«میگل دیاز کانل» رئیس جمهور کوبا عصر دیروز یکشنبه (۱۲ آذر) در صدر یک هیات بلندپایه سیاسی و اقتصادی وارد تهران شد؛ سفری که به دعوت رسمی آیت‌الله «سیدابراهیم رئیسی» رئیس جمهور کشورمان انجام گرفته‌است.
امروز دوشنبه نیز مراسم استقبال رسمی از رییس جمهور کوبا توسط آیت‌الله رییسی و در مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد برگزار شد.
پس از مراسم استقبال رسمی و معارفه هیات‌های همراه، ملاقات خصوصی روسای دو کشور، نشست مشترک هیات عالیرتبه و مراسم امضای اسناد و تفاهمنامه‌های همکاری برگزار می‌شود و سپس دو رئیس جمهور در نشست مطبوعاتی مشترک نتایج و دستاوردهای رایزنی‌های فیمابین را تشریح خواهند کرد.
همچنین رئیس جمهور کوبا در جریان این سفر علاوه بر دیدار رسمی با همتای ایرانی، دیدارهایی نیز با برخی مقامات عالیرتبه کشورمان خواهد داشت و از نمایشگاه توانمندی‌ها و آخرین دستاوردهای فناوران جمهوری اسلامی ایران و نیز انستیتو پاستور که در عرصه‌های پزشکی و دارویی با کوبا همکاری دارد، بازدید خواهد کرد.
لازم به یادآوری است که پس از سفر «فیدل کاسترو» رییس جمهور فقید کوبا در خردادماه سال ۱۳۸۰، این نخستین سفر رئیس جمهور این کشور به ایران است؛ سفری که با توجه به اشتراکات همچون درد مشترک تحریم می‌تواند به روابط دو کشور عمق ببخشد.
تحریم؛ درد مشترک و نقطه پیوند دو کشور
ایران و کوبا چندین دهه است که تحت تحریم‌های ظالمانه آمریکا و متحدان این کشور قرار دارند. جمهوری اسلامی ایران از آغاز انقلاب اسلامی که بیش از ۴۰ سال از عمر آن می‌گذرد، زیر شدیدترین تحریم‌ها قرار داشته‌است.
پشت کردن آمریکا به توافق هسته‌ای و خروج یکجانبه از آن بستر را برای تشدید تحریم‌ها در قالب کارزار «فشار حداکثری» هموار کرد اما این تنگناها به دلایل گوناگونی از جمله توازن‌بخشی دولت سیزدهم به مناسبات خارجی، آنچنان که مورد انتظار کاخ سفید بود، موثر واقع نشد.
عمر تحریم کوبا طولانی‌تر از ایران است و هاوانا حتی دو دهه قبل از جمهوری اسلامی به این سرنوشت دچار شد. محاصره اقتصادی، تجاری و مالی تحمیل شده توسط آمریکا علیه کوبا با عمر بیش از ۶۰ ساله، طولانی‌ترین تحریم‌ها در تاریخ بشریت است که به بالاترین سطح، سیاست‌های غیر انسانی و فاقد مشروعیت واشنگتن در تحمیل رنج و گرسنگی و ناامیدی بر مردم این کشور کارائیب را به تصویر می‌کشد.
۶ دهه پس از فرمان امضا شده توسط «جان اف کندی» رئیس‌جمهوری وقت آمریکا و «تحریم تجارت با کوبا»، «آرشیو امنیت ملی ایالات متحده آمریکا» ده‌ها سند از طبقه‌بندی خارج شده را منتشر کرد که نشان می‌دهد تحریم‌ها با انگیزه تحریک «گرسنگی، ناامیدی و سرنگونی دولت» فیدل کاسترو رهبر انقلابی کوبا آغاز شد.
این اسناد همچنین فاش می‌کنند که انگیزه اولیه برای اعمال فشار اقتصادی، ایجاد «سختی» و «سرخوردگی» و «ناامیدی میان کوبایی‌ها»، ممنوعیت انتقال «پول و تدارکات به کوبا به منظور کاهش دستمزدها، ایجاد گرسنگی، استیصال و سرنگونی دولت» بوده است.
در سال ۲۰۰۸ زمانی که «رائول کاسترو» برادر فیدل (رهبر انقلابی کوبا و اسطوره مبارزه با امپریالیسم آمریکا) بر سر کار آمد، اقداماتی در جهت برداشتن محدودیت‌ها برای کوبایی‌ها آغاز شد. در مقابل هم «باراک اوباما» تصمیم گرفت تا برخی محدودیت‌ها برای کوبایی‌ها را لغو کند و از سال ۲۰۱۴ زمزمه‌های روابط دو کشور آغاز شد.
در نتیجه در همان سال و در زمان ریاست جمهوری اوباما و با ایجاد تغییرات در سیاست خارجی آمریکا، پس از نیم قرن تحریم و محاصره کامل اقتصادی کوبا، روابط دو کشور از سر گرفته شد.
اما این توافق دوامی نداشت و با روی کار آمدن «دونالد ترامپ» جمهوری‌خواه این توافق به صورت یکجانبه لغو شد و فشارها علیه این کشور ضد امپریالیست آمریکای لاتین افزایش یافت.
روی کارآمدن جو بایدن نیز تغییری در روند تحریم‌ها علیه کوبا در پی نداشته و اینطور به نظر می‌رسد که تحریم‌های ترامپ علیه کوبا، میراث مورد علاقه بایدن از سلف خود است که تمایل به حفظ آن دارد.
در همین راستا مهر ماه پارسال «برونو ادواردو رودریگز پاریلا» وزیر امور خارجه کوبا تحریم های اقتصادی، تجاری و مالی آمریکا از سال ۱۹۶۲ میلادی تاکنون علیه کشورش را «تروریسم دولتی» توصیف کرد و گفت: در ۱۴ ماه نخست ریاست جمهوری «جو بایدن»، ۶ میلیارد و ۳۶۴ میلیون دلار خسارت به کوبا در نتیجه این تحریم ها وارد شده است.
وزیر امور خارجه کوبا همچنین تصریح کرد که خسارت انباشته ناشی از شش دهه تحریم آمریکا علیه کوبا به ۱۵۴ میلیارد و ۲۱۷ میلیون دلار رسیده است.
بسترها و چشم‌انداز همکاری ایران و کوبا
کارشناسان بر این باورند که سطح مناسبات اقتصادی متناسب با روابط سیاسی دو کشور نیست و این در حالی است که زمینه‌های همکاری متعددی میان دو کشور وجود دارد و ظرفیت های دو کشور به نوعی مکمل یکدیگر هستند. بنابراین ایران و کوبا با توسعه همکاری‌ها می‌توانند بخشی از نیازهای یکدیگر را تامین کنند.
به عنوان نمونه کوبا ظرفیت‌های بسیار مهمی در حوزه کشاورزی و پزشکی و بخش‌های دارویی دارد و در زمان شیوع ویروس کرونا هم از تجربه ارزنده کوبا در ساخت واکسن کرونا استفاده شده بود.
سفر خردادماه امسال رئیس جمهوری کشورمان به آمریکای لاتین همچون ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه را می‌توان در این راستا تحلیل کرد؛ سفری که افزون بر تمرکز بر مسائل تجاری و اقتصادی از نقش فعال و پویای تهران در حیاط خلوت آمریکا نشان داشت.
بنابراین آیت‌الله رئیسی در سفر منطقه‌ای به آمریکای لاتین پس از ۱۲ سال عازم هاوانا شد و در جریان این سفر ۶ سند و تفاهم نامه همکاری در بخش‌های قضائی، همکاری‌های جامع سیاسی، مناسبات گمرکی و مشارکت در حوزه فناوری اطلاعات به امضای مقامات عالیرتبه دو کشور رسید.
از نگاه کارشناسان، مهمترین قدم در توسعه همکاری‌های اقتصادی میان ایران و کوبا فعال‌شدن بخش خصوصی دو کشور است. ضمن اینکه تهاتر، همکاری‌های پول و بانکی و معامله از طریق ارز ملی دو کشور از مقدمات لازم برای توسعه همکاری‌های اقتصادی دو کشور به شمار می‌رود.
بسترسازی برای تقویت حجم معاملات و روابط اقتصادی را به وضوح می‌توان در جریان دیدار ماه گذشته (آبان) «محمد مخبر» معاون اول رئیس‌جمهور و «مانوئل ماررو» نخست وزیر کوبا در حاشیه ششمین اکسپو بین‌المللی واردات چین (CIIE ۲۰۲۳) دید.
مخبر در این دیدار از آمادگی ایران برای همکاری با کوبا در حوزه انرژی، بازسازی پالایشگاه‌های کوبا و فناوریهای نوین خبر داد و افزود: لازم است کمیسیون مشترک دو کشور فعال شوند و نقشه راهی برای گسترش مناسبات اقتصادی فیمابین ترسیم کنند و بستر امضای توافقات میان روسای جمهور دو کشور را فراهم کنند.
نخست وزیر کوبا نیز با استقبال از پیشنهاد و ایده معاون اول رئیس جمهور کشورمان برای استفاده از ارز ملی دو کشور در مبادلات تجاری فیمابین، گفت: هرچه کشورهای بیشتری در این بخش فعال شوند و در تبادلات و مراودات تجاری از ارز ملی خود استفاده کنند تاثیر تحریم‌های آمریکا کمتر خواهد شد چراکه امروز آمریکا با اتکاء به قدرت دلار است که کشورها را تحریم می‌کند.
در مجموع، قطار توازن‌بخشی به مناسبات خارجی دولت سیزدهم که از کشورهای همسایه و منطقه عبور کرده، مدتی است به آمریکای لاتین و حیاط خلوت آمریکا رسیده‌است. بی‌تردید با امضاهای سندهای همکاری جدید میان مقامات ایران و کوبا، محور تقابل با امپریالیسم تقویت و تیغ تحریم کُندتر خواهد شد.