نتایج تازه‌ترین تحقیقات شرکت «ادلمن» نشان می‌دهد اعتماد عمومی به برخی از سرکوب‌گرترین حکومت‌های دنیا در حال افزایش است. ادلمن بزرگترین شرکت آمریکایی مشاوره بازاریابی و روابط عمومی است که «بارومتر یا نشانگر اعتماد» آن توانسته است اعتباری برای خود ایجاد کند. ادلمن سال‌هاست گزارش می‌دهد که شهروندان کشورهای اقتدارگرا از جمله عربستان سعودی، سنگاپور، امارات و چین بیش از کشورهای دموکرات به دولت‌های خود اعتماد دارند. اما ادلمن در مورد اینکه برخی از این حکومت‌های اقتدارگرا جزو مشتریانش هستند، چندان شفاف و صادق نبوده است.
ادلمن سال‌هاست گزارش می‌دهد که شهروندان کشورهای اقتدارگرا از جمله عربستان سعودی، سنگاپور، امارات و چین بیش از کشورهای دموکرات به دولت‌های خود اعتماد دارندروزنامه گاردین و سازمان تحقیقاتی غیرانتفاعی «آریا» نشانگرهای اعتماد ادلمن و اسنادی را که وزارت دادگستری آمریکا طبق «قانون ثبت‌نام عاملان خارجی» (فارا) درباره ادلمن منتشر شده است، بررسی کرده‌اند. تاریخ برخی از این اسناد به سال ۲۰۰۱ باز می‌گردد؛ یعنی زمانی که ادلمن برای نخستین‌بار نشانگر اعتماد خود را منتشر کرد. براساس یافته‌های گاردین و آریا، حکومت‌های خودکامه میلیون‌ها دلار به ادلمن و نهادهای وابسته‌اش پول دادند تا وجهه و روایت‌های دلخواه آن را ترویج کنند.
کارشناسان افکارسنجی به این نتیجه رسیده‌اند که نظرسنجی‌ها در مورد محبوبیت رژیم‌های اقتدارگرا اغراق می‌کنند زیرا پاسخ‌دهندگان از اقدامات تلافی‌جویانه دولت‌های می‌ترسند. همان حکومت‌ها از پژوهش‌های ادلمن برای بهبود وجهه و مشروعیت‌بخشی به حاکمیت خود استفاده کرده‌اند.
«آلیسون تیلور» استاد دانشکده اقتصاد در دانشگاه نیویورک می‌گوید: همه جا به نشانگر اعتماد ادلمن استناد می‌کنند؛ گویی که این نشانگر یک تحقیق هدفمند و معتبر یک اندیشکده است اما سابقه تجاری آن نسبتا آشکار بوده و مشخص است این شرکت یک ابزارِ فروش است. این شرکت باید روابط مالی خود را افشا کند اما تاکنون چنین کاری نکرده‌اند.
یک سخنگوی ادلمن در ایمیلی به گاردین گفت: ما به عنوان یک شرکت جهانی معتقدیم همکاری با مشتریان و حضور در بازارهای بین‌المللی که از لحاظ سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و فرهنگی در حال تغییر هستند، حائز اهمیت است. وی افزود: ما بر این باوریم حضور ما در خاورمیانه و مشاوره دادن به سازمان‌های بانفوذ، مشاوره درباره انتظارات تجاری و برند و ایجاد روابط سودمند جدید می‌تواند به ایجاد تغییر کمک کند.
تلاش‌های حکومت‌ها نتیجه داده است
دولت امارات متحده عربی از سال ۲۰۰۷ مشتری ادلمن شده است. طبق تحقیقات نشریه «دسموگ _ DeSmog» که در زمینه بررسی اطلاعات اشتباه زیست محیطی فعالیت می‌کند، ادلمن در ۲ سال نخست همکاری با امارات بیش از ۶ میلیون دلار دریافت کرد تا اعتبار و وجهه امارات و شرکت ملی نفت ابواظبی را بهبود ببخشد. این تلاش‌ها سرانجام به نتیجه رسید و امارات به عنوان میزبان کنفرانس آب‌وهوایی سازمان ملل در سال ۲۰۲۳ انتخاب شد.
ادلمن و یکی از شرکت‌های وابسته‌اش در سال ۲۰۱۰ دو قرارداد دیگر با دولت امارات امضا کردند. یکی از این قراردادها به راه‌اندازی «نشانگر بلتوی» مربوط می‌شد که هدف آن بررسی افکار و نظرات «سیاستگذاران و تاثیرگذاران در واشنگتن دی.سی.» بود. یک سال بعد، امارات برای نخستین‌بار در نشانگر اعتماد ادلمن دیده شد. ادلمن به پرسش‌های ما درباره تصمیم سال ۲۰۱۰ دولت امارات و ظاهر شدن این کشور در نشانگر اعتماد، پاسخ نداد.
ادلمن در ۲ سال نخست همکاری با امارات بیش از ۶ میلیون دلار دریافت کرد تا اعتبار و وجهه امارات و شرکت ملی نفت ابواظبی را بهبود ببخشداز سال ۲۰۱۱ که امارات برای نخستین‌بار در نشانگر اعتماد ادلمن ظاهر شد در پژوهش‌های این شرکت به طور پیوسته گزارش شده که شهروندان اماراتی به حکومت خود اعتماد کامل دارند و ادلمن و رسانه‌های امارات همواره با خرسندی و خوشحالی این یافته‌ها را منتشر و تائید کرده‌اند.
«شیخ محمد بن راشد آل مکتوم» نخست‌وزیر و معاون رئیس امارات و حاکم دوبی پس از انتشار نشانگر اعتماد در سال ۲۰۱۴ در توئیتی نوشت: براساس یافته‌های شرکت ادلمن در نیویورک، طرح‌ها و راهبردهای امارات مورد اعتماد قرار گرفته است. اعتماد مردم به حکومت، نتیجه نزدیکی رهبران به آنها و توجه به خواسته‌ها و نیازهای آنهاست.
«تاد دانهاوزر» از مدیران بخش امارات در ادلمن نیز سال ۲۰۱۸ در تارنمای این شرکت نوشت: نشانگر ادلمن در سال جاری نشان می‌دهد تلاش‌های دولت برای حفاظت ار مردم در برابر اخبار جعلی ثمربخش بوده است. سه ماه پس از آنکه دانهاوزر «مبارزه حکومت امارات با اخبار جعلی» و تلاش آن برای «متحد کردن کشور برای رسیدن به یک هدف مشترک و افزایش اعتماد عمومی» در این کشور را ستود، یک دادگاه اماراتی «احمد منصور» از فعالان این کشور را به ۱۰ سال زندان محکوم کرد.
عفو بین‌الملل گزارش داد منصور به «انتشار اکاذیب و شایعه‌پراکنی در مورد امارات» در توئیتر و فیس‌بوک و «لطمه به هماهنگی و اتحاد اجماعی امارات» متهم شده بود. منصور پیشتر به اتهام «تفرقه‌افکنی و نفرت‌پراکنی در شبکه‌های اجتماعی» بازداشت شده بود. او همچنان در زندان است. دانهاوزر که دیگر برای ادلمن کار نمی‌کند به درخواست‌ها برای اظهارنظر در این باره پاسخ نداد.
سیستم بر اساس اعتماد کار می‌کند
«ریچارد ادلمن» مدیرعامل ادلمن ماه فوریه(بهمن‌ماه پارسال) در نشستی به میزبانی اندیشکده «شورای آتلانتیک» با پرسشی مواجه شد که به نظرش، چرا رژیم‌های اقتدارگرا عمل بهتری دارند؟ وی پاسخ داد: یک فرضیه در این باره وجود دارد و آن اینکه، میان اطلاعاتی که دولت‌ها و رسانه‌های این کشورها منتشر می‌کنند، تفاوت بسیار اندکی وجود دارد. اعتماد به رسانه‌ها در کشورهای تک‌حزبی در مقایسه با دموکراسی‌ها بیشتر است؛ شاید به این دلیل که در آنجا فقط یک خط دنبال می‌شود.
ادلمن افزود: من طرفدار حکومت‌های اقتدارگرا نیستم؛ کسی هستم که در دموکراسی رشد کرده‌ام اما سیستم بر اساس اعتماد کار می‌کند و این تنها چیزی است که می‌توانم بگویم. سخنگوی ادلمن در بیانیه‌ای گفت: نشانگر اعتماد این شرکت به‌دنبال کمک به کسب‌وکارها، سازمان‌ها و نهادهایی است که از تاثیر نگرش افراد و شکل‌دهی آن به نیروهای اجتماعی آگاهند و آن را درک می‌کنند. وی افزود: کشورهای در حال توسعه بنا به دلایلی از جمله عملکرد اقتصادی قوی در یک دهه گذشته توانسته‌اند سطح بالایی از اعتماد افراد را جلب کنند.
ادلمن ماه فوریه(بهمن‌ماه پارسال) وقتی در شورای آتلانتیک صحبت می‌کرد، در همان زمان دستکم چهار قرارداد متفاوت با حکومت‌های امارات و عربستان سعودی داشت؛ حکومت‌های سرکوبگری که حقوق بشر را مرتبا تهدید کرده و در آنها تقریبا هیچ خبری از آزادی‌های سیاسی و مدنی نیست و معارضان و منتقدان همواره مورد آزار و اذیت قرار گرفته و زندانی می‌شوند. ادلمن زمانی که شورای آتلانتیک از اعتماد سخن می‌گفت شخصا خود را به عنوان عامل خارجی معرفی کرده و منافع وزارت فرهنگ عربستان را نمایندگی می‌کرد و هنوز هم به این رویه ادامه می‌دهد.
نشریه پولیتیکو تصمیم ادلمن برای ثبت‌نام خود به عنوان عامل خارجی را «اقدامی نادر توسط یک مدیر بلندپایه چنین نهاد بزرگی» توصیف کرد. سخنگوی ادلمن اظهار کرد: ما بیش از ۲ هزار مشترکی جهانی از بخش‌های دولتی و خصوصی صنایع مختلف داریم. ما طبق الزامات و ضوابط قانون «فارا» این ارتباطات را افشا می‌کنیم.
شرکت ادلمن در ماه ژوئن(خرداد-تیر) متن یک ایمیل سانسورشده را به وزارت دادگستری آمریکا فرستاد که در آن یکی از مشتریان، شرکت را به صرف قهوه با «حامن بن محمد فایز» معاون وزیر فرهنگ عربستان سعودی در شهر نیویورک دعوت کرده بود. وی نوشته بود: بلندپروازی‌های عربستان سعودی حیرت‌انگیز است.
چند ماه بعد، ادلمن میزبان «ضیافت شام کوچکی» برای فایز بود. این ضیافت یکی از سه رویدادی بود که شرکتش در یک سال و نیم گذشته برای سعودی‌ها برگزار کرده و وی شخصا میزبانی آن را برعهده داشت. ادلمن چند ماه پیش در مصاحبه با نشریه PR Week گفت، «یک دورهمی با وزیر فرهنگ» داشته و از «۶ نهاد فرهنگی» بازدید کرده است که یکی از آنها تمایل دارد مدرسه‌ای در عربستان سعودی بسازد. من مایلم در ادامه سلسله تغییرات آتی، این تعامل ادامه داشته باشد. تمایل دارم این نوع همکاری ادامه داشته و در مسائل و چالش‌های مهمِ زمانه خود، نقش داشته باشیم.
«جوئی شیا» از کارشناسان سازمان دیده‌بان حقوق بشر، در یکی از کمیته‌های سنای آمریکا گفت: عربستان یکی از بدترین دوره‌های حقوق بشری در تاریخ این کشور را سپری می‌کنندنیویورک تایمز، وزیر دفاع عربستان را «دولت و همکاری نزدیک» محمد بن‌سلمان ولیعهد سعودی معرفی کرده بود. «جوئی شیا» از کارشناسان سازمان دیده‌بان حقوق بشر، ماه سپتامبر(شهریور) در یکی از کمیته‌های سنای آمریکا گفت: عربستان سعودی یکی از بدترین دوره‌های حقوق بشری در تاریخ این کشور را سپری می‌کنند.
افزایش اعتماد شهروندان به حکومت!
کسب‌وکار ادلمن در خاورمیانه به یُمن روابط عمیق‌تری که با عربستان برقرار کرده، سودآورتر شده است. همکاری ادلمن با حکومت عربستان از سال ۲۰۱۳ شروع شد اما این کشور تا سال ۲۰۱۹ به نشانگر اعتماد این شرکت راه نیافت. سه ماه پس از آنکه ولیعهد سعودی ترور جمال خاشقچی روزنامه‌نگار منتقد و ستون‌نویس واشنگتن پست را تائید کرد عربستان در نشانگر اعتماد ادلمن ظاهر شد.
نظرسنجی سال ۲۰۱۹ ادلمن نتایج پژوهشی را شامل می‌شد که از ۱۹ اکتبر(۲۷ مهر) تا ۱۶ نوامبر(۲۵ آبان) سال ۲۰۱۸ انجام شده بود. به عبارت دیگر، این پژوهش، نظرات شهروندان سعودی پس از افشای حکومت این کشور در قتل خاشقچی را شامل نمی‌شد. ادلمن به پرسش‌های گاردین درباره اینکه چرا چند ماه پس از قتل خاشقچی همچنان عربستان را در نشانگر اعتماد حفظ کرده بود، پاسخ نداد.
ادلمن پیشتر کشورهای دیگری را که تحت تاثیر تحولات ژئوپولیتیک قرار گرفته بودند، از فهرستش حذف کرده بود. این شرکت از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۲۲، روسیه را در نشانگر اعتماد ذکر کرده بود اما پس از حمله به اوکراین، این کشور را از نشانگر سال ۲۰۲۳ حذف کرد. مدیرعامل شرکت ادلمن در مقاله‌ای نوشت: وقتی سران کسب‌وکارها در مقابل چنین موضوع‌های سکوت می‌کنند هم‌دست و گناهکار شناخته می‌شوند.
رسانه‌های سعودی یافته‌های پژوهش‌های ادلمن را همواره سندی بر حمایت عمومی از نظام این کشور معرفی می‌کنند. سال ۲۰۲۱ زمانی که نشانگر اعتماد ادلمن اعلام کرد ۸۲ درصد سعودی‌ها به حکومت خود اعتماد دارند یک خبرگزاری عربستانی گزارشی بر اساس این نشانگر منتشر کرد. (بنا بر اعلام سازمان بین‌المللی گزارشگران بدون مرز، همه رسانه‌های سعودی درعمل تحت کنترل مستقیم دولت فعالیت می‌کنند و روزنامه‌نگارانی که از دستورالعمل رسمی پیروی نکرده و ولیعهد را تمجید نکنند بالفعل مظنون شناخته می‌شوند.)
نشریه «عرب ویکلی» در سال ۲۰۲۲ در گزارشی نوشت: یافته‌های نشانگر اعتماد ادلمن تائید می‌کند «اصلاحات» عربستان موثر و مورد توجه عموم بوده است. در این گزارش ادعا شد: ناظران معتقدند پس از آغاز روند اصلاحات در عربستان از سال ۲۰۱۶ این اعتماد افزایش یافته است.
عرب ویکلی افزود: برخی افراد در سال‌های گذشته تلاش کردند توانایی رهبران کنونی برای رسیدن به اهداف اصلاحات را زیرسؤال ببرند اما نتایج این نشانگر حاکی است مقام‌های کشور در دستیابی به اهداف خود موفق بوده‌اند و اعتماد شهروندان به حکومت افزایش یافته است.
مساله، قدرت نرم است
ادلمن همچنین گفته، نشانگر اعتماد این شرکت «داده و اطلاعات است، نه نظر و گمان.» اما کارشناسان حوزه نظرسنجی دریافته‌اند که حمایت مردم از حکومت‌های اقتدارگرا، اغراق‌شده است و مقایسه مستقیم دموکراسی‌ها با غیردموکراسی‌ها را به موضوعی پرچالش تبدیل می‌کند.
پرسش این است که آیا ادلمن در تهیه نشانگر اعتماد به این مساله توجه می‌کند و آیا مقایسه مستقیم دموکراسی‌ها و دیکتاتورها را معتبر می‌داند یا خیر. ادلمن از اظهارنظر در این باره خودداری کرد. سخنگوی ادلمن در بیانیه‌ای اعلام کرد: ما متعهد به شفاف‌سازی درباره روش‌شناسی خود هستیم و از استانداردهایی که در این صنعت و یا درباره یک کشور خاص وجود دارد، پیروی می‌کنیم.
«ترس از حکومت» باعث می‌شود پرسش‌شوندگان در کشورهای خودکامه، اعتماد خود به دولت را بسیار بالا اعلام کنند«استفان لیندبرگ» مدیر «موسسه گوناگونی‌های دموکراسی» که در زمینه دموکراسی‌ها تحقیق می‌کند، می‌گوید: شواهد عملی وجود دارد که نشان می‌دهد پرسش‌هایی که در کشورهای اقتدارگرا پرسیده می‌شود، تصویر گمراه‌کننده‌ای ارائه می‌دهند و سطح اعتماد به حکومت‌های اقتدارگرا را بیش از حد ارزیابی می‌کنند.
«مارکوس تاننبرگ» پژوهشگر دانشگاه گوتنبرگ سوئد در تحقیقی که انجام داده، نزدیک به ۸۰ پاسخ به نظرسنجی‌هایی که در بیش از ۳۰ کشور آفریقایی انجام شده را بررسی کرده است. تاننبرگ در پژوهش خود نتیجه‌گیری کرد «ترس از حکومت» باعث می‌شود پرسش‌شوندگان در کشورهای خودکامه، اعتماد خود به دولت را بسیار بالا اعلام کنند.
چنین ترس‌هایی در برخی از کشورهایی که ادلمن با آنها همکاری می‌کند، وجود دارد و عمیق است. برای نمونه، دیده‌بان حقوق بشر در ماه اوت(مرداد) گزارش داد «محمد الغمادی» معلم سابق در عربستان سعودی به دلیل «توئیت و بازنشر توئیت و فعالیت در یوتیوب» به اعدام محکوم شده است. در حکم دادگاه که به رویت دیده‌بان حقوق بشر رسیده، آمده است: اقدامات وی در پلتفرم‌های رسانه‌ای جهانی انجام شده و همین امر سبب شده شدت و تاثیر فعالیت‌هایش چند برابر شود. این اقدامات ایجاب می‌کند که مجازات وی شدید باشد.
به گزارش دیده‌بان حقوق بشر، مجموع دنبال‌کنندگان ۲ حساب توئیتری الغمادی ۱۰ نفر بوده است. ده‌ها سعودی دیگر نیز هستند که دادگاه آنها را به دلیل فعالیت در توئیتر به ده‌ها سال زندان محکوم کرده است. نظارت دقیق مقام‌های سعودی بر «پلتفرم‌های رسانه‌ای جهانی» همچون شبکه اجتماعی ایکس، به فهم بهتر علت سرمایه‌گذاری کلان حکومت این کشور بر بهبود وجهه خود در شبکه‌های اجتماعی کمک می‌کند.
ادلمن در اوایل فوریه(بهمن‌ماه پارسال) با قراردادی سه ساله برای ارتقای حضور مدیران «نئوم» در شبکه‌های اجتماعی موافقت کرد. ادلمن همچنین قرارداد جداگانه‌ای برای بهبود عملکرد و اداره برخی دیگر از حساب‌های نئوم در شبکه‌های اجتماعی امضا کرده است. نئوم یک شهر و پروژه بلندپروازانه است که ولیعهد سعودی آن را جزو اولویت‌های شخصی خود قرار داده است. «صندوق ثروت ملی» مالکیت این پروژه را دارد و محمد بن‌سلمان نیز بر این صندوق کنترل دارد. این در حالی است که ادلمن در آستانه برگزاری اجلاس آب‌وهوایی سازمان ملل در امارات فعالیت‌های رسانه‌ای سنگینی برای حکومت امارات انجام داده است.
ادلمن درباره همکاری شرکتش برای ارتقای اعتبار حکومت عربستان در آمریکا به نشریه PRWeek گفت: مساله، قدرت نرم است. مساله، شناساندن فرهنگ عربستان سعودی به دنیا و ارتباط مردم عربستان با فرهنگ غربی است.
«بنجامین فریمن» پژوهشگر «موسسه کوینسی برای حکومتداری مسئولانه» در این باره گفت: آنها می‌خواهند آمریکایی‌ها به گلف فکر کنند، نه اینکه عربستان سعودی را با حملات ۱۱ سپتامبر و قتل بی‌رحمانه خاشقچی مرتبط بدانند. آنها می‌خواهند ما به دنیای هنر و هالیوود فکر کنیم. وی افزود: آنها هر کاری که بتوانند، انجام می‌دهند تا به ما چشم‌بند بزنند. شرکت‌هایی مانند ادلمن و فعالان حوزه روابط عمومی ایده‌ها و روش‌های فراوانی برای انجام این کار دارند.
منبع:
https://www.theguardian.com/us-news/۲۰۲۳/nov/۲۴/edelman-pr-trust-barometer-uae-saudi-arabia