ژاپنی‌ها مردمانی هستند که با ادب و سنت‌های اصیل خود در میان مردم سایر کشورها شناخته شده‌اند. آنها از خارجی‌ها به گرمی استقبال می‌کنند و با گردشگران رفتاری توام با ادب و احترام دارند. در صورتی که قصد سفر به ژاپن دارید، اگر پذیرفتن سنت‌ها و فرهنگ محلی در سبک سفر شما جایگاه دارد لازم است نکاتی ارزشمند در مورد بایدها و نبایدهای فرهنگ عمومی ژاپنی‌ها را بدانید.
ارزش‌های فرهنگی اجتماعی ژاپنی‌ها
ارزش‌های ژاپنی به طور کامل در تمام جنبه‌های زندگی ریشه دارد و همیشه بر روابط خانوادگی، کاری و اجتماعی تأثیر می‌گذارد. اولویت ژاپنی‌ها در زندگی کار است. در مدیریت ژاپنی مسئولیت‌پذیری و فعالیت‌های مشارکتی در میان کارمندان از جایگاه مطلوبی برخوردار بوده و این روحیه در آنها پرورش داده شده است.
وقتی یک فرد ژاپنی استخدام می‌شود محل کار خود را مانند خانه خود دانسته و خود را عضو آن خانواده می‌داند. فرد همه تلاش خود را می‌کند تا بتواند از خانه خود مراقبت کرده و به اهداف خانواده خود دست پیدا کند.
پیوندهای خانوادگی در ژاپن قوی است. خانواده و افراد آن ارتباط منسجمی با یکدیگر دارند. والدین خصوصا مادران رابطه بسیار نزدیکی با فرزندان خود دارند. والدین به تمامیت فردی فرزند خود اهمیت می‌دهند و به گونه‌ای تعامل می‌کنند که احترام بین والدین و فرزندان حفظ شود. در فضای اجتماعی ژاپن هیچ‌گونه بوسیدن و در آغوش گرفتن در خیابان‌ها و در فضای عمومی دیده نمی‌شود. دوستان، والدین و فرزندان را که می‌بینید دست در دست هم دارند. اکثر مردم بسیار صادق و اهل کمک به دیگران هستند. برای نمونه اگر چیزی را در مترو جا بگذارید، به احتمال زیاد آن را در دفتر اشیا گمشده و پیدا شده، خواهید یافت.
در جامعه ژاپنی آشنایی با هریک از اصول فرهنگی ابتدا در بستر خانواده شکل می‌گیرد و سپس از طریق فرآیند آموزشی ارزش‌ها به نوجوانان و جوانان منتقل می‌شود. برخی از ارزش‌های اصلی در ژاپن عبارتند از: فکر کردن به دیگران، انجام بهترین کار، تسلیم نشدن، احترام به بزرگترها، شناخت نقش خود و کار در گروه (گروه‌گرایی). این مفاهیم به طور صریح و ضمنی از مهدکودک و از سنین بسیار پایین به کودکان آموزش داده می‌شود و در آنها نهادینه می‌شود.
آداب ملاقات و احوال‌پرسی
در مدت حضور خود در ژاپن، مودبانه است که هنگام ملاقات با طرف مقابل، هنگام تشکر کردن یا خداحافظی به او تعظیم کنید. اگر کسی به شما تعظیم کرد، به جلو خم شوید و در مقابل سر خود را خم کنید. پیچیدگی‌های زیادی برای مراسم تعظیم وجود دارد -مانند فاصله، مدت و چند بار تعظیم- اما به عنوان یک گردشگر، از شما انتظار نمی‌رود که این جزئیات را بدانید. صرف تلاش کردن، شما را برای دیگران محبوب می‌کند. ژاپنی‌ها گاهی اوقات دست هم می‌دهند، اما بهتر است قبل از اینکه دست‌تان را جلو بیاورید، منتظر بمانید تا طرف مقابل دست خود را در اختیار شما قرار دهد.
آداب هدایه دادن و کارت ویزیت
در محیط‌های رسمی، مانند یک سفر کاری، مرسوم است که هنگام ملاقات با شخصی، کارت ویزیت یا کارت نام را مبادله کنید. علاوه بر کارت، هدیه‌های کوچک برای سوغاتی همراه خود داشته باشید. هدیه دادن نشانه قدردانی است، به خصوص اگر در خانه کسی اقامت دارید. هنگام هدیه دادن، هدیه گرفتن و اعطای کارت، همیشه به جای یک دست از دو دست استفاده کنید.
آداب لباس پوشیدن در فرهنگ ژاپنی
هنگام ورود به خانه‌های شخصی، معابد، اقامتگاه‌های سبک سنتی، و حتی بسیاری از رستوران‌ها و مکان‌های گردشگری، از شما انتظار می‌رود که کفش‌های خود را درآورید. معمولاً قفسه‌هایی برای قرار دادن کفش‌های خود می بینید. ممکن است با دادن دمپایی برای داخل خانه شما را غافلگیر نمایند!
اگر در قسمت‌هایی از رستوران یا محل‌های اقامتی، تاتامی (تشک‌های حصیری بافته شده که کف را می‌پوشاند) وجود دارد باید قبل از راه رفتن روی تاتامی، دمپایی‌های خود را درآورید. می توانید دمپایی‌ها را در ورودی اتاق قرار دهید. همچنین ممکن است برای رفتن به سرویس بهداشتی دمپایی جداگانه‌ای در اختیارتان قرار گیرد. در این حالت، دمپایی‌های اصلی خود را بیرون در حمام بگذارید و پس از خروج از حمام دوباره آن را تعویض کنید.
آداب سفره و خوردن و آشامیدن
رفتارهای خوب شامل استفاده از کلمات قدردانی قبل، حین و بعد از غذا است. قبل از اینکه غذا بخورید، به یاد داشته باشید که i-ta-da-ki-mas را بگویید، که به معنای نوش جان است. در طول وعده غذایی، oishii را بگویید تا نشان دهد که از غذا لذت می‌برید. پس از غذا، برای ابراز قدردانی از غذا، go-chi-so-sa-ma de-shi-ta بگویید.
در ژاپن از شنیدن اینکه دیگران سوپ یا نودل خود را باصدا میل می‌کنند تعجب نکنید -این موضوع امری پذیرفته شده است- پس در سرزمینی که از غذا خوردن پر سر و صدا استقبال می‌شود، آن را امتحان کنید؛ در میان ژاپنی‌ها مرسوم است که سوشی را با دست بخورند. حتما هم امتحان کنید.
از چوب غذاخوری استفاده کنید
اگر قبلاً به غذا خوردن با چوب غذاخوری عادت کرده‌اید، خوب است. با این حال، به یاد داشته باشید که در ژاپن اقدامات خاصی وجود دارد که به عنوان «بازی» با چوب غذاخوری در نظر گرفته می‌شود و امری ناپسند است. از چوب غذاخوری برای خراش دادن، علامت دادن به پیشخدمت رستوران، اشاره به کسی، روی میز زدن و مواردی از این دست استفاده نکنید. همچنین، چوب‌های غذاخوری را روی هم نگذارید، و آنها را در کاسه خود به حالت ایستاده رها نکنید.
انعام دادن در ژاپن
انعام دادن در ژاپن مرسوم نیست. اگر انعام نقدی روی میز بگذارید، ممکن است پیشخدمت متوجه منظور شما نشود و تعقیب تان کند تا آن را برگرداند. پول نقد نیز به ندرت دست به دست می شود. هنگام پرداخت برای یک مورد، پول نقد را در سینی ارائه شده، قرار می دهید.
آداب حضور در معابد و مناسک مذهبی
در بسیاری از زیارتگاه‌های بودایی و شینتو گشت و گذار انجام می‌شود. ممکن است مخاطب آنها را صرفاً جاذبه‌گردشگری ببیند، اما به یاد داشته باشید این مکان‌های مذهبی هنوز برای عبادت استفاده می‌شوند. هنگام بازدید از معبد یا زیارتگاه محترمانه رفتار کنید؛ وارد مناطق ممنوعه نشوید؛ به آرامی صحبت کنید و با احترام لباس بپوشید،یعنی لباس رسمی و مناسب تن کنید.
بیشتر زیارتگاه‌ها قبل از ورود نیاز به شست‌وشوی تشریفاتی دارند. از یک ملاقه برای ریختن آب روی دستان خود استفاده کنید. مقداری از آب را در دست بگیرید و دهان خود را بشویید؛ آب را روی زمین بریزید؛ هرگز به داخل حوضچه آب برنگردانید. در معابد و زیارتگاه‌ها به آرامی تعظیم کنید، زنگ‌ها را به صدا درآورید، یک هدیه پولی کوچک در جعبه بگذارید، دو بار تعظیم کنید، دو مرتبه کف بزنید، و یک بار دیگر برای تکمیل مراسم تعظیم کنید.
آداب استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی
در ژاپن صحبت کردن با تلفن همراه در فضاهای محدود قطار یا اتوبوس بی‌ادبی تلقی می‌شود. اگر باید از تلفن خود برای ارسال پیامک استفاده کنید، زنگ را به حالت بی‌صدا قرار دهید. همچنین با همسفران خود به آرامی صحبت کنید.
در ایستگاه‌های شلوغ قطار، اتوبوس و فرودگاه انتظار می‌رود یک خط منظم تشکیل دهید. به جلو فشار نیاورید و به خطوط جهتی که روی کف‌ها نقاشی شده‌اند، توجه کنید. هنگام حضور در مکان‌های عمومی بینی خود را بالا نکشید و سعی کنید از عطسه یا بو کردن خودداری کنید. اگر بیمار هستید، ماسک بهداشتی بخرید و بپوشید تا از انتقال میکروب به دیگران جلوگیری کنید.
تشکر به زبان ژاپنی
در ژاپن اگر چه ممکن است با افرادی ملاقات کنید که به خوبی زبان انگلیسی صحبت می‌کنند، اما تصور نکنید که همه این کار را خواهند کرد. عبارات کاربردی در ژاپنی را یاد بگیرید، مانند sumimasen، به معنای ببخشید یا متاسفم، و arigato به معنای متشکرم.
حتی اگر اشتباهی مرتکب شدید یا آنچه را که در یک موقعیت خاص انتظار می‌رود، فراموش کردید همیشه با خود و اطرافیانتان مهربان و صبور باشید. مردم محلی احتمالاً از تلاش‌های شما در تسلط بر آداب معاشرت ژاپن خرسند خواهند شد، حتی اگر ناقص باشد!