به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا، در سال‌های اخیر فناوران و محققان کشور با توسعه محصولات دانش‌بنیان نقش ویژه‌ای در رفع چالش‌ها و پاسخ به نیازهای فناورانه کشور داشته‌اند؛ ظرفیتی که هرچه بیشتر توسعه پیدا کند، می‌تواند نیاز کشور به واردات را در بسیاری از حوزه‌ها کمرنگ و در کنار اشتغالزایی برای نیروهای متخصص، از خروج سرمایه‌های کشور جلوگیری کند.
البته گاهی با وجود توانمندی بالقوه محققان در پاسخ به نیازهای فناورانه کشور، به دلیل فراهم نبودن منابع مالی مورد نیاز و زیرساخت‌های توسعه‌ای، امکان تبدیل شدن پژوهش‌ها و ایده‌های تحقیقاتی به محصول مورد نیاز کشور فراهم نمی‌شود. طرح «حمایت از ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا در حوزه‌های تخصصی» دفتر طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری قرار است همین جای خالی را پر کند و از طرح‌هایی حمایت کند که توان تبدیل شدن به محصولی با بازار مشخص را دارد.
براساس گزارش معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، میثم فرج‌اللهی رییس مرکز مدیریت طرح‌های کلان و پیشران این معاونت اهداف و جزییات اجرای این طرح حمایتی را تشریح کرد.
وی گفت: سال‌های طولانی وابستگی موجب شده بود که بسیاری از نیازهای کوچک و ساده کشور بدون توجه به ظرفیت‌ها و توانمندی‌های داخلی از مسیر واردات تأمین شود. این در حالی است که گاهی بسیاری از قطعات و تجهیزات کوچک مورد نیاز در حوزه‌های مختلف صنعتی و تولیدی پیچیدگی بالایی ندارد و فناوران و محققان داخلی به‌خوبی امکان بومی‌سازی آنها را دارند.
رییس مرکز مدیریت طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری ادامه داد: نکته اصلی درخصوص تولید تجاری چنین محصولاتی که در حال حاضر بازار مناسبی در کشور دارد، حمایت اولیه است که بتواند امکان تولید نمونه اولیه از پژوهش‌های موجود را فراهم کند تا محقق صاحب طرح بتواند برای عقد قرارداد با نمونه تولیدشده وارد مذاکرات شود و کم‌کم مسیر تجاری‌سازی را طی کند. خلأ محسوسی که به نظر می‌رسد این طرح جدید قرار است به آن پاسخ دهد.
رساندن طرح‌های کوچک به بازار
فرج‌اللهی یادآور شد: هدف اصلی از ایجاد طرح حمایت از ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا در حوزه‌های تخصصی (شرکت‌های زایشی)، فراهم کردن شرایطی برای رشد ایده‌هایی است که امکان تجاری‌سازی دارد و در صورت حمایت می‌تواند به محصولی تبدیل شود که دارای بازار قطعی است.
وی توضیح داد: پروژه‌های مورد حمایت در این طرح باید دارای دو ویژگی باشد؛ اول این که همان‌طور که اشاره شد، بازار دقیق و مشخصی داشته باشد. دوم این که بودجه مورد نیاز برای رسیدن به نمونه اولیه آنها متناسب با حمایت معاونت علمی و فناوری باشد. یعنی طرح بزرگی نباشد که برای تجاری‌سازی به ده‌ها میلیارد سرمایه نیاز داشته باشد.
به گفته رییس مرکز مدیریت طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی ریاست جمهوری، میزان حمایت در نظر گرفته شده برای هسته‌های فناور در این طرح، حداکثر یک میلیارد تومان خواهد بود و هسته فناور هم باید بتواند تقریبا به همین میزان تأمین سرمایه کند؛ بنابراین اگر طرحی باحدود ۲ تا سه میلیارد تومان بتواند به مرحله تولید یاحداقل تولید نمونه اولیه باکیفیت و آماده مذاکره تجاری برسد، می‌تواند برای دریافت این حمایت اقدام کند.
یک تیر و سه نشان
فرج‌اللهی این طرح در سه بخش در حال اجرا است. در بخش اول هدف افراد متخصص و دانشگاهی است که به‌خوبی نیاز بازار را شناسایی کرده‌اند و توانمندی کافی برای پاسخ به آن را دارند.
وی در این خصوص تاکید کرد: درحالت اول صاحب ایده از اساتید دانشگاه یا گروهی از دانشجویان هستند که پژوهش‌هایی را حول محصولی که در کشور مابه‌ازا ندارد یا با واردات تأمین می‌شود، شکل داده‌اند و برای تبدیل شدن نتایج پژوهش به محصول، نیاز به حمایت دارند. در این حالت ایده‌های ارسالی، بررسی شده و ایده‌هایی که بازار مشخص و تضمین‌شده‌ای داشته باشد، مورد حمایت قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: دربخش دوم شرکت‌های فناور، نوآور و دانش‌بنیان‌های بزرگی هدف قرار گرفته‌اند که در حال حاضر قطعه خاصی را برای تولید محصول از خارج از کشور وارد می‌کنند و با تشکیل هسته تحقیق و توسعه‌ای برای تولید بومی آن قطعه ذیل شرکت‌شان می‌توانند نیاز خود را به واردات قطعه تأمین کنند یا حتی به شرکت‌های دیگری هم بفروشند.
رییس مرکز مدیریت طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری یادآور شد: این هسته فناور شکل‌گرفته، می‌تواند در ادامه به شرکت دانش‌بنیان نوپایی تبدیل شود که زیرمجموعه شرکت فناور اصلی است و خریدار محصولش هم شرکت اصلی یا حتی شرکت‌های صنعتی دیگر هستند.
فرج‌اللهی تصریح کرد: در این راستا جلسات متعددی را با شرکت‌های نوآور و فناور مختلف زیست‌بوم برگزار کرده‌ایم تا آنها را با این امکان حمایتی جدید آشنا کنیم و تشویق‌شان کنیم که هسته‌های فناور کوچک‌تری را برای تأمین نیازهای خود به شکل شرکت‌های دانش‌بنیان زایشی توسعه دهند تا بتوانند بهره‌مندی حداکثری از حمایت‌های معاونت علمی و فناوری در راستای پاسخ به نیازهای فناورانه کشور داشته باشند.
وی افزود: در بخش سوم این طرح، هدف، حل مسائل استان‌های مختلف کشور است؛ به این ترتیب اگر این طرح به‌درستی اجرا شود، زمینه خوبی برای توسعه زیست‌بوم فناوری و نوآوری در استان‌های مختلف کشور فراهم می‌شود که می‌تواند در کاهش نرخ مهاجرت به کلانشهرها نیز مؤثر باشد.
رییس مرکز مدیریت طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی ریاست جمهوری در این‌خصوص یادآور شد: برای این منظور معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری در همکاری با کارگزار- که با تشکیل کارگروه‌های استانی رصد دقیقی به نیازهای استان‌های سراسر کشور داشته است، اقدام به راه‌اندازی بخش استانی طرح کرد که در آن، هدف شکل‌گیری هسته‌های فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا حول محور نیازهای شناسایی‌شده در هر استان است.
فرج‌اللهی ادامه داد: در حقیقت این هسته‌های فناور که متشکل از محققان، متخصصان و فارغ‌التحصیلان هر استان هستند، قرار است به نیازهای شناسایی‌شده در استان خودشان پاسخ دهند. نگاه ما در معاونت علمی و فناوری در طرح‌های مختلف به صورت جدی توجه به ظرفیت‌های استانی و تمرکززدایی است.»
نیازسنجی با اولویت استان‌های محروم
به گفته وی در بخش طرح‌های استانی از طرح حمایت از ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا در حوزه‌های تخصصی (شرکت‌های زایشی)، اولویت با حمایت از نیازهای استان‌های محروم خواهد بود اما در مجموع این طرح در تمام ۳۱استان کشور اجرا خواهد شد. بر این اساس ۱۰طرح در هر استان براساس اولویت‌ها و مزیت‌های اقتصادی مورد حمایت قرارخواهد گرفت، البته سهم استان تهران ۲۰ طرح خواهد بود.
این مقام مسوول در معاونت علمی ریاست جمهوری افزود: در این طرح کارگزار پس از شناسایی نیازهای استانی، هسته‌های فناور برای پاسخ به این نیازها را شکل خواهد داد. پس از آن باید بسترها و زیرساخت‌های مورد نیاز برای فعالیت هسته‌های فناور را فراهم کند. سپس هزینه‌های تحقیق و توسعه باید تأمین شود که نصف هزینه را کارگزار و نصف دیگر را معاونت علمی و فناوری فراهم خواهد کرد. در این مورد حمایت معاونت علمی و فناوری در حد یک تا ۱.۵ میلیارد تومان خواهد بود. مرحله آخر، انعقاد قرارداد برای تجاری‌سازی است که این بخش به عهده کارگزار است تا مطمئن شویم فقط طرح‌هایی مورد حمایت قرار می‌گیرد که امکان تجاری‌سازی و رسیدن به محصول را دارد.
فرج‌اللهی خاطرنشان کرد: برای اجرای طرح در بخش استانی با کارگزار تفاهمنامه سه‌ساله‌ای منعقد شده تا بتواند شرایط مورد نیاز برای عقد قرارداد ۳۲۰طرح پیش‌بینی‌شده در۳۱ استان کشور را فراهم کند. روند حمایت از طرح‌ها، متناسب با ماهیت فناوری و زمانی که برای تجاری‌سازی نیاز خواهد داشت، متغیر است اما بیشینه مدت قرارداد دو سال خواهد بود. نحوه تخصیص حمایت‌ها نیز متناسب با روند پیشرفت کار درنظر گرفته خواهد شد و متناسب با طرح و فازبندی اعلامی از سوی مجری طرح به صورت مرحله به مرحله پرداخت می شود.
وی یادآور شد: به نظر می‌رسد اجرای چنین طرح‌های حمایتی در استان‌ها به‌ویژه استان‌های محروم علاوه بر پاسخ به نیازهای استان، می‌تواند زمینه استفاده از ظرفیت نخبگان استانی و رشد اشتغال تخصصی در استان‌های کمتر برخوردار و پویایی بیشتر دانشگاه‌های استانی را فراهم کند.
توسعه محصولات براساس نیاز بازار
ربیس مرکز مدیریت طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در پاسخ به این پرسش که تاکنون چند طرح در این برنامه مورد حمایت قرار گرفته است، گفت: در حال‌حاضر طرح‌های متعددی به کارگروه ارسال‌شده که حدود ۲۰ طرح از سوی اساتید دانشگاهی، حدود ۱۵ طرح از شرکت‌های فناور و نوآور و ۳۰ طرح از کارگزار استانی دریافت شده است.
به گفته فرج‌اللهی در کنار دفتر طرح‌های کلان و پیشران بسیاری دیگر از بخش‌های معاونت علمی ریاست جمهوری هم در تلاش هستند تا روند شکل گیری شرکت‌های دانش‌بنیان را بر مبنای نیاز کشور تسهیل کنند، برای مثال در بخش شرکت‌های دانش‌بنیان نوآور و فناور، شرکت‌های حوزه تجهیزات پزشکی فعالیت‌های قابل‌توجهی داشته‌اند و مرکز فناوری‌های راهبردی قراردادهای خوبی را با شرکت‌های فناور و نوآور این حوزه در زمینه ساخت قطعات مختلف وارداتی منعقد کرده است که البته درخصوص این قراردادها، حمایت‌ها بر مبنای تبصره۱۸ است، به همین خاطر مبالغ حمایت‌ها محدودیت کمتری دارد و فناوری‌های پیچیده‌تر را هم شامل می‌شود اما درخصوص طرح شرکت‌های زایشی، هدف از حمایت به نتیجه رسیدن بومی‌سازی فناوری‌های کوچک مانند قطعات مورد نیاز صنایع است.
وی درخصوص نحوه ارزیابی پیشرفت طرح‌ها اظهار داشت: پیشرفت هر طرح به صورت کاملا دقیق و جزئی در دفتر طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی و فناوی مورد رصد قرار خواهد گرفت و براساس پیشرفت باتوجه به اقتضائات هر طرح حمایت‌ها به صورت مرحله به مرحله تزریق می‌شود.
رییس مرکز مدیریت طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری افزود: برای استفاده گسترده‌تر از این طرح حمایتی، آن را به عنوان بخشی از طرح توافق‌نامه‌های میان معاونت علمی ریاست جمهوری و دانشگاه‌های برتر کشور هم اضافه کرده‌ایم تا زمینه آشنایی بیشتر اساتید با این خدمت جدید در مسیر تجاری‌سازی طرح‌های پژوهشی فراهم شود و در صورتی که طرح تحقیقاتی به مرحله تجاری‌سازی برسد، بخشی از تسهیلات تخصیصی به کمک بلاعوض تبدیل می شود. از طرفی این امکان فراهم می‌شود که اگر در روند همکاری با دانشگاه‌ها سقف بودجه تخصیصی استفاده شود، طرح‌های مهمی که قابلیت تجاری‌سازی دارد از حمایت‌های طرح شرکت‌های زایشی بهره‌مند شود.
فرج اللهی یادآور شد: در روند این طرح حمایتی، قرار است ایده به مرحله قرارداد برسد و الزاما قرار نیست به مرحله تجاری‌سازی و تولید انبوه برسد. همین که تا جایی پیش برود که هسته فناور بتواند نمونه اولیه قابل‌قبولی را به مشتریان خود عرضه کند و وارد مذاکرات عقد قرارداد شود، می‌تواند به‌تدریج کار را پیش ببرد تا فرایند تجاری‌سازی کامل شود. همچنین این شرکت‌های جدید از زمانی که محصولی تجاری تولید کنند، می‌توانند از طرح‌های حمایتی دیگر معاونت علمی و فناوری برای پیشبرد فرایند تولید استفاده کنند.