نقش روستا و روستاییان در توسعه کشور و حرکت در مسیر اقتصاد ملی غیرقابل انکار است، در دنیای امروز توسعه کارآفرینی و خوداشتغالی در روستاها به نیازی جدی تبدیل شده‌است.
توجه به روستا علاوه بر کمک به اقتصاد روستایی بر افزایش صادرات غیرنفتی نیز تاثیر مثبتی دارد از این‌رو باید ساکنان مناطق روستایی محور توجه باشند.
توسعه کارآفرینی و خوداشتغالی بویژه در مناطق روستایی در دنیای امروز به نیاز جدی و مهم بدل شده و هر نوع تغییر در اقتصاد ملی در اقتصاد روستایی نیز تحول ایجاد می‌کند از این‌رو اشتغالزایی و افزایش درآمد خانوارها در مناطق روستایی اهمیت بسزایی دارد.
اگر چه اقتصاد روستایی از عوامل مهم رشد و توسعه اقتصادی یک کشور به شمار می‌رود اما مشکلات اقتصادی و بیکاری از دلایل عمده مهاجرت روستاییان به شهرهاست که با فراهم شدن شرایطی می‌توان مانع آن شد، البته در این ارتباط در سال‌های اخیر کارهای خوبی انجام شده‌است.
مشکلات اقتصادی و بیکاری از دلایل عمده مهاجرت روستاییان به شهرها است که با فراهم شدن شرایطی می‌توان مانع مهاجرت روستاییان به شهرها شد. برنامه تامین مالی خُرد با هدف کاری موسسه بین‌المللی تاک و بانک کشاورزی از سال ۱۳۸۶ با هدف توانمندسازی در حوزه امور اجتماعی بهزیستی کشور مطرح شده و با ایجاد زیرساخت‌های لازم برای اجرا، در سال ۱۳۸۸ در دستور کار دفتر توانمندسازی خانواده و زنان امور اجتماعی بهزیستی کشور قرار گرفت.
زنان (به ویژه سرپرستان خانوار، دختران جوان تحت پوشش و یا پشت نوبت نهادهای حمایتی) در مناطق توسعه نیافته شهری و روستائی، جوانان بیکار جویای کار، صاحبان کسب و کارهای خرد و کوچک، اقشار ضعیف و کم درآمد جامعه هدف برنامه تامین مالی خُرد هستند.
خدمات برنامه تامین مالی خُرد شامل تشکیل گروه، ایجاد صندوق خرد درون گروهی، وام‌های داخلی از سرمایه‌گذاری در صندوق، اعتبارسنجی و دریافت وام سالیانه از بانک کشاورزی است؛ در این برنامه افرادی به عنوان تسهیلگر برای تشکیل، آموزش، توانمندسازی و بانک‌پذیری گروه‌های خودیار به روستاها اعزام می‌شوند و با آموزش‌های لازم، گروه‌ها توانمند شده و در صورت درخواست و کسب امتیاز لازم، می‌توانند بانک پذیر شوند.
گروه‌های خودیار در نزدیک‌ترین شعبه بانک کشاورزی، یک حساب سپرده کوتاه مدت برای خود افتتاح می‌کنند که این حساب، نقش صندوق داخلی گروه را دارد و پس اندازهای ماهانه اعضا را به این حساب واریز کرده و از موجودی این صندوق به اعضایی که نیازمند و متقاضی وام باشند با تصویب گروه با حفظ ارزش پول در مقابل تورم، وام پرداخت می‌شود.
اشتغالزایی با وام بدون ضامن و وثیقه
فاطمه ساکن یکی از روستاهای کوچصفهان از توابع شهرستان رشت عضو گروه خودیار است؛ او به همراه همسرش با عضویت در این گروه توانستند از برنامه تامین مالی خرد بهره‌مند شوند. آن ۲ با استفاده از وام صندوق چند راس دام خریداری کرده و با پرورش دام‌ها و تولید شیر و ماست به کسب و کار مشغول شدند.
این بانوی روستایی به خبرنگار ایرنا گفت: از مدت ها قبل با همسرم تصمیم داشتیم تا نسبت به راه‌اندازی کسب و کار خانگی اقدام کنیم اما مشکلات مالی اجازه این کار را نمی‌داد تا اینکه با راهنمایی شورای روستا با برنامه تامین مالی خرد آشنا شدیم و با استفاده از وام توانستیم کسب و کاری ایجاد کنیم.
در برنامه تامین مالی خُرد تسهیلگران، برای تشکیل، آموزش، توانمندسازی و بانک‌پذیری گروه‌های خودیار به روستاها اعزام می‌شوند و با همکاری اعضای شورای شهر و دهیاران برای معرفی این برنامه و مزیت‌های آن به روستاییان اقدام می‌کنند.
کارشناس مددکار اجتماعی و تسهیلگر (برنامه تامین مالی خرد) بخش کوچصفهان مزیت این برنامه را دریافت وام بدون ضامن و وثیقه عنوان کرد و افزود: روستاییان برای بهره‌مندی از برنامه تامین مالی خرد ابتدا باید نسبت به تشکیل گروه (خودیار) بین ۱۲ تا ۲۵ نفر اقدام کنند.
زهرا نجف‌پور در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: در اجرای این برنامه پس از تشکیل گروه و جمع‌آوری پس‌اندازهای اعضا و راه‌اندازی صندوق مالی به نام 'گروه خودیار' در بانک کشاورزی حساب باز می‌شود و بعد از افتتاح حساب در بانک کشاورزی، بانک گروه را بر پایه سرمایه اجتماعی ارتقا داده و سواد و عملکرد مالی و اجرایی آنها را مورد ارزیابی و اعتبار سنجی قرار می‌دهد.
این تسهیلگر برنامه تامین مالی خرد اضافه کرد: در پایان نیز بر پایه نتیجه اعتبارسنجی، بانک بدون اخذ سپرده وثیقه و ضامن به گروه با نرخ سود بانکی معمول وام می‌دهد و گروه نیز بر اساس طرح‌های کسب و کار تایید شده اعضا وام بانکی را میان آنان توزیع می‌کند.
وی با بیان اینکه هر یک از اعضای گروه با دریافت وام می‌توانند به دلخواه در یک شغل به کسب و کار بپردازند، خاطر نشان کرد: اشتغال در حوزه‌های کشاورزی اعم از دامداری، صیفی‌جات و فعالیت در حرفه خیاطی از مشاغلی است که با دریافت وام از برنامه تامین مالی خرد توسط روستاییان در بخش کوچصفهان ایجاد شد.
اشتغال در حوزه‌های کشاورزی اعم از دامداری، سیفی‌جات و فعالیت در حرفه خیاطی از مشاغلی است که با دریافت وام از برنامه تامین مالی خرد ایجاد شد. نجف‌پور با اشاره به توانمندی بانوان روستایی برای ایجاد مشاغل خانگی خاطر نشان کرد: برخی از بانوان به دلیل عدم برخورداری از سرمایه اولیه، توان فعالیت در کسب و کارها و توسعه اشتغال را ندارند اما برنامه تامین مالی خرد می‌تواند به آنان کمک کند.
وی با بیان اینکه تعداد زیادی از روستاییان از برنامه تامین مالی خرد اطلاعی ندارند، اظهار کرد: همکاری اعضای شورا در روستاها و دهیاران با تسهیلگران این برنامه برای معرفی آن به روستاها بسیار موثر است.
این کارشناس مددکار اجتماعی با اشاره به همکاری خوب اعضای شورای اسلامی روستا و دهیاران در حوزه فعالیت خود خاطر نشان کرد: تسهیلگران برنامه تامین مالی خرد با حضور در روستاها با برگزاری نشست‌های مختلف، این برنامه را به روستاییان معرفی می‌کنند.
وی درباره مبلغ وام برنامه تامین مالی خرد اظهار کرد: این وام به اعضای گروه بستگی دارد، آخرین وام به تعداد گروه و مبلغ پس انداز آنان بستگی دارد که آخرین مبلغی که در ماه جاری به یک گروه ۱۷ نفره؛ ۲۶۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان پرداخت شد.
نجف پور با بیان اینکه بازپرداخت این وام، بعد از ۲ ماه توقف در مدت یک سال باید پرداخت شود، اضافه کرد: گروه، پس از پایان پرداخت مبلغ بار دیگر می توانند وام دریافت کنند.
تشکیل ۴۷۰ گروه خودیار در روستاهای گیلان
کارشناس مسئول امور خانواده و بانوان بهزیستی گیلان با تشریح روند اجرای برنامه تامین مالی خُرد استان گفت: این برنامه در سال ۹۲ در گیلان به اجرا درآمده و تاکنون ۴۷۰ گروه در روستاها تشکیل شده‌است.
سیده سهیلا اکبری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: برنامه تامین مالی خُرد با رویکرد بانکداری پیوندی با هدف توانمندسازی، توسعه کسب و کارهای خردو بهبود معیشت روستایی، برای افراد کمتر برخوردار و محروم بویژه زنان وجوانان در روستاهای کشور تدوین شده‌است.
برنامه تامین مالی خُرد با رویکرد بانکداری پیوندی با هدف توانمندسازی، توسعه کسب و کارهای خردو بهبود معیشت روستایی تدوین شده‌است. وی با بیان اینکه فرایند تشکیل گروه به صورت داوطلبانه و یارگیری حداکثر تا ۲۵ عضو است، اضافه کرد: انتخاب اعضا پس از جلسات توجیهی طرح در روستاها با حضور تسهیلگران برنامه و توسط خود روستائیان و با مشارکت همگان انجام می‌شود.
کارشناس مسئول امور خانواده و بانوان بهزیستی گیلان خاطر نشان کرد: پس از تشکیل گروه، هیات اجرایی شامل منشی، خزانه‌دار و گروه یار با نظر اعضا انتخاب می‌شوند و بعد از این مرحله با تشکیل جلسات منظم ماهیانه نسبت به ایجاد صندوق مالی مشترک در داخل گروه و حساب مشترک دربانک نسبت به پس انداز داخلی اقدام می شود.
وی افزود: ایجاد صندوق داخلی یکی از منابع اعطای وام به اعضا بر اساس نیازهای آنان بوده و در واقع تمرینی برای تعهد و مسئولیت پذیری است که پس از گذشت یکسال امکان اعتبار سنجی توسط نماینده بانک طبق فرم‌های مشخصی انجام می شود که این مهم تعیین کننده مبلغ وام بانکی گروه خواهد بود و معارف وام بانکی صرفا برای ایجاد شغل و یا توسعه مشاغل موجود خواهد بود با این ویژگی که نیاز به سپرده‌گذاری، وثیقه و ضمانت بانکی ندارد.
کارشناس مسئول امورخانواده و بانوان بهزیستی استان گیلان اظهار کرد: گروه پس از بازپرداخت وام؛ بار دیگر وارد چرخه اعتبار سنجی می‌شوند و وام‌های مراحل بعد را دریافت می‌کنند.
وی با اشاره به مزایای برنامه تامین مالی خرد اضافه کرد: این برنامه تنها به بانوان در روستاها اختصاص ندارد بلکه ساکنان مناطق روستایی که شرایط اقتصادی خوبی برخوردار نبوده و امکان دسترسی به منابع اقتصادی برای شان تسهیل نشده، می‌توانند از آن بهره‌مند شوند.
اکبری بیان کرد: برنامه تامین مالی خرد با همکاری بانک کشاورزی، با افزایش امید به زندگی موجب کاهش مهاجرت از روستا می‌شود ضمن اینکه روستائیان از کارهای روزمره خارج شده و در چرخه اقتصاد خانواده همکاری می‌کنند.
کارشناس مسئول امور خانواده و بانوان بهزیستی استان گیلان یادآور شد: با تشکیل گروه برای بهره‌مندی از برنامه تامین مالی خرد؛ تعامل بین روستائیان افزایش یافته و اعتماد سازی و مسئولیت پذیری افراد نیز بیشتر می‌شود.
۳۰۰ روستا در گیلان، هدف برنامه تامین مالی خرد
معاون اجتماعی بهزیستی گیلان تعداد روستاهای هدف برنامه تامین مالی خرد را ۳۰۰ مورد عنوان کرد و گفت: شهرستان‌های آستانه‌اشرفیه، لاهیجان، رودسر، لنگرود، رشت، فومن، رضوانشهر، بندرانزلی و تالش از شهرستان‌های مجری برنامه تامین مالی خرد در این استان هستند.
آریا طوفانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، با تشریح برنامه تامین مالی خرد از آغاز (سال ۹۲ تاکنون) در این استان گفت: در اجرای این برنامه پنج هزار و ۸۹۲ نفر در گیلان عضو گروه‌های خودیار شدند که ۳۴۹ نفر شامل زنان سرپرست خانوار، خودسرپرست و بدسرپرست عضو گروه هستند.
در اجرای این برنامه پنج هزار و ۸۹۲ نفر در گیلان عضو گروه‌های خودیار شدند که ۳۴۹ نفر، زنان سرپرست خانوار، خودسرپرست و بدسرپرست عضو گروه هستند. وی با بیان اینکه هشت هزار و ۹۱۰ وام خرد از محل صندوق‌های پس‌انداز گروه‌های خودیار در مجموع به مبلغ ۳۱۵ میلیارد ریال پرداخت شده‌است، خاطر نشان کرد: کل مبلغ وام‌های پرداختی از بانک کشاورزی ۳۰۱ میلیارد ریال و تعداد بهره برداران ۴۳۵ گروه است ضمن اینکه ۲ هزار و ۴۱۰ مورد شغل ایجاد شده و توسعه اشتغال انجام گرفت.
معاون اجتماعی بهزیستی گیلان اظهار کرد: برنامه تامین مالی خرد فرآیندی با هدف کلی توانمندسازی، ارتقاء و بهبود سطح معیشت زندگی و مقاوم‌سازی در برابر شوک های اقتصادی افراد کم درآمد و آسیب‌پذیر واجد شرایط با تاکید بر قشر زنان و جوانان روستایی از جمله زنان سرپرست خانوار و خودسرپرست است.
وی خاطر نشان کرد: در این برنامه گروه هدف با ایجاد یا توسعه کسب و کار خرد و فردی از طریق تشکیل و توانمندسازی گروه‌های خودیار به عنوان واسطه مالی محلی به تسهیلات بانک کشاورزی دسترسی می‌یابند.
طوفانی بیان کرد: توسعه و گسترش کسب و کارهای خرد در روستاها، بهبود وضعیت معیشت افراد عضو گروه‌های خودیار متشکل از افراد کم درآمد و آسیب‌پذیر، استفاده از امکانات و فرصت های روستا به منظور کاهش مهاجرت، پردخت وام های بانکی به گروه های خودیار متقاضی و دارای شرایط، بدون ضامن و وثیقه با اعتبارسنجی توسط کارشناس بانک کشاورزی و نماینده تاک اعم مزایای برنامه مالی خرد است.
وی اظهار کرد: بهره‌مندی از خدمات غیرمالی از جمله آموزش‌های فنی و مهارتی شامل (خیاطی، بافندگی، پرورش قارچ، کامپیوتر و سایر مهارت‌ها)، مشاوره‌های لازم و بیمه که این کار با هماهنگی تسهیلگر گروه و با همکاری سازمان‌های مربوطه به شرط تامین هزینه‌های آن توسط خود گروه انجام می‌شود.
ایجاد رفاه و شغل برای روستائیان اولویت است
استاندار گیلان نیز چندی پیش در جلسه شورای برنامه‌ریزی استان گفته بود؛ جهت‌گیری نظام جمهوری اسلامی و رویکرد مدیران استان مبتنی بر ایجاد رفاه و شغل مناسب برای روستائیان است و مشاغل روستایی متناسب با موقعیت و مزیت‌های متفاوت گردشگری، کشاورزی، زنبورداری و دامداری روستاها در دستور کار قرار دارد.
جهت‌گیری نظام جمهوری اسلامی و رویکرد مدیران استان مبتنی بر ایجاد رفاه و شغل مناسب برای روستائیان است اسدالله عباسی اظهار کرد: در طرح جامع توسعه گیلان بویژه در قرارگاه جهادی که برای طرح "توانمندسازی و کارآمدی مردم پایه و مهاجرت معکوس " تشکیل شد مهاجرت روستائیان از روستاها به شهرها مورد تاکید قرار گرفته‌است که این موضوع پیشگیری از معضل بزرگی خواهد بود که در گذشته از آن غفلت شده‌است.
وی بیان کرد: درحال حاضر برخی از روستاها به دلیل مهاجرت روستائیان خالی از سکنه شده‌اند درحالی که در سال‌های نه چندان دور ظرفیت‌های تولیدی و اقتصادی در روستاها بسیار بالا بود و در شهرها محصولات تولیدی در بخش‌های کشاورزی و یا دامی در بازارهای هفتگی عرضه می‌شد؛ اما اکنون روستائیان جذب جاذبه های شهری شده اند که نتیجه آن فقر و افزایش متقاضیان تحت پوشش نهادهای حمایتی است.
نماینده عالی دولت همچنین در مراسم روز ملی روستا و عشایر در روستای کُلِش طالشان رشت با تاکید بر ضرورت توجه هر چه بیشتر به روستاهای استان گفته بود: نیازهای روستاها احصاء و برای تامین آنها بر اساس ظرفیت ها اقدام می شود.
بیشتر بخوانید: