چین پس از اتخاذ سیاست درهای باز، رویکرد اقتصادی را سرلوحه سیاست خارجی خود قرار داده و با گسترش تجارت و اجرای ایده های نوینی مانند ابتکار «یک کمربند-یک جاده» و اتخاذ راهبردهایی مانند امنیت انرژی به جایگاه بین المللی قابل توجهی دست یافت و کم کم موفق شد به یکی از قدرت‌های بزرگ اقتصادی در جهان دست یابد.
به استناد آمارها، اقتصاد ویتنام در ۳۰ سال گذشته پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته است. اصلاحات سیاسی و اقتصادی که در سال ۱۹۸۶ آغاز شد، این کشور را از یک اقتصاد ضعیف، جنگ زده و متمرکزِ دولتی که از دنیای خارج دور افتاده بود، به کشوری با درآمد متوسط با اقتصادی پویا و بازاری تبدیل کرد که کاملاً در اقتصاد جهانی ادغام شده است.
به گزارش کنفرانس توسعه و تجارت سازمان ملل (UNCTAD) ویتنام بالاترین رشد تجارت جهان را در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۰ به ثبت رسانده است. بر اساس گزارش جدید آنکتاد، در میان روند نزولی کلی در سه ماهه سوم، ویتنام بالاترین رشد تجارت جهانی با ۱۰.۹ درصد را در طول دوره سه ماهه داشته است.
از دیگر سو، شاخص‌های قدرت اقتصادی چین از جمله رویکردهای این کشور در زمینه اقتصادی با در نظر گرفتن مقیاس تولید ناخالص داخلی، مصرف انرژی و درآمد سرانه سبب شده این کشور به رقیب بی بدیل آمریکا در عرصه بین الملل تبدیل شود.
به باور کارشناسان این مساله برای آمریکا که خود را تنها هژمون نظام بین الملل به شمار می‌آورد تهدیدی جدی به شمار می آید.
بنابراین افزایش قدرت اقتصادی چین در دهه های اخیر در کنار کاهش سهم آمریکا در تولید جهانی و تجارت بین الملل منجر به تغییر چشم انداز ژئوپلیتیکی جهان و تغییر موازنه اقتصادی در عرصه بین الملل شده است.
از این رو دستیابی چین به چنین جایگاهی در عرصه جهانی علاوه بر آنکه معادلات اقتصادی تجاری و ساختارهای اقتصادی را دستخوش تغییر و تحول کرده آمریکا را نیز با شرایط و مقتضیات جدیدی روبه رو ساخته است.
لذا از دو دهه قبل آمریکا و چین به طور جدی تری پا به عرصه رقابت اقتصادی با یکدیگر نهاده اند که انعکاس آن را می‌توان در چند سال اخیر در قالب جنگ تجاری میان این دو ابرقدرت اقتصادی مشاهده کرد.
پیامدهای جنگ تجاری چین و آمریکا بر کشورهای جنوب شرق آسیا
در حال حاضر کشورهای جنوب شرق آسیا به سبب موقعیت ژئوپلتیک خود همواره مرکز توجه قدرت‌های بزرگ به ویژه چین و آمریکا هستند و در سالهای اخیر نیز به میدان کشمکش اقتصادی میان دو ابر قدرت اقتصادی مبدل گشته اند.
در واقع پکن در سالهای اخیر نفوذ و جایگاه خود را در این منطقه افزایش داده که این خود زنگ خطری جدی برای واشنگتن محسوب می شود.
از این رو آمریکا درصدد است تا با افزایش روابط اقتصادی - تجاری خود با کشورهای جنوب شرق آسیا جایگاه و نفوذ خود را افزایش دهد و در نقطه مقابل جایگاه چین در این منطقه را تضعیف کند.
بنابراین رقابت‌های اقتصادی تجاری واشنگتن-پکن سبب شده تا کشورهای جنوب شرق آسیا به میدان کشمکش و مناقشه اقتصادی میان چین و آمریکا بدل گردند.
جنگ تجاری چین و آمریکا و پیامد آن بر ویتنام
چین از سال ۲۰۱۸ موفق شد گوی سبقت را از واشنگتن برباید و به رهبر مسلط در بازار صادرات کالا مبدل گردد. امروزه چین به بزرگ ترین شریک تجاری برای تقریباً هر کشور بزرگ تبدیل شده و از سویی با راه اندازی مشارکت اقتصادی جامع منطقه ای به عنوان رهبر بزرگ ترین بلوک تجارت آزاد در جهان در میدان رقابت با آمریکا به مقام اول دست یافته که این امر خود به عنوان زنگ خطر جدی برای واشنگتن قلمداد می شود.
تبلور این امر را می‌توان در سیاست تقابلی-تهاجمی دونالد ترامپ رئیس جمهوری سابق آمریکا در استراتژی امنیت ملی در سال ۲۰۱۷ مشاهده کرد که در نهایت در سال ۲۰۱۸ در قالب جنگ تجاری میان چین و آمریکا در عرصه جهانی آغاز شد.
درحالی‌که ویتنام از نظر صادرات کالا به ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۱۸ در رتبه دوازدهم قرار داشت، در سال جاری و تحت تاثیر جنگ تجاری به جایگاه هفتم صعود کرده است.
به عنوان مثال در ۹ ماه ابتدایی سال ۲۰۱۹، واردات آمریکا از کشورهای ویتنام، تایوان و کره جنوبی نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ترتیب ۳۵ درصد، ۲۱ درصد و هفت درصد رشد کرده است. این در حالی است که واردات کالا از کشور چین در همین دوره ۱۳ درصد کاهش یافته است.
با در نظر گرفتن حجم تجارت، برنده جنگ تجاری میان دو اقتصاد بزرگ جهان در این مدت کشور ویتنام بوده است.
بر اساس گزارش‌ها، واردات موبایل از ویتنام در چهار ماه ابتدایی سال ۲۰۱۹ بیش از دو برابر و واردات کامپیوتر از این کشور ۷۹ درصد افزایش یافته است.
جنگ تجاری و تأثیر آن بر موازنه اقتصادی ویتنام
ویتنام از جمله کشورهایی است که با بهره گیری از استراتژی و رویکرد مناسب توانسته تا در رقابت اقتصادی تجاری واشنگتن-پکن که تبلوری از استراتژی تنوع‌بخشی تجارت در قالب سیاست نومرکانتیلیستی است، جایگاه اقتصادی خود را در عرصه بین الملل تقویت کند. این کشور به تدریج در قالب افزایش تولید محصولات خود و جذب سرمایه گذاران خارجی در مسیر گسترش اقتصاد خود به سمت آمریکا گام نهاده است.
تراز تجاری معاملات تجاری، بازگشت شرکتهای بومی و ورود شرکتهای چند ملیتی مسائلی است که پیامدهای جنگ تجاری آمریکا و چین بر موازنه اقتصادی ویتنام راتبیین می‌کند.
تراز تجاری ویتنام از سال ۲۰۱۸ و به موازات جنگ تجاری میان واشنگتن و پکن سیر صعودی قابل توجهی را تجربه کرده به گونه‌ای که از ۲/۰۹ میلیون دلار در سال ۲۰۱۷ به ۶/۸۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ افزایش یافت که بیانگر افزایش ۲۲۷ تراز تجاری ویتنام است.
بنابراین، ویتنام به عنوان یکی از کشورهای نزدیک به چین در تلاش است از جنگ تجاری در جهت توانمند سازی اقتصاد کشور خود استفاده کند.
از دیگر سو، میزان معاملات تجاری ویتنام و چین با وقوع جنگ تجاری افزایش چشمگیری را تجربه کرد. در واقع چین با هدف پر کردن خلا به وجود آمده به سبب اعمال تعرفه صادرات کالاهای چینی به آمریکا برای مقابله با این معضل بیش از گذشته در صدد تنوع بخشی بازار صادرات خود برآمد. در این میان بازار ویتنام نیز از این قاعده مستثنا نبوده به گونه ای که میزان صادرات چین از ۵۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷ به ۱۱۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ رسید که نشان از افزایش ۸۶ صادرات پکن به این کشور دارد.
بر اساس اطلاعات اداره کل آمارهای عمومی ویتنام، این کشور در شش ماهه ابتدای سال جاری میلادی (۲۰۲۳) رکورد تراز تجاری مثبت ۱۲.۲۵ میلیارد دلاری را ثبت نموده است. در این دوره، مجموع صادرات و واردات ویتنام ۳۱۶.۶۵ میلیارد دلار گزارش شده است.
در شش ماهه ابتدای سال، صادرات ویتنام ۱۶۴.۴۵ میلیارد دلار گزارش شده است که از این میزان، ۴۳.۴۱ میلیارد دلار (۲۶.۴ درصد)، صادرات ناشی از تولید بخش اقتصاد داخلی ویتنام بوده است. سهم صادرات ناشی از سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور نیز رقم ۱۲۱.۰۴ میلیارد دلار (معادل ۷۳.۶ درصد کل صادرات) ذکر شده است.
به عبارت دیگر، از هر یک دلار صادرات ویتنام، نزدیک به ۷۵ درصد آن سهم محصولات صادراتی تولید شده از محل سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور است که می‌توان آن را از ویژگی‌های منحصر به فرد اقتصاد ویتنام ذکر کرد.
جامعه چین و ویتنام با آینده مشترک
شی جین‌پینگ، دبیر کل کمیته مرکزی حزب کمونیست چین و رئیس جمهور چین به تازگی ایجاد جامعه چین و ویتنام با آینده مشترکی را خواستار شد که دارای اهمیت راهبردی است.
وی این اظهارات را در مقاله امضا شده‌ای که روز سه‌شنبه قبل از سفرش به ویتنام توسط روزنامه «نهان دان» ویتنام منتشر شد، بیان کرد.
شی در این مقاله که با عنوان «ایجاد جامعه چین و ویتنام با آینده‌ای مشترک که دارای اهمیت استراتژیک است و نوشتن فصلی جدید در کنار هم» منتشر شد، نوشت: من معتقدم جامعه چین و ویتنام با آینده مشترکی که دارای اهمیت استراتژیک است، کشورهای بیشتری را به هدف بزرگ ساختن یک جامعه آسیایی با آینده مشترک و همچنین ساختن جامعه ای با آینده مشترک برای بشریت تشویق می کند.
رئیس‌جمهوری چین افزود: این همکاری به تلاش های ما برای توسعه بلندمدت و حسن همجواری در آسیا انرژی مثبت بیشتری خواهد داد و کمک بیشتری به صلح و توسعه جهان خواهد کرد.
وی خطاب به مقامات ویتنام نوشت: تبادلات دوستانه را برای تقویت حمایت مردمی و مدیریت صحیح اختلافات و گسترش همکاری برقرار کنید.