مهدیه بُد در گفت‌وگو با خبرنگار میراث‌فرهنگی ایرنا درباره رابطه فناوری‌های نوین با میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، اظهار داشت: سرعت نفوذ و توسعه فناوری در این سه حوزه لحظه‌ای است، هر روز با یک نرم‌افزار، یک پدیده جدید و یک سکو در جهان آشنا می‌شویم، تقریبا بیش از دو دهه است که فناوری در حوزه گردشگری و سفر جایگاه خود را پیدا کرده است، البته این جایگاه نسبی است و به سطح دانش، تجهیزات، زیرساخت و توسعه‌یافتگی هر کشور ارتباط دارد، در حوزه صنایع‌دستی هم سکوها (پلتفرم‌ها) آرام آرام وارد این حوزه شده‌اند، که نمونه‌های بسیاری در بازار عرضه و فروش محصولات صنایع‌دستی در جهان و کشور خودمان وجود دارد.
فناوری‌های کنونی در شان موزه‌های ما نیست
بُد گفت: امروز در جهان دانش و ابزار فناوری نوین در حوزه میراث فرهنگی، در بخش معماری و مرمت آثار بسیار وجود دارد و پرکاربرد است، از طرفی سال‌هاست سیستم‌های هوشمند امنیتی-حفاظتی هشداردهنده نسبت به خطرات آتش‌سوزی و سرقت در موزه‌ها نصب می‌شود، اما جهان وارد دوره جدیدی از فناوری ها برای حفظ و معرفی آثار شده است، هم همین الان استارتاپ‌هایی در کشور داریم که می‌توانند این نوع سیستم‌ها و فناوری خلاق را طراحی و اجرا کنند، اما متاسفانه هنوز از این نوع فناوری‌ها و از ظرفیت مبتکران داخلی استفاده نمی‌کنیم.
معاون فناوری و کاربردی‌سازی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با تاکید بر اینکه موزه‌های ما به فراتر از سیستم‌های هشدار و معرفی آثار موزه‌ای نیاز دارند، گفت: موزه‌های جهان سال‌هاست از این مرحله عبور کرده‌اند، اکنون دیگر باید به فکر دیجیتال‌سازی آثار باشیم، نرم‌افزار موزه‌ای، کیوآرکد (QR code)، ان‌اف‌تی (NFT)، از الزامات موزه‌ها است. اما اوج امنیت موزه‌های ما هنوز دوربین‌های مدار بسته است، هنوز در مراحل مقدماتی معرفی و برندینگ هستند، هیچ‌کدام از فناوری‌های موجود در شان و جایگاه میراث فرهنگی و موزه‌های ایران نیست.
«نسل امروز به دنبال فناوری است نه فقط در عرصه‌های نو، بلکه به موزه و محوطه‌های تاریخی هم که می‌آیند سراغ فناوری را می‌گیرند، بدون فناوری پاخور موزه‌ها را از دست خواهیم داد. اکنون دیگر همه اطلاعات موزه و آثار آن بیرون موزه با یک جست‌وجوی ساده در دسترس است، آنچه می‌تواند موزه را جذاب کند و بازدیدکننده را مشتاق‌تر کند استفاده از فناوری است که شی و اثر و خود موزه را جذاب‌تر از گذشته به مخاطب ارایه کند»
ضرورت ورود دیجیتال‌سازی به حوزه میراث ناملموس
بُد افزود: تماشای ویترینی با یک برچسب ریز ساده دیگر برای مخاطب جذاب نیست، موزه‌داران باید عینک‌های سه‌بعدی، VAR و AR در اختیار بازدیدکننده قرار دهند تا بتوانند همراه با جهان سه‌بعدی به صورت مجازی وارد محیط تاریخی شوند، قدم بزنند و در دوره تاریخی اثر به صورت سمعی و بصری لحظاتی را از زمان حال دور شوند، ما در ایران استارتاپ‌هایی داریم که می‌توانند این فضا را طراحی و اجرا کنند، اما حمایت لازم دارند.
با فوت مادربزرگ خانواده که مهارت پخت غذاهای سنتی را بلد بوده، آن غذا هم دیگر سر سفره نمی‌آید، مگر اینکه رازهای آن را به مادر خانواده و فرزندان خود منتقل کرده باشدوی به اهمیت و ضرورت بکارگیری فناوری برای معرفی میراث ناملموس کشور اشاره کرد و گفت: ایران از کشورهایی است که در تتوع خوراک زبان‌زد گردشگران خارجی است، اما بسیاری از غذاهای سنتی ما در حال فراموشی است، زیرا با فوت مادربزرگ خانواده که مهارت پخت این غذا را بلد بوده، آن غذا هم دیگر سر سفره نمی‌آید، مگر اینکه رازهای آن را به مادر خانواده و فرزندان خود منتقل کرده باشد، متاسفانه همه می‌بینیم که با مرگ «بی‌بی»ها غذاهای سنتی هم می‌میرند، اما هیچ قدمی هم بر نمی‌داریم، به سادگی با مستندسازی می‌توانیم عناصر ناملموس فرهنگی را برای همیشه حفظ کنیم، اطلس جامع خوراک ایران راه چاره است، اتفاقا فناوری و دیجیتال‌سازی باید به سرعت وارد این مباحث شود.
معاون فناوری پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری افزود: غذا یکی از مولفه‌های مهم فرهنگی است، پوشاک، رویدادها، آیین‌ها، آواها و نواها، مهارت‌ها و هنرها، همه این موارد هر کدام باید پژوهش‌محور با فناوری پیوند بخورند؛ اتفاقا پژوهش -نه از جنس مستندات صرفا کتابخانه‌ای- بلکه پژوهش کاربردی، زنده و جذاب، رسالت ماست اما ما فقط یک ضلع از متولیان این موضوع هستیم، اضلاع مختلف، از دانشگاه‌ها، رسانه‌ها و صنعت و بخش خصوصی مرتبط هر کدام، دانش‌بنیان‌ها و استارتاپ‌ها و خانه‌های خلاق باید پای کار بیایند و کمک کنند.
بُد خاطرنشان کرد: شاید اوایل کار طرح‌های استارتاپی حوزه میراث فرهنگی ناملموس اعتبارات دولتی هم بخواهد، اما معتقدم حمایت مالی از این نوع استارتاپ‌ها نه تنها هزینه نیست، بلکه سرمایه‌گذاری است اتفاقا هر کدام از اینها می‌توانند پس از چند سال درآمدزا و اشتغال‌زا شوند ضمن اینکه در بلندمدت وقتی تاثیرات مثبت امنیت ملی، منافع ملی، انسجام ملی و شادابی اجتماعی آن نمایان و ارزیابی شود متوجه می‌شویم چه سرمایه‌گذاری هوشمندانه‌ای است.
معاون فناوری و کاربردی‌سازی پژوهشگاه میراث فرهنگی گفت: ترکیب، پیوند و همکاری فناوری با میراث‌فرهنگی و گردشگری آثار بلندمدت و ماندگار دارد، خاصیت کارهای تلفیقی همین است، البته ذات میراث فرهنگی از همان قرون گذشته هم فناوارانه بوده، ایران باستان بر مبنای هنر و مهارت فراتر از جریان عادی و عمومی جامعه پیرامونی زمان خود می‌زیسته، آثار فاخر به جای مانده از دوران گواهی می‌دهد، پس ذات میراث فرهنگی می‌تواند به فناوری قرون جدید هم پیوند زده شود، راز ماندگاری این آثار در هر دوره‌ای همین ویژگی زیست فرهنگی و اجتماعی مردم ایران زمین است.
درهای پژوهشگاه به روی استارتاپ‌ها باز است
بُد به روند تولد و رشد و بلوغ استارتاپ‌ها اشاره کرد و گفت: از چند ماه پیش که به پژوهشگاه آمدم با حمایت رییس پژوهشگاه و وزارتخانه این تغییر رویکرد را ایجاد کردیم که درها را به روی استارتاپ‌ها باز کنیم، در حال حاضر با حدود ١۵ استارتاپ ارتباط مستقیم و جلسات هفتگی داریم، در طول یک سال گذشته چند استارتاپ وارد عرصه شرکت خلاق شده‌اند، در ۶ ماه گذشته هم سه استارتاپ به بلوغ ساختارمند رسیده‌اند و اکنون در قالب شرکت دانش‌بنیان حوزه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فعالیت می‌کنند، اما نیاز است تعداد بیشتری از جوانان صاحب ایده و مبتکر به این عرصه وارد شوند.
معاون فناوری و کاربردی‌سازی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری توضیح داد: ما در پژوهشگاه میراث فرهنگی از ایده‌های نو استارتاپی و دانش‌بنیان استقبال می‌کنیم، به نظرم با رویکرد، تخصص و علاقه‌ای که وزیر میراث فرهنگی دارد، قطعا جای خالی معاونت فناوری در بدنه وزارت میراث فرهنگی به زودی احساس می‌شود که امیدوارم در ساختار و تشکیلات ایجاد شود تا بخش‌های مختلف وزارتخانه بتوانند هدفمند، ساختارمند و برنامه‌محور با این بخش همکاری و فعالیت کنند.
ناآگاهی از فناوری برای میراث فرهنگی خسارت در بر خواهد داشت
بُد درباره توسعه شتابان هوش مصنوعی و متاورس در حوزه‌های مختلف گفت: بدون تردید توسعه و نفوذ این نوع فناوری‌ها در ابعاد مختلف زندگی اجتناب‌ناپذیر است، اگر به همین منوال دست روی دست بگذاریم و بدون آگاهی و آشنایی وارد جهان هوش مصنوعی و متاورس شویم، قطعا تهدیدزاست، لذا پیش از هر اتفاق و آسیبی سیاست‌گذاران و قانون‌گذاران باید مسایل حقوقی این حوزه‌ها را بررسی و قوانین آن را تدوین کنند.
آن‌که فلزیاب و نقشه گنج و طلسم می‌فروشد اگر با فروش محصول خود پول به جیب می‌زند، اما تاریخ و هویت ملی را در معرض حراج و فروش می‌گذاردمعاون فناوری و کاربردی‌سازی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری بر لزوم آموزش عمومی و تقویت سواد میراثی جامعه تاکید کرد و گفت: نجات، حفظ و صیانت آثار در گرو آگاهی‌بخشی به مردم است، استفاده و پیوند با فناوری‌های نو هم از این قاعده مستثنا نیست، اگر قوانین NFT را ندانیم؛ کمترین آسیب آن اعطای حق مالکیت معنوی آثار موزه‌ای به یک عکاس است این نوع ناآگاهی و وجود خلأهای قانونی، علاوه بر آسیب به اصالت اثر، قطعا خسارت‌های مادی و ملی برای میراث فرهنگی در بر خواهد داشت.
وی تاکید کرد: مردم ما به خصوص نوجوانان باید با گوشت و پوست و استخوان، با همه وجود خود حس کنند «میراث فرهنگی، عتیقه و گنج شخصی نیست، سرمایه ملی است»، آن که فلزیاب و نقشه گنج و طلسم می‌فروشد و مردم را به سوی گنج‌یابی و یک‌شبه ثروتمند شدن می‌فرستد اگر چه محصول خود را می‌فروشد و پول به جیب می‌زند، اما تاریخ و هویت ملی را در معرض حراج و فروش می‌گذارد، لذا فعالیت‌های غیرقانونی این افراد در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی که تخلف آشکار است باید به سرعت متوقف شود.