جعفر خاشع در مصاحبه با ایرنا، درباره دلیل توجه کشورها به راه‌گذرهای بین‌المللی گفت: راه‌گذرها به چند دلیل به یکی از اولویت‌های اصلی بسیاری از کشورها تبدیل شده است. نخست آنکه عبور راه‌گذر از یک کشور، وزن ژئوپلتیک آن کشور را افزایش می‌دهد؛ یعنی کشورها می‌کوشند از طریق حضور و مشارکت در این پروژه‌ها، سهمی از نظم منطقه‌ای را به دست آورند که این سهم، قدرت چانه‌زنی و وزن منطقه‌ای آنان را برای دهه‌های آتی افزایش خواهد داد.
خاشع عواید اقتصادی و تقویت زنجیره تامین را از دیگر مزایای مشارکت در راه‌گذرها دانست و افزود: علاوه بر عواید اقتصادی، زیرساخت‌های داخلی نیز در چارچوب مشارکت در راه‌گذرها توسعه می‌یابد. همچنین حضور در مسیر راه‌گذر، نوعی تضمین و مشارکت امنیتی در سطح منطقه‌ای نیز محسوب می‌شود.
وی اظهار داشت: ایران نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی و توان ژئوپلتیکی که دارد، هم مبتکر برخی راه‌گذرها بوده است و هم در چارچوب منافع خود، در راه‌گذرهایی که کشورهای دیگر طراحی کرده‌اند مشارکت می‌کند.
شمال جنوب؛ مهم‌ترین پروژه ترانزیتی ایران
مدیرعامل بنیاد مطالعات قفقاز، کریدور شمال-جنوب را یکی از مهم‌ترین پروژه‌های ترانزیتی ایران دانست و افزود: حامیان اصلی این دالان تجاری، روسیه، ایران و هند هستند و کشورهای دیگر، از جمله جمهوری آذربایجان نیز در آن نقش و همکاری دارند.
خاشع یادآور شد: راه‌گذر شمال-جنوب، کریدوری ترکیبی است؛ یعنی شامل راه‌آهن، جاده و بعضی مسیرهای دریایی خواهد شد. همچنین این راه‌گذر، چندین شاخه خواهد داشت که شامل شاخه‌های آسیای مرکزی، دریای کاسپین، جمهوری آذربایجان و نیز ارمنستان می‌شود. راه‌گذر ارمنستان که برخی آن را مسیری مستقل دانسته‌اند، خلیج فارس را به دریای سیاه وصل خواهد کرد.
این پژوهشگر حوزه قفقاز و آسیای میانه، تاکید کرد: راه‌گذر شمال – جنوب، نه‌تنها هند، آسیای مرکزی، قفقاز و روسیه را به یکدیگر مرتبط می‌کند، بلکه از طریق مسیر خلیج فارس به دریای سیاه، به اروپا نیز متصل می‌شود.
راه ابریشم جدید
این کارشناس مسائل قفقاز پروژه جاده و کمربند چین که سال ۲۰۱۳ معرفی و از ۲۰۱۴ مراحل اجرایی آن آغاز شده است را دیگر راه‌گذری دانست که برای ایران اهمیت دارد و ما می‌توانیم در بخشی از مسیر، مشارکت داشته باشیم.
وی درباره مسیری که از ایران می‌گذرد، گفت: بر اساس نقشه‌هایی که مطرح شده است، بخشی از این پروژه از آسیای مرکزی وارد ایران می‌شود و به ترکیه می‌رود.
راه‌گذر ارس
مدیرعامل بنیاد مطالعات قفقاز به راه‌گذر ارس به عنوان یکی از ابتکارهای ایران اشاره کرد و گفت: کشورمان پس از اقدامات سلبی که برای جلوگیری از تغییر مرزهای بین‌المللی در تحولات منطقه داشت، کریدور ارس را به عنوان یک ابتکار عمل ایجابی برای حل مسائل موجود و برقراری صلح پایدار در قفقاز جنوبی مطرح کرد.
وی درباره جزئیات این راه‌گذر، اظهار داشت: راه‌گذر ارس در نگاه کلان، از جمله راه‌گذرهای شرقی-غربی است که از آغبند در جمهوری آذربایجان، وارد کلاله در ایران می‌شود و در جلفا یا در اردوباد از ایران خارج خواهد شد.
خاشع با اشاره به پلی که برای ورود این کریدور به ایران در حال احداث است، از کارشناسان و اهالی مطبوعات دعوت کرد آن را با نام کامل، یعنی «پل کلاله - آغبند» ذکر کنند تا اصل بی‌طرفی و همکاری دوجانبه در آن رعایت شده باشد.
وی ترکیبی بودن راه‌گذر ارس را دارای اهمیت دانست و گفت در این راستا، طرح‌هایی برای تاسیس راه‌آهن در کنار جاده نیز در دست بررسی است و در صورت راه‌اندازی خط ریلی، چین و روسیه نیز می‌توانند از آن استفاده کنند و این اتفاق، اهمیت کریدور ارس را بیش از پیش افزایش خواهد داد.
چهارراه صلح؛ امیدها و چالش‌ها
جعفر خاشع درباره طرح ارمنستان با عنوان چهارراه صلح گفت: این طرح، ابتکاری برای صلح منطقه‌ای است و در آن، منافع همه کنشگران تا حدودی مورد توجه بوده است. ایران نیز به عنوان یک کنشگر حامی صلح در منطقه، با هر طرحی که روابط منطقه‌ای را گسترش دهد، از جمله طرح ارمنستان همراهی خواهد کرد؛ هرچند طرح موسوم به چهارراه صلح، اصولا شامل ابتکارهای شرقی-غربی است و ابتکار تازه‌ای در ارتباط با مسیر ایران مطرح نمی‌کند. به بیان دیگر، رسیدن به صلح با جمهوری آذربایجان و عبور از تنش‌ها در روابط با ترکیه، مبنای اصلی طرح چهارراه صلح نخست وزیر ارمنستان است. به همین دلیل، در خصوص مسیر شمال و جنوب، ابتکار تازه‌ای مطرح نمی‌کند و صرفا به همان زیرساخت‌های موجود توجه دارد.
وی درباره اقداماتی که می‌تواند باعث تقویت چهارراه صلح شود، گفت: طرح کنونی، هیچ برنامه‌ای برای توسعه ریلی مستقیم و بی‌واسطه از مسیر ایران به ارمنستان، ارائه نکرده است. راه آهن مستقیم، می‌تواند جایگاه این مسیر را ارتقا دهد.
خاشع همچنین گفت: موضوع درون‌بوم‌هایی (enclaves) که در مسیر ترانزیتی ایران و ارمنستان هستند نیز باید در جریان مذاکرات حل و فصل شود؛ زیرا هرگونه تغییر در وضعیت جغرافیایی کنونی، باعث مسدود شدن یا اخلال در مسیر شمال جنوب خواهد شد.