به گزارش روز یکشنبه ایرنا به نقل از آسیاپلاس، سازمان مستقل بین‌المللی موسوم به «اتحاد فراملی علیه تجارت غیرقانونی» (TRACIT) گزارشی از نتایج تحقیقات خود در مورد تجارت غیرقانونی در تاجیکستان و آسیای مرکزی منتشر کرده است. بر اساس این گزارش‌ها نه تنها کالاهای تقلبی در بازارها فروخته می‌شوند، بلکه قاچاق انسان نیز در حال رونق است. تحلیلگران سازمان مستقل بین‌المللی TRACIT خاطرنشان می‌کنند که کشورهای آسیای مرکزی به دلیل تجارت غیرقانونی، نه تنها میلیون‌ها دلار درآمد مالیاتی را از دست می‌دهند، بلکه شهرت تجاری و جذابیت سرمایه‌گذاری خود را نیز از دست می‌دهند.
این مطالعه در میان چهار کشور آسیای مرکزی شامل قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان انجام شد.
بر پایه گزارش این ائتلاف، رشد تجارت غیرقانونی در همه این کشورها به واسطه مرزهای ناامن، استانداردهای پایین زندگی، سیستم‌های قضایی-جنایی مغرضانه و غیرقابل اعتماد، سیستم‌های ضعیف اجرای قانون و کنترل های مرزی، تسهیل و قاچاق نیز به دلیل حجم عظیم اقتصاد سایه و فساد گسترده تقویت می‌شود.
طبق آخرین نسخه از شاخص جهانی جرایم سازمان یافته، همه کشورهای آسیای مرکزی از نرخ بالای جرم و جنایت و فعالیت بازارهای جنایی گسترده رنج می‌برند.
در این گزارش آمده است: در عین حال، تاجیکستان بالاترین امتیاز را در بین کشورهای آسیای مرکزی (۵.۴۵) در زمینه جرم و جنایت دارد که بالاتر از میانگین جهانی (۵.۰۳) است. هر چه نمره بالاتر باشد، جرم جدی‌تر است. قرقیزستان هم فاصله چندانی ندارد (۵.۳۲). شاخص های قزاقستان و ازبکستان اندکی بهتر و اندکی کمتر از میانگین جهانی (به ترتیب ۴.۴۷ و ۴.۹۵) است.
بر اساس گزارش TRACIT، کالاهای مصرفی تقلبی در سراسر تاجیکستان فروخته می‌شود. مارک‌های معروف تقلبی که عمدتاً در چین ساخته می‌شوند، نه تنها در بازارهای داخلی، بلکه از طریق کشورهای همسایه به روسیه نیز ترانزیت می‌شوند.
کارشناسان خاطرنشان می‌کنند که رویه‌های گمرکی در تاجیکستان چنان پیچیده است که رشوه و پرداخت‌های نامنظم، امری عادی محسوب می‌شود و مرز تاجیکستان و ازبکستان به یکی از فاسدترین مرزها در منطقه تبدیل شده است.
کارشناسان تخمین می زنند که بیش از ۹۰ درصد نرم افزارها و سایر محصولات رسانه ای فروخته شده در تاجیکستان کپی‌های بدون مجوز هستند.
در گزارش این سازمان، تحلیلگران به استخراج غیرقانونی معادن در تاجیکستان نیز اشاره می‌کنند. با این حال، نظارت در این زمینه اغلب در پایین‌تر حد خود است.
قاچاق فرآورده های نفتی یک مشکل دیرینه در سراسر منطقه است. در عین حال، تاجیکستان به دلیل نبود منابع کافی گاز و نفت، مقصد نهایی این زنجیره است. این کشور در حال حاضر ۹۰ درصد سوخت و روان‌کننده‌ها را وارد می کند که بیشتر آنها از قزاقستان وارد می شود.
تحقیقات نشان می دهد که مسیر اصلی قاچاق نفت قزاقستان از منطقه باتکن قرقیزستان می گذرد. کارشناسان بر این باورند که مقامات بلندپایه قرقیزستان ممکن است در صادرات غیرقانونی بنزین به تاجیکستان دست داشته باشند.
از هر چهار نخ سیگار در تاجیکستان سه نخ قاچاق است
در میان سایر کالاهای وارداتی غیرقانونی به تاجیکستان، تحلیلگران TRACIT به داروها و تنباکو اشاره می کنند. با این حال، در مقایسه با سایر کشورهای آسیای مرکزی، تجارت داروهای غیرقانونی در تاجیکستان ناچیز است. به عنوان مثال، در داروخانه های قزاقستان، تقریبا ۷۰ درصد از داروهای فروخته شده تقلبی یا بدون مجوز هستند.
در ازبکستان، داروهای تقلبی ۱۰ تا ۱۵ درصد از کل گردش مالی بازار دارو را تشکیل می دهند. این را موارد بارز مرگ کودکان پس از مصرف شربت سرفه هندی Doc-۱ Max نشان می دهد.
کارشناسان به ویژه نگران ابعاد وسیع بازار سیگار قاچاق هستند. بر اساس برخی برآوردها، از هر چهار نخ سیگار مصرف شده در تاجیکستان، سه نخ منشا غیرقانونی دارند.
دلیل این امر کاهش نرخ مالیات در مقایسه با سایر کشورهای آسیای مرکزی است و قاچاق سیگار از تاجیکستان بیش از حد مجاز است.
تحلیلگران هشدار می‌دهند که برنامه‌های ایجاد یک کارخانه تولید تنباکو در منطقه اقتصادی دانگارا با ظرفیت ۶ میلیارد نخ سیگار در سال می‌تواند در برابر رشد غیرقانونی تولید و تجارت سیگار در این منطقه آسیب‌پذیر شود.
اما کارشناسان TRACIT قاچاق غیرقانونی انسان را موضوعی دردناک در تمام کشورهای آسیای مرکزی می دانند. در عین حال، تاجیکستان عمدتاً منبع چنین تجارتی است. به ویژه، مردان تاجیک معمولاً در داخل کشور برای کار اجباری قاچاق می شوند، در حالی که زنان و کودکان تاجیک اغلب قربانی قاچاق جنسی در خارج از این کشور هستند.
تحلیلگران استاندارد پایین زندگی و نیاز به نیروی کار کم مهارت در روسیه و قزاقستان را به عنوان دلایل برده داری مدرن برجسته می کنند.
این در حالیست که کاهش حواله های کارگران مهاجر به دلیل جنگ در اوکراین و بحران مالی در روسیه، خانواده های تاجیک را در برابر قاچاق انسان آسیب پذیرتر می کند.
راه‌حل‌هایی برای کاهش فساد در آسیای میانه
کارشناسان TRACIT در گزارش خود تعدادی راه حل خاص را پیشنهاد می کنند. به ویژه، آنها معتقدند که دولت نیاز به تقویت همکاری بین بخشی دارد. علاوه بر این، تعیین یک هماهنگ کننده مستقل و صالح برای مبارزه با تجارت غیرقانونی ضروری است.
مهم است که یک سیاست مالیاتی معقول تر، متعادل تر و متفکرانه تر، همکاری با بخش خصوصی و تحریک نکردن کسب و کارها به فعالیت «در سایه» دنبال شود.
برای مبارزه با تجارت غیرقانونی، ائتلاف ارائه حفاظت بیشتر از مرزها و در عین حال تقویت تعامل بین کشورهای همسایه را توصیه می کند. و با وضع مقررات مناسب می توان با طرح ترانزیت جعلی مبارزه کرد.
کارشناسان همچنین از همه کشورهای آسیای مرکزی می خواهند که مبارزه با فساد محلی را تقویت کنند و مجازات های کیفری را برای قاچاق، قاچاق انسان و کار اجباری تشدید کنند. در اینجا مطالعه تجربیات کشورهایی که مبارزه موثر با قاچاق را آموخته اند مفید خواهد بود. همچنین سرمایه گذاری در اجرای قانون مهم است و گذار به دیجیتالی شدن در کنترل مرزها فرصت های جرم و جنایت را کاهش می دهد.