشد قرار داریم و حتما بی‌نقص نیستیم.
کانون را برای اهالی فرهنگ، هنر و آموزش مساله کردیم
اگر بخواهم درباره عملکرد بیش از یک سال گذشته کانون گزارش دهم می‌گویم، مهم‌ترین کاری که امروز برای کانون انجام دادیم، این است که کانون را برای اهالی فرهنگ، هنر و آموزش مساله کردیم، همه بخش‌ها روی این مساله حساس شدند و آن را نقد می‌کنند، همین‌که می‌گویند این کار اشتباه است، یعنی حساس شدند. البته گاهی کانون را تشویق می‌کنند. ممکن است دست کانون پر یا خالی باشد؛ اما قبل از این کانون از ذهنها رفته بود، همه کانون را می‌شناختند اما از آن توقعی نداشتند. در پی هر اتفاق فرهنگی، هنری، ادبی آموزشی و تربیتی دنبال عملکرد کانون هستند این نشان می‌دهد که کانون توانسته خود را در اذهان جای دهد و کانون باید پیشتاز باشد.
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را چگونه تعریف می‌کنید؟
علامتی: اگر بخواهم تعریفی از کانون ارائه بدهم، یکی از پرسابقه‌ترین و پرتجربه‌ترین مجموعه فرهنگی و هنری کشور در حوزه کودک و نوجوان است که مبتنی بر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تلاش می‌کند تربیت چند ساحتی را بر عهده داشته باشد. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۶ ساحت سند تحول بنیادین دارد که با دو سند به صورت مستقیم کار می‌کند، یکی تربیت اعتقادی، اخلاقی و عبادی است و دیگری تربیت زیبایی‌شناسی، هنر و ادب است؛ از طرفی مقام معظم رهبری خواستند تا بذر ایمان را در دل کودکان بکاریم.
در کانون از گذشتۀ خود درس می‌گیریم، این هویت ما را تشکیل می‌دهد؛ درجا نمی‌زنیم که امروز ما است و مبتنی بر آینده حرکت می‌کنیم
تفاوت مبنایی کانون با دیگر بخش‌ها در حوزه آموزش و پرورش این است که اول ما در محیط غیررسمی فعالیت می‌کنیم و کودک می‌تواند از کانون بهره‌بردار باشد. دوم عضویت در کانون در یک محیط اجباری نیست و کودک و والدین او اختیار می‌کنند و به کانون می‌آیند (البته آموزش عمومی حتما باید برای همگان باشد) و همچنین ابزار کار در کانون هنر است که منطبق با فطرت کودک می‌تواند رقم بخورد.
در کانون از گذشتۀ خود درس می‌گیریم، این هویت ما را تشکیل می‌دهد؛ درجا نمی‌زنیم که امروز ما است و مبتنی بر آینده حرکت می‌کنیم. همچنین کانون را مساله کردیم؛ برای اهالی تعلیم و تربیت عملکرد کانون مساله است، نکته آخر این است که ما در تربیت چند ساحتی با استفاده از فیلم، تئاتر، کتاب، ادبیات، داستان و شعر حرکت می‌کنیم.
در کنار این‌ها کانون زبان ایران یکی از موسسه‌های اقماری کانون کودکان و نوجوانان است و امروز حدود ۳۰۰ هزار زبان‌آموز در کشور دارد. این بخش از کانون یکی از قدیمی‌ترین، موثرترین و با سابقه‌ترین مجموعه زبان ایران است که حدود ۱۱ زبان زنده دنیا در آن تدریس می‌شود. همچنین دنبال ترویج زبان فارسی در خارج از کشور در همکاری با بنیاد سعدی هستیم.
نگاه دولت سیزدهم به قصه‌گویی متفاوت است
دستاوردهای کانون در مدت مدیریت شما چه بوده است؟
علامتی: به جای صحبت درباره دستاوردهای کانون، از دستاوردهای دولت می‌گویم. اقدامات کانون را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد، یکی اقداماتی که پیش از این انجام می‌شد و در این دوره آن را تقویت کردیم، یکسری اقداماتی که ابتکار دولت ما است.
امسال برای نخستین بار پایتخت قصه‌گویی را انتخاب کردیم، یزد به عنوان پایتخت قصه گویی انتخاب شد زیرا پیشینه قصه و قصه‌گویی دارد
پیش از این جشنواره قصه‌گویی بوده، این جشنواره فراز و نشیب داشته است؛ جشنواره قصه‌گویی را ادامه می‌دهیم و تمام توان خود را در این کار گذاشتیم. بیست‌وپنجمین دوره آن برگزار می‌شود، در حالی که این رویداد در حال فراموشی بود، آن را ارتقا دادیم و کانون به قصه‌گویی ارزش و بها داد و آن را ثبت ملی کرد. در زمانی که کانون مورد نقد بسیار بود، کانون یکی از فاخرترین کارهای خود را ثبت ملی کرد این یعنی نگاه دولت سیزدهم به قصه‌گویی متفاوت است.
کار دیگری هم کردیم، امسال برای نخستین بار پایتخت قصه‌گویی را انتخاب کردیم، یزد به عنوان پایتخت قصه گویی انتخاب شد زیرا پیشینه قصه و قصه‌گویی دارد. یک نمونه خوب آن مهدی آذریزدی است که کتاب قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب را نوشت؛ قسمتی از انتخاب این شهر هم برای مسئولان پای کار این استان است؛ در نتیجه دبیرخانه دائمی در یزد تاسیس شد. قصه‌گویی قبلا فقط در تهران اجرا می‌شد اما الان در همه استان‌ها است.
آخرین آمار تعداد شرکت‌کنندگان برای قصه و قصه‌گویی تا ۱۲ هزار بود اما در این دوره به ۱۷ هزار رسیده است، این اعداد واقعی است در حالی که قبلا آمار واقعی ارائه نمی‌شد. قصه‌گویی بخش‌های مختلف از زبان اشاره برای ناشنوایان تا جستارنویسی را شامل می‌شود که بعدها بخشنامه‌هایی به آن اضافه می‌شود. امسال دو نکته را به قصه‌گویی اضافه کردیم، یکی روایت اراده، به دلیل تقارن این ایام با روزهای مظلومیت غزه و قصه غزه که برای آن برنامه‌های مختلف در نظر داریم.
کتاب و کتاب‌خوانی حول ۶۰ محور در کانون فعال است
بعد از چند سال که انتشارات کانون غیر فعال بود، شما چگونه توانستید دوباره آن را راه‌اندازی کنید؟
در دوره جدید ۳۵۰ عنوان تجدید چاپ داشتیم و ۱۵۰ عنوان هم چاپ اول داریم. می‌توان گفت ۲۹ میلیارد تومان برای چاپ، تولید و خرید کتاب هزینه کردیم
علامتی: کانون با کتاب عجین است، کارهایش با کتاب شروع می‌شود، با کتاب ادامه دارد و به کتاب ختم می‌شود. کانون به معنی کتاب و کتاب‌خوانی است اما این کتاب و کتاب‌خوانی حول ۶۰ محور در کانون فعال است، هنرهای تجسمی، نویسندگی خلاق تا تئاتر فیلم قصه و قصه‌گویی، خوانش کتاب، بازی‌های اوریگامی که همه اتفاق می‌افتد؛ اما تولید، چاپ و توزیع کتاب وظیفه کانون است.
قریب به هفت سال کانون کتاب چاپ نکرده بود. حتی گاهی رونمایی از کتاب انجام شده بود، اما آن کتاب فقط یک جلد بوده و چاپ نشده است. در حالی که ما درانتشارات کانون سه میلیون جلد کتاب چاپ و خرید کردیم. در دوره جدید ۳۵۰ عنوان تجدید چاپ داشتیم و ۱۵۰ عنوان هم چاپ اول داریم که تک‌تک آن‌ها را رونمایی می‌کنیم. می‌توان گفت ۲۹ میلیارد تومان برای چاپ، تولید و خرید کتاب هزینه کردیم.
کانون در رویکرد جدیدش متولی است، تولیگری و تا اندازه‌ای تصدیگری می‌کند و سیاست دولت و ریاست جمهوری همین است. همچنین کانون از سایر ناشرین کتاب خریداری می‌کند. از ناشران مختلف حدود ۸ تا ۹ میلیارد کتاب خریده ام. از تمام ناشران بزرگ خواستم که کتاب‌های خوب خود را به من معرفی کنند، اما نه کتاب‌هایی را که در انبار نگهداری می‌کنند، بلکه کتاب‌هایی را که در سال اخیر منتشر کرده اند؛ شورای کتاب آثار را بررسی کرد و از هزار تا سه هزار نسخه کتاب از ناشران خرید.
کتاب‌های کانون در کتابخانه‌های کانون توزیع می‌شود، در ۴۰ هکتار کتابخانه، یعنی هزار مرکز فرهنگی و هنری و ادبی، بیش از ۹ میلیون جلد کتاب داریم. اما گستره توزیع ما فقط کانون نیست، وظیفه داریم تا به کتابخانه‌ها و مناطق محروم هم کتاب اهدا کنیم، جاهایی که کتاب نمی‌رسد، مناطق عشایری، مناطق محروم، حاشیه شهرها، جاهایی که دوستدار کتاب اند ما کتاب اهدا می‌کنیم.
کتاب برای کانون مساله است
چرا مدیران قبلی کانون نمی‌توانستند انتشارات آن را فعال نگه دارند؟
علامتی: من پول گذاشتم! زیرا کتاب برای من مساله است، کتاب برای کانون مساله است، غیر از معیشت همکاران از بقیه موارد می‌گذریم تا کتاب تولید کنیم. کانون چند خط قرمز دارد یکی معیشت همکاران است که در وضعیت خوبی نبود در حال بهبود آن هستیم، اما با مطلوب فاصله داریم. کتاب و فیلم خط قرمز ما است. نمی‌شود کانون باشد و کتاب تولید نکند. اگر بخواهم برای هر مرکز یک کتاب بدهم باید هزار نسخه کتاب منتشر کنم. جالب است ارسال یک کتاب به کتابخانه کافی نیست، حداقل باید دو تا سه کتاب برای هر مرکز فرستاده شود تا اگر کسی کتاب را به امانت برد، دیگر افراد بتوانند از آن استفاده کنند. بنابراین کمتر از سه تا چهارهزار نسخه از کتابی منتشر نمی‌شود.
کانون در اکثر کرسی‌های فرهنگ و هنر نشسته است
شما موفق شدید که بودجه بیشتری به کانون اختصاص دهند؟
علامتی: نگاه ویژه دولت به کانون در جاهای مختلف خود را نشان می‌دهد یکی بودجه است، که توانستیم بودجه خوبی اخذ کنیم، دومی این که کانون عضو شورای فرهنگ عمومی شده است. کانون در جاهایی عضو شده که قبلا عضو نبود. همچنین درآمد خود را بالا بردیم زیرا شرکت دولتی هستیم و باید درآمد داشته باشیم، باید بالا برود زیرا با پول دولتی نمی‌چرخد اما افزایش بودجه داشتیم.
درآمد ما هم افزایش پیدا کرده است اما با نقطه مطلوب فاصله داریم و همچنان از دولت کمک و زیان می‌گیریم. ما شرکت زیان‌ده نیستیم زیرا برای آینده کشور سرمایه گذاری می‌کنیم. ما با فکر سر و کار داریم.