به گزارش خبرنگار حوزه احزاب ایرنا، روز دانشجو و هفته‌ای که به نوعی به این قشر در ایران اختصاص یافته است، فرصتی را فراهم می‌کند تا به بررسی مهمترین تحولات جنبش دانشجویی در دانشگاه‌های کشور پرداخته شود. به همین مناسبت خبرگزاری ایرنا در نشستی با حضور «حسین قنواتی» دبیر اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل، «محمدمهدی احمدی» دبیر اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان و «محسن نراقی» دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی سراسر کشور به بررسی آسیب‌های جنبش دانشجویی در ادوار مختلف، نقش این جنبش در انتخابات آتی مجلس شورای اسلامی و نیز ارتباط این جریان با دولت سیزدهم پرداخته است.
آسیب‌شناسی جریان دانشجویی؛ رخوت یا تغییر رویکرد؟
دبیر اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل در آسیب‌شناسی جریان دانشجویی و اینکه آیا می‌توان از رخوت این جریان سخن گفت؛ معتقد است: جریان دانشجویی از همان ابتدا و پیش از انقلاب پیشران و پیشگام حرف مردم بود و به واسطه همین دانشجویان انقلاب صورت گرفت، جنگ تحمیلی به پیروزی رسید و پس از آن در عرصه‌های مختلف سیاسی و اجتماعی در صف اول حضور دارند.
حسین قنواتی با بیان اینکه پس از انقلاب جامعه دانشجویی حلقه میانی حکومت و جامعه شد، توضیح داد: در موضوعاتی چون برجام و FATF، میانکاله، هفت تپه و ثبت اسناد رسمی و بسیاری از مسائل کلان در عرصه سیاسی و اقتصادی و اجتماعی ورود کرده است، مسائلی که مشکلات اساسی و کلان کشور را دربرمی‌گیرد.
این فعال دانشجویی در ادامه آسیب‌شناسی خود از روند جنبش دانشجویی گفت: از دهه هشتاد به سبب افزایش رسانه‌های ارتباطی مرجعیت دانشجو در بخش‌های مختلف کشور کاهش یافت اما این به معنای کنار گذاشتن دانشجو نیست و اگر او نسبت به مسائل تحلیل قوی داشته باشد، می‌تواند پیشرانی خود را حفظ کند.
وی تصریح کرد: انتقاد دیگر به جریان‌های دانشجویی استفاده از ابزارهای قدیمی برای کنشگری است. این موضوع به خودی خود بد نیست و نمونه اثرگذاری آن در جریان طوفان‌الاقصی مشاهده شد اما در کنار این ابزارها باید به ابزارهای اثرگذارتر هم فکر کرد. در کنار این مهم باید به این پرسش پاسخ داد که اولویت این جریان‌ها همان مسائل سیاسی است و چرا در مسائل اقتصادی و یا حتی تکنولوژی ورود نمی‌کنند.
قنواتی در آسیب‌شناسی دلایل رخوتی که درباره جنبش دانشجویی ادعا میشود گریزی به اغتشاشات سال گذشته و نقش آن در شرایط جدید جریان دانشجویی توضیح داد: شرایطی که جریان رادیکال سال گذشته در دانشگاه به وجود آورد، سبب شد که بسیاری از مسئولان از فضای گفت‌وگو دور شوند و به نوعی پویایی جنبش و فعالیت سیاسی دانشجو کاهش یافت، از این رو برای شکستن فضای محافظه‌کاری ایجاد شده و از بین رفتن رکود موجود در سطح سیاسی باید فکری کرد.
دبیر اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان هم در ارزیابی تاریخی جنبش دانشجویی و پاسخ به این پرسش که جریان اکنون کجا ایستاده گفت: در ارزیابی تاریخی جریان دانشجویی می‌توان آن را به قبل و بعد از انقلاب تقسیم کرد. در دوره پیش از انقلاب دانشجو با حاکمیت روابط سلبی داشت چون آن را قابل اصلاح نمی‌دید. پس از انقلاب و با حاکم شدن حکومت اسلامی، باید نسبت این جنبش با حاکمیت را مورد بررسی قرار داد. نسبتی که هم سلبی در قالب مطالبات و هم ایجابی در قامت حلقه میانی بین مردم و مسئولان بوده است.
دبیر کل اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان: در پی بحران کرونا و اغتشاشات سال گذشته شکاف نسلی در جنبش دانشجویی ایجاد شد و این جنبش‌ها با حضور دانشجویانی تشکیل شد که با فضای دانشگاه آشنایی نداشتند و با زیست مجازی وارد آن شده بودند.
محمدمهدی احمدی ادامه داد: در پی بحران کرونا و اغتشاشات سال گذشته شکاف نسلی در جنبش دانشجویی ایجاد شد و این جنبش‌ها با حضور دانشجویانی تشکیل شد که با فضای دانشگاه آشنایی نداشتند و با زیست مجازی وارد آن شده بودند، در چنین شرایطی کنشگری کاهش یافت اما جریان دانشجویی در موضوع مهسا امینی دچار شوک شد و به نوعی شتاب و بیداری بیشتری به خود گرفت تا اثربخش‌تر فعالیت کند.
وی سیاست‌زدایی برخی مسئولان از نهاد دانشگاه را عامل انفعال جنبش دانشجویی دانست و گفت: دانشجو باید فهم و قدرت تحلیل سیاسی داشته باشد، در غیر این صورت فریب دشمن را خواهند خورد و اگر علم همراه با فهم سیاسی و بنیان‌های حکومت نباشد خواهیم دید که جریان‌های مادی قدرت خواهند گرفت. این فعال دانشجویی با اشاره به شرایط دانشگاه‌ها در طول اغتشاشات سال گذشته، گفت: برخی جریان‌ها فضا را رادیکالیزه کردند و این کنترل¬گری فضای دانشگاه را افزایش و رخوت افزا شد.احمدی گرچه نوع فعالیت جنبش دانشجویی را تخصصی دانست اما انفعال موجود در این فضا را قبول نکرد و گفت: جریان دانشجویی با هدف مشخص در پی تأثیرگذاری است و به نظرم این جریان در برهه‌های بسیاری مانند برجام، عدالت‌خواهی، اف ای تی اف و ... موفق بوده اما در بُعد رسانه‌ای منعکس نشده و به سبب دوری این جنبش از بدنه جامعه، دیده نشده است.
دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی سراسر کشور در ارزیابی عملکرد جریان دانشجویی در دوره متاخر و پس از اعتراضات سال گذشته گفت: پدیده کرونا در عمل اصلی‌ترین راهبرد جنبش دانشجویی یعنی حضور و نقش‌آفرینی را به حاشیه برد و در مسیر اصلی حرکت تشکل‌ها توقف ایجاد کرد. پساکرونا هم نسلی را روی کار آورد که به دلیل این شرایط به صورت مجازی فعالیت کرد با این همه اساسا با موضوع انفعال و رخوت در این جنبش مخالفم.
محسن نراقی ادامه داد: در دورهای کلان مسئله عدالت از سوی رهبر معظم انقلاب مطرح شد و کشور هم نیازمند این مفهوم بود، در نتیجه جنبش عدالت‌خواه پررنگ‌تر شد. دورهای که با دولت غربگرایی که گلوگاه-های فساد داشت، همزمان شد و جنبش دانشجویی در مسائل برجام و فساد و اف ای تی اف ورود و ... کرد.
وی با بیان اینکه از نیمه دوم دولت روحانی که دولت به بن‌بست خورد، گفتمان تازه ای از متن فرمایشات رهبرمعظم انقلاب برای جنبش دانشجویی به وجود آمد، توضیح داد: گفتمانی که معتقد بود راه‌حل مشکلات کشور در داخل خود کشور است. از این رو جنبش دانشجویی با دو رویکرد انتقادی و راه‌حلی در صحنه حضور یافت. رهبری هم ضریب بیشتری به این نوع گفتمان داده و اعلام کردند مشکلات کنونی کشور پاسخ‌هایی دارند که باید به آنها رسید.
دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی :دولت قبل به مبانی انقلاب پایبند نبود اما اکنون با دولتی طرف هستیم که به توان داخل اعتقاد دارد، رئیس جمهوری داریم که در یک روز از مسکو به البرز می‌رود، به شرق و غرب نگاه متوازن دارد و به اصولی که جنبش‌های دانشجویی به آن اعتقاد دارند، مقید است.
این فعال دانشجویی افزود: با تغییر دولت پیگیری یک سری مطالبات موضوعیت خود را از دست داده است. در دوره جدید پیگیری‌ها گرچه رویکرد سیاسی خود را حفظ کرده اما تخصصی‌تر هم شده و به همین دلیل ممکن است این ریزبینی چندان به چشم نیامده و ظهور و بروز اجتماعی و رسانه‌ای برخی از اقدامات چندان نیست.
وی در تشریح رویکرد دولت سیزدهم و تاثیر آن بر عملکرد جنبش دانشجویی گفت: دولت قبل به مبانی انقلاب پایبند نبود اما اکنون با دولتی طرف هستیم که به توان داخل اعتقاد دارد و می‌خواهد از آن برای حل مشکلات استفاده کند. اکنون با رئیس جمهوری طرف هستیم که در یک روز از مسکو به البرز می‌رود، در منطقه نقش‌آفرین است، به شرق و غرب نگاه متوازن دارد و به اصولی که جنبش‌های دانشجویی به آن اعتقاد دارند، مقید و بنابراین جنبش دانشجویی با خیالی آسوده‌تر به موضوعات جزئی‌تر ورود کرده و تخصصی تر فعالیت می‌کند.
نراقی پیگیری موضوعات حوزه مسکن، خصوصی‌سازی، اف ای تی اف، غزه را نمونه ورودهای جنبش دانشجویی دانست و گفت: جنس و نوع مطالبات با دهه‌های گذشته متفاوت است و بنابراین مانور رسانه‌ای برای آن نمی‌توان در نظر گرفت. در حال حاضر وظایف متفاوت است و نباید با دهه‌های گذشته مقایسه شود و تنها می‌توان آن را با شکل مطلوب خود مقایسه کرد.
نسبت جنبش دانشجویی با دولت سیزدهم
دبیر اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل در بخش دیگری از سخنان خود به ارتباط این تشکل با دولت سیزدهم و تمایزات آن با دولت‌های پیشین پرداخت و گفت: زمانی که دولت سیزدهم روی کار آمد اتحادیه انجمن‌های اسلامی تلاش کرد به قوه مجریه در برنامه‌های خود کمک کند، این تشکل نسبت و رویکردی را که با دولت‌های گذشته داشت، با این دولت هم همان رویکرد مستقل را ادامه داد اما نکته مثبت این دولت وجود گوش‌شنوا و رصد برنامه‌های پیشنهادی تشکل‌های دانشجویی از سوی دلتمردان است که این وجه تمایز دولت با دولت‌های گذشته است. تشکل‌های دانشجویی با نگاه ایجابی و مطالبه‌گری می‌توانند به دولت کمک کنند.
قنواتی در تحلیلی منصفانه گفت: حضور مسئولان و دولتی‌ها در دو سال اخیر در دانشگاه‌ها افزایش پیدا کرده است و جز چند نفر همه اعضای دولت در دانشگاه‌ها حضور یافته‌اند.
وی در ارزیابی دلایل این توجه ویژه دولت به دانشگاه گفت: دولت در پی حل مساله است و دلیل نگاه و تمرکزش بر دانشگاه و دانشجویان همین موضوع است از این رو باید این جلسات گسترده‌تر از روز دانشجو باشد. شخص رئیس جمهور هم بر اتاق فکر بودن دانشگاه تاکید دارند و از این رو مسائل کلان کشور از سوی وزرا و دستگاه‌ها باید با مشورت دانشجویان حل شود.
این فعال دانشجویی دوقطبی محرومین و سوداگران را محور گفتمان این تشکل با سران سه قوه دانست و در ارزیابی حضور روسای سه قوه و ارتباط آنها با دانشگاه گفت: هر سه رئیس قوه در دانشگاه‌ها حاضر شدند و به تمامی سوالات پاسخ دادند هرچند نقدهایی به جلسات حجت‌الاسلام اژه‌ای وجود داشت اما در کل نشست‌ها مثبت و قابل قبول بود.
دبیر اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان ارتباط جریان‌های سیاسی با دولت سیزدهم را غیرقابل مقایسه با دولت‌های گذشته دانست و گفت: روز دانشجوی امسال در مقایسه با سال های گذشته نشان می‌دهد که مجموعه دولت سیزدهم به این درک رسیده است که شأنیت دانشجو و دانشگاه را حفظ کند. در دولت قبل رئیس جمهور چندان در دانشگاه‌ها حضور نمی‌یافت و دانشجو با مسائل حاشیه‌ای درگیر و از رویکرد اصلی خود دور می‌شد. در کنار این اهمیت دولت سیزدهم به دانشگاه، شاید بتوان گفت که حضور کم‌رنگ مسئولان اصلی دولت در استان‌ها را به عنوان انتقاد مطرح کرد.
دبیر اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان: مجموعه دولت سیزدهم به این درک رسیده است که شأنیت دانشجو و دانشگاه را حفظ کند. در دولت قبل رئیس جمهور چندان در دانشگاه‌ها حضور نمی‌یافت و دانشجو با مسائل حاشیه‌ای درگیر و از رویکرد اصلی خود دور می‌شد.
احمدی حضور روسای دیگر قوا در دانشگاه‌ها را هم مثبت ارزیابی کرد اما از عدم تریبون‌دهی به تشکل‌ها در نشست حجت‌الاسلام غلامحسین اژه‌ای رئیس قوه قضائیه انتقاد کرد و گفت: رئیس مجلس هم امسال بهتر از سال گذشته بود اما در دانشگاهی حضور یافت که تشکل‌های دانشجویی چندان در آن فعال نیستند و فضای سیاسی کم‌رنگتری دارد.
وی مهمترین مطالبات جریان دانشجویی از روسای سه قوه را موضوع نظام تعلیم و تربیت و نیز مردمی‌سازی اعلام کرد و گفت: باید به حوزه تعلیم و تربیت نگاه ویژه‌ای داشت تا درباره دولت و تمدن اسلامی نظریه‌پردازی کند. کشور هم در گفتمان و هم در سازوکارهای مدیریتی و حاکمیتی نیازمند تغییر و تحول است و نباید اسیر روزمرگی‌ها شد.
دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی سراسر کشور هم گفت: زمانی با دولتی روبرو بودیم که برای جریان دانشجویی و دانشجو اهمیتی قائل نبود و در چنین دورهای نظام مسائل دیگری طرح می‌شد که درپی پاسخگوسازی دولت بود ولی در حال حاضر با دولتی مواجهیم که نزدیک به ۱۵ وزیر و معاون و خود رئیس جمهور در دانشگاه‌ها حاضر میشود و این یعنی دولت پاسخگو است و جنبش دانشجویی باید در پی رسیدگی به کنش‌ها و مدلهای تخصصی‌تر باشد.
نراقی با بیان اینکه نسبت به چهار سال گذشته در هر سه قوه اهتمام و فهم دقیق‌تری نسبت به جایگاه دانشجو و دانشگاه وجود دارد، نشانه آن را حضور هر سه رئیس قوه در دانشگاه دانست و گفت: بخشی از این اهتمام به دیدگاه آنها به مسائل کشور باز می‌گردد، وقتی رئیسی جمهوری معتقد به حل مسائل در داخل باشد، دانشگاه برایش مهم میشود و این فهم در دولت سیزدهم بسیار پررنگ‌تر بوده است و نشانه آن تنها محدود به روز دانشجو نیست.
دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی سراسر کشور: وقتی رئیسی جمهوری معتقد به حل مسائل در داخل باشد، دانشگاه برایش مهم میشود و این فهم در دولت سیزدهم بسیار پررنگ‌تر بوده است.
وی افزود: با همراهی و پیگیری شورای اطلاع‌رسانی دولت، تشکل‌های دانشجویی ۱۵ جلسه در یک روز با ۱۵ مقام مسئول عالی‌رتبه در جمهوری اسلامی برگزار کرد و به کلان مسائل تخصصی پرداخت و این در نتیجه فهم دولت است که اولا به دانشجو پاسخگو است تا از ظرفیت دانشگاه برای حل مشکلات کشور استفاده کند و هم به این گروه اعتماد دارد.
این فعال دانشجویی نشست رئیس قوه قضائیه را هم با وجود برخی انتقادات درباره کنترل برخی پرسش‌ها، جلسه بسیار خوب توصیف کرد و گفت: جلسه رئیس مجلس هم چالشی‌تر از روسای دو قوه دیگر و با شور هیجان بیشتری برگزار شد.
کنش مطلوب جریان دانشجویی در انتخابات مجلس دوازدهم
دبیر اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل در توضیح رویکرد انتخاباتی تشکل گفت: احزاب مختلف در سلسله نشست‌های بهارستانی که تشکل تدارک دیده، دعوت شده و این نشست‌ها درباره مهمترین مسائل مردم از جمله عدالت بحث و بررسی انجام میشود. در ایران امروز با طبقه مستضعف حامی انقلاب و نظام از یک سو و نیز دلالان فربه از سوی دیگر مواجه هستیم که گروه دوم اثرات مخربی در جامعه ایران دارند و باید جریانات مختلف نسبت خود را با عدالت و مشکلات اقتصادی مردم روشن کنند.
قنواتی افزود: مشارکت موضوع مهم دیگر است که با این پرسش مورد بررسی قرار می‌گیرد که عدم مشارکت مردم چه کمکی با پیشرفت کشور می‌کند یا شرکت در انتخابات اثر دارد یا نه؟ در ارزیابی این پرسش‌ها باید به این نکته توجه کرد که اگر مجلس، دولت و دستگاه‌های حکمرانی کارآمد بوده و برای مردم کار کنند، مشارکت خود به خود حداکثری خواهد بود. منظور از این کارآمدی یعنی آگاهی از مسائل مجلس و پاسخگویی به آنها، نمایندگی همه مردم و نه شهری خاص و داشتن نگاه ملی به مجلس، همخوانی حرف و عمل نماینده و شفاف بودن عملکرد او، داشتن برنامه مشخص و منسجم، دارا بودن عقلانیت انقلابی.
این فعال دانشجویی درباره دلایل عدم ورود مصداقی به انتخابات از سوی این تشکل هم توضیح داد. اتحادیه به هیچ حزبی وابسته نیست و با چارچوب فکری خود حول ولایت مطلقه فقیه کار می‌کند. یکی از دلایل عدم ورود مصداقی این است که هر نوع حمایتی از شخصی یا حزبی، اجازه نقد صریح آتی و صدای مردم بودن را خواهد گرفت.
دبیر اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان هم در بررسی رویکرد انتخابی این تشکل در انتخابات اسفند سال جاری گفت: جنبش دانشجویی در حوزه مشارکت هم می‌تواند مطالبه‌گر و هم تبیین‌گر باشد تا این جریان از اقدامات نظام غبارزدایی کند.
احمدی افزود: در اتحادیه جامعه اسلامی، مجلس آرمانی را مد نظر داریم و باید با توجه به شاخص‌های گفتمان، شاخص‌های فرد اصلح به صورت شفاف به مردم معرفی شود و از این رو جریان دانشجویی به سبب آزادگی و ابزار نشدنی به دست جریان‌های سیاسی می‌تواند افراد اصلح را معرفی کند.
وی درباره ورود مصداقی اتحادیه انجمن‌های جامعه اسلامی دانشجویان به انتخابات گفت: شناسایی افراد صالح به سبب اینکه این موضوع برای جریان دانشجویی اولویت دارد، بهتر صورت می‌گیرد تا افراد اصلح به سبب زد و بندهای سیاسی حذف نشوند.
این فعال دانشجویی درباره کیفیت کنش مطلوب جریان‌های دانشجویی با رویکرد سلبی و رویه‌هایی که باید ترمز آنها کشیده شود، توضیح داد: اصلاح فرایند خود انتخابات، تبلیغات کاندیداها به ویژه در حوزه شفافیت مالی بسیار مهم و گام نخست مطالبه‌گری سلبی جنبش دانشجویی در مقوله انتخابات است.
دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی سراسر کشور هم انتخابات سال جاری را با انتخابات پیشین متفاوت دانست و گفت: از ادبیات رهبر انقلاب هم می‌توان اهمیت این موضوع را فهمید. بیانات ایشان در سال‌های انتخاباتی از ابتدای سال چندان مرتبط با این موضوع نبود اما امسال از همان ابتدا روی مسئله انتخابات تمرکز و نظام مسائلی را مطرح کردند که اهمیت انتخابات را نشان می‌دهد.
نراقی با بیان اینکه در دوره انتخابات باید در دو ساحت دانشگاه و جامعه فعالیت و تلاش کنیم، توضیح داد: این تلاش در راستای انتقال این گفتمان است که دانشجو و مردم باید تصمیم گیرد و با این تصمیم گیری درست، سرعت پیشرفت کشور را افزایش می یابد. این انتقال مفاهیم در جامعه و دانشگاه با ابزارها و قالب‌های متفاوتی پیش می‌رود.
وی تصریح کرد: به مجلس فعلی مشابه مجالس قبل ایراداتی وارد است اما وجه تمایز آن تصمیم گیری و قانون گذاریهای خوب در حوزه هایی چون مالیات، خانواده و هسته‌ای است.
باید به مردم نمونه‌ها و نماینده‌های قوی و موثر را نشان داد و گفت که مجلس فقط ماشین شاسی بلند و دناپلاس و عزل معاون سیاسی وزیر کشور نبوده است.
این فعال دانشجویی با تاکید بر اینکه انتقال این اقدامات خوب مثبت به جامعه مهم است ، گفت: باید این اطمینان را به مردم داد که انتقادات خود را می‌تواند از طریق مجلس به گوش حاکمیت برساند. کشور پیشرفت می‌خواهد و پیشرفت با افراد قوی امکانپذیر است که این افراد قوی با انتخاب و مشارکت مردم انتخاب میشود. باید به مردم نمونه‌ها و نماینده‌های قوی و موثر را نشان داد و گفت که مجلس فقط ماشین شاسی بلند و دناپلاس و عزل معاون سیاسی وزیر کشور نبوده است.
نراقی از فعالیت دو جریان سیاسی در انتخابات سخن گفت و توضیح داد: با دو گروه سیاسی مواجه هستیم، جریان اصلاح‌طلب که در دولت و مجلس قبل عملکرد مشخص داشته است. در شرایط کنونی فریادهای آنان از کنار گذاشته شدن بی‌مورد بوده و دلیل عدم حضور آنها در انتخابات عدم استقبال مردم است. جریان دیگری از برخی طیف‌های اصولگرا هم وجود دارد که معتقدند اگر مشارکت بالا باشد رای نمی‌آوردند. این رویکردها در حالی است که اصلی‌ترین راهبرد حضور حداکثری و پیروزی هر دو طیف هم در این مشارکت حداکثری است.