به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، سازمان هواشناسی کشور این روزها هشدار آلودگی هوا و افزایش غلظت آلاینده‌ها تا حد ناسالم برای همه گروه‌ها را اعلام کرده است اما این هشدار سالیانی است که در روزهای سرد و آلوده نیمه دوم سال اعلام می شود.
بسیاری از متخصصان و کارشناسان یکی از راهکارهای کاهش اثرات آلودگی هوا بر سلامت شهروندان را استفاده از ماسک‌های تنفسی می دانند اما هموطنان در رفت و آمدهای درون شهری، گویی آثار ناشی از آلودگی هوا را فراموش کرده اند و بدون استفاده از ماسک ها در خیابان ها حضور می یابند.
به گفته متخصصان، استفاده از ماسک مانع از ورود ذرات آلاینده به دستگاه تنفسی می شود اما بخشی از ذرات آلاینده هوا ابعادی کمتر از ۲.۵ میکرون دارند که بخش زیادی از آنها به‌راحتی از ماسک‌های معمولی عبور می‌کنند.
استفاده از ماسک مناسب برای آلودگی هوا برای حفاظت تنفسی در برابر آلاینده‌های مضر به‌خصوص در شهرهای بزرگ و صنعتی ضروری است. ماسک‌هایی که استانداردهای شناخته شده دارند و دارای بازدهی فیلتراسیون کافی هستند، می‌توانند به کاهش قرار گرفتن در معرض ذرات معلق و بهبود کیفیت هوا برای افراد در محیط های آلوده به ویژه بیماران تنفسی مانند آسم یا برونشیت کمک کنند.
استفاده از چه ماسکی توصیه نمی شود؟
انواع خاصی از ماسک برای آلودگی هوا وجود دارند که کاربرد محافظ تنفسی ندارند که از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
ماسک‌های دریچه‌دار: ماسک‌های دارای دریچه هوای بازدمی را فیلتر نمی‌کنند و هوای بازدمی به‌خصوص در افرادی که به بیماری های ریه مبتلا هستند، همچنان می‌تواند حاوی ذرات عفونی باشد.
پوشاندن صورت با پارچه یا روسری: در حالی که پوشاندن روسری در اطراف صورت ممکن است مانعی در برابر قطرات بزرگ تر آلودگی ایجاد کند، اما سطح فیلتراسیون مشابه ماسک‌های ساخته شده را ندارند.
ماسک‌هایی با فیلتراسیون ناکافی: برای محافظت بهتر، ماسک‌هایی را انتخاب کنید که استانداردها و مشخصات شناخته شده‌ای مانند N۹۵، KN۹۵ را داشته باشند.
آیا ماسک جراحی می‌تواند برای مقابله با آلودگی هوا مناسب باشد؟
کاربرد اصلی ماسک جراحی، جلوگیری از انتقال باکتری‌های موجود در بزاق یا مخاط افراد از طریق بازدم، صحبت کردن، عطسه یا سرفه در حین جراحی به زخم باز یا سطوح استریل است. در واقع ماسک جراحی تنها جلوی پخش شدن بزاق و مخاط را می‌گیرد و به هیچ وجه جلوی ورود ذرات معلق را نمی گید. در عین حال ورود هوا تنها از طریق سطح ماسک انجام نمی‌شود و فضای حدفاصل ماسک و صورت موجب ورود هوای بدون فیلتر به ماسک می‌شود؛ بنابراین ماسک جراحی برای مقابله با آلودگی هوا تقریبا هیچ اثری ندارد.
به گفته متخصصان ماسک جراحی برای مقابله با ویروس کرونا مناسب است و بنابراین ماسک‌های تنفسی نانویی را پیشنهاد می کنند، این ماسک ها با لایه نانوالیاف می‌توانند جلوی عبور این ذرات میکرونی را بگیرند و از دستگاه تنفسی در برابر ریزترین ذرات و آلاینده‌ها محافظت کنند.
ماسک N۹۵
تا چند وقت پیش ماسک های تنفسی مانند ماسک های N۹۵ به عنوان مناسب ترین گزینه موجود جهت محافظت در برابر ویروس کرونا بود. اما تحقیقات اخیر نشان داده است که میزان فیلتراسیون این نوع ماسک به اندازه ای نیست که به طور کامل مانع از ورود آلاینده ها یا میکرو اورگانیسم ها به بدن شود. ماسکی که در حال حاضر پزشکان آن را برای مقابله با آلودگی هوا توصیه می کنند، ماسک N۹۹ است.
ماسک N۹۹
این ماسک‌ها با استفاده از الیاف نانو، در کلاس N۹۹ تولید می‌شوند؛ به این معنا که دارای قابلیت فیلتراسیون ۹۹ درصدی است. در حقیقت، ماسک N۹۹ نانوالیاف پنج لایه نانوپاک، علاوه بر داشتن لایه‌های محافظتی استفاده شده در سایر ماسک‌ها، دارای یک لایه نانوالیاف است. این لایه نقشی حیاتی در فیلتراسیون ماسک ایفا می‌کند.
تحقیقات نشان داده که ماسک N۹۹ ذرات بیشتری را نسبت به ماسک N۹۵ یا ماسک های جراحی فیلتر می کنند. ماسک‌های نانویی به دلیل الیاف به کار رفته در آنها که ابعاد نانومتری دارند، توانایی جذب و به دام‌انداختن ذرات بسیار ریز را داشته و می‌توانند محافظت بهتری دربرابر ذرات آلاینده داشته باشد. همچنین این ماسک‌ها تنفس‌پذیری بهتری داشته و برای افراد به ویژه در استفاده طولانی مدت، احساس ناراحتی کمتری ایجاد می‌کند و تنفس با آن راحت‌تر است.
این نوع ماسک بالاترین درجه حفاظت را در برابر تمام اندازه های ذرات ارائه می کند، علت آن هم به خاطر ترکیب فیلتراسیون مکانیکی و الکترواستاتیکی است که توسط آن بارهای الکتریکی ساکن در میکروالیاف و نانوالیاف پلی‌پروپیلن ماسک، ذرات زیر میکرونی را جذب و به دام می اندازند.
تحقیقات نشان می دهد که این ماسک تنفسی، خطر ورود مواد مضر به بدن افراد را تا ۱۴ برابر کاهش می دهد.
توجه داشته باشید ماسک‌های نانویی از نظر ظاهری چندان تفاوتی با ماسک‌های معمولی ندارند، بنابراین در هنگام خرید باید به تاییدیه اداره کل تجهیزات پزشکی وزارت بهداشت (با نشان سیب سبز) و واحد ارزیابی محصولات ستاد توسعه فناوری نانو (با نشان نانومقیاس) دقت کرد.
در حال حاضر شرکت‌های متعددی در ایران ماسک نانویی تولید و به بازار عرضه می‌کنند.