به گزارش ایرنا، بویراحمد به عنوان مرکز و بزرگترین شهرستان استان کهگیلویه و بویراحمد ۱۵۵ یادگار تاریخی متعلق به دوره های مختلف تمدن کهن کشورمان دارد که بیش از نیمی از این میراث ارزشمند نیازمند توجه برای ساماندهی است.
از آنجا که هویت هر منطقه ای در دل میراث فرهنگی آن نهفته است و با ساماندهی این میراث می توان دریافت که گذشتگان چگونه زندگی می کردند و پیرو چه ارزش و هنجارهایی در جامعه بوده اند سامان بخشیدن به بناها و محوطه های تاریخی این شهرستان گامی گره گشا در حفظ هویت ملی و تمدن ایران کهن محسوب می شود.
هرچند آغاز شناسایی بناها و محوطه های تاریخی خود گامی ارزشمند برای حفظ میراث تاریخی این منطقه محسوب می شود اما کمبود اعتبار برای اجرای کامل طرح ساماندهی یادگارهای تاریخی در ایستگاه اما و اگر است.
میراث تاریخی بخشی از سرمایه های یک کشور محسوب می شوند که در گذر زمان دست به دست شده و اکنون در اختیار ما قرار گرفته است.
این آثار به بخش های مملوس (مثل بناهای باستانی و تاریخی) و غیر مملوس (مثل آیین ها و سنت ها) در واقع سرمایه های ارزشمند یک ملت محسوب می شوند که در هر دوره ای متناسب با شرایط جامعه منبع درآمد و اشتغال مردم نیز بوده است.
ساماندهی میراث تاریخی در ایستگاه شناسایی
رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان بویراحمد گفت: ۸۰ اثر تاریخی این شهرستان که تاکنون مورد غفلت قرار گرفته بود امسال با مشارکت باستان شناسان میراث فرهنگی کاوش و شناسایی شده است.
کاظم رحمانی افزود:تپه تل خالی در کاکان،محوطه چنارستان،گورستان محمودآباد،پناهگاه صخره ای آب دره،گورستان مهر علی از مهمترین آثار تاریخی تازه مطالعه شده در شهرستان بویراحمد است.
تپه تل خالی در کاکان،محوطه چنارستان،گورستان محمودآباد،پناهگاه صخره ای آب دره،گورستان مهر علی از مهمترین آثار تاریخی تازه مطالعه شده در شهرستان بویراحمد است.
وی بیان کرد:قدیمی ترین میراث تاریخی شهرستان بویراحمد که به تازگی کار مطالعاتی آن انجام شده تپه تل خالی منطقه کاکان است که مربوط به دوره پیش از تاریخ است.
رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان بویراحمد تصریح کرد: همه این آثار قابلیت ثبت در فهرست آثار ملی را دارد.
رحمانی تاکید کرد: نقشه برداری، تهیه مستنداتی مبنی بر تاریخی بودن و دفاع در شورای ثبت از مراحل ثبت ملی این آثار تاریخی است که انجام آن نیازمند پنج میلیارد ریال اعتبار است.
وی با اشاره به اینکه میراث فرهنگی در گذر زمان چنانچه مورد رسیدگی و حفاظت قرار نگیرد بر اثر عوامل مختلف به ویژه باد و باران آسیب می بیند تاکید کرد: ثبت ملی آثار میراث تاریخی به عنوان پیش زمینه اخذ اعتبار حفاظت اقدامی اثربخش به منظور حفظ این گنجینه های ارزشمند است.
رحمانی خاطرنشان کرد: تاکنون ۷۵ اثر تاریخی شهرستان بویراحمد شامل تپه ها، گورستان ها،پل ها،غارها و درختان کهنسال در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
وی تاکید کرد: تل خسرو هزاره ششم پیش از میلاد،تپه خرگوشی تل طلایی متعلق به دوره ساسانی ،شهر تاریخی زی زی متعلق به اوایل دوره اسلامی،گورستان دلی شب لیز هزاره اول پیش از میلاد و پل های قدیمی صفویه متعلق به دوران صفویه از جمله یادگارهای تاریخی این شهرستان است.
شهرستان بویراحمد در گذر تاریخ
یک باستان شناس می گوید:بررسی های میدانی نشان می دهد که شهرستان بویراحمد دست کم هفت هزار سال قدمت دارد.
زینب رضایی تل زالی تاکید می کند: این برآوردها براساس وجود شواهد تاریخی یا اشیا کشف شده در محوطه ها و بناهای تاریخی شهرستان بویراحمد از سوی باستان شناسان انجام گرفته است.
وی بیان کرد:تل خسرو یکی از قدیمی ترین آثار تاریخی شهرستان بویراحمد است.
رضایی تل زالی عنوان کرد: گورستان تاریخی جنب بیمارستان امام سجاد (ع) از دیگر یادگارهای تاریخی شهرستان بویراحمد است که چندین هزار سال قدمت دارد.
نگاهی به اثر تاریخی تل خسرو
اثر تاریخی تل خسرو در مرکز کهگیلویه و بویراحمد که با نام تپه خسرو نیز شناخته شده و یادگار هزاره های پیش از میلاد محسوب می‌شود جاذبه ای آمیخته با افسانه است که سالانه گردشگران و مسافران زیادی از استانهای همجوار آن را به عنوان مقصد گردشگری خود انتخاب می کنند.
این منطقه که شامل تپه تاریخی تل خسرو و روستایی با همین نام است به دلیل قرار گرفتن در پنج کیلومتری شهر یاسوج در نیمه نخست هر سال مقصد تعداد پرشماری گردشگر است.
بومیان آن را به «کی خسرو» فرزند «سیاوش» از پادشاهان کیانی نسبت می دهند و افسانه این نقطه، قرن هاست که سینه به سینه بین مردم بویژه ساکنان استان کهگیلویه و بویراحمد روایت می شود.
ساکنان تل خسرو می گویند: پس ازآنکه به کی خسرو سروش الهی می رسد، به دشت یاسوج می آید و به سوارانش دستور می دهد هرکدام توبره ای خاک بر روی هم بریزند تا تپه ای شکل بگیرد.
آن طور که در متون اساطیری آمده ،آنگاه که خسرو در حضور مردم پادشاهی را واگذار و تن به آب گوارای رودخانه بشار می سپارد گروهی از سربازان سپاهش به فرماندهی بیژن که شمارشان به ۳۰نفر می رسیده برای پیدا کردن او اعزام می شوند و در سی سخت و شمال این منطقه در برف گرفتار می شوند که به گردنه بیژن معروف می شود و شهر سی سخت نیز به یاد آن ۳۰ نفر نام نهاده شده است.
این که آیا چنین داستانی واقعیت داشته یا ساختگی است مشخص نیست و تنها یک شاهد می‌توان برای آن آورد، آن طور که در شاهنامه فردوسی حکایت شده پس از اینکه کی خسرو تاج بر سر لهراسب گذاشت به غاری در رشته‌کوه دنا (که اکنون با نام غار کیخسرو شناخته می‌شود) می‌رود .
شمار دیگری از ساکنان محلی نیز روایت دیگری از تل خسرو دارند آنان می گویند که کیخسرو در کنار چشمه پرآب، مزرعه بزرگی می‌بینید که پیرمردی تنها در جمع‌آوری محصول عاجز مانده و دستور می‌دهد سپاهیان هر یک دسته‌ای از محصول را برای او جمع‌آوری کنند.
پس از این اقدام خسرو از پیرمرد پرسید: ای پیرمرد بگو در کار کردن دست جمع بهتر است یا فردی؟ پیر می‌گوید: دست جمع، سپس می‌پرسد: موقع خوردن دست جمع بهتر است یا فردی؟ پیر می‌گوید: فردی.
خسرو از بخل او آزرده و خشمگین می‌شود و دستور می‌دهد هر یک از لشکریان یک توبره خاک در کنار آن چشمه روی‌هم بریزند که با این کار در وسط آن دشت صاف تپه نسبتا بزرگی ایجاد می‌شود و برای آنکه در حال سخنرانی همه لشکر او را ببینند به بالای تپه می‌رود و لشکریان خود را به عدالت، انصاف،مردم‌داری، نیک نفسی و وطن‌پرستی ضمن نصیحت می کند.
بر اساس روایات محلی، کیخسرو کاخی بر سر این تل یا تپه بنا نهاده بود که پرفسور گاوبه، آثار آن را به‌صورت عمارتی با آجرهای زرد چهارگوش و آجرهای سرخ از نوع آجرهای پل علیایی بهبهان (ارجان قدیم) مشاهده کرده و این مکان را به پیش از دوره هخامنشیان مربوط دانسته است.
پروفسور گابه تل خسرو را بازمانده‌های عمارت یا کاخی با آجرهای زرد چهارگوش دانسته و قدمت آن را به پیش از هخامنشیان می داند.
برخی باستان شناسان می گویند که به نظر می رسد وجود منابع فراوان خاک حاصلخیز و آب کافی و جنگل ای انبوه شرایط را برای زیست گروه های انسانی در دوره های مختلف پیش از تاریخ در این منطقه فراهم کرده است.
دره یاسوج از معدود دره های بازمیان کوهی زاگرس جنوب وجنوب غربی محسوب می شود که تپه تل خسرو در آن واقع شده است و شاخص ترین محوطه های کشور در این بخش است.
دردهه ۷۰ تعداد ۱۳ گمانه کوچک با هدف تعیین عرصه و پیشنهاد حریم در اطراف تپه تل خسرو ایجاد شد و لایه نگاری این تپه برای نخستین بار در سال ۸۷ آغاز شد که در این کاوش ها تمام جنبه ها و پرسش های پژوهشی را مد نظر قرار گرفت.
در این فصل از کاوش آثاری شامل ساختارها و سازه های معماری کوره های سفالگری و اشباعی مثل سردوک ومهر، دستبند مفرغی به شکل مار از دوره هخامنشی و ابزارهای سنگی واستخوانی یافت شده است.
یک تدفین استثنایی در این تپه از دوره فرهنگی " باکون" مربوط به هزاره ششم قبل از میلاد مشاهده شده است که یک تدفین سه نفره است و اجساد به شیوه چمپاتمه زده و جنینی در درون یک حفره ودر کف منزل مسکونی دفن شده اند.
باستان شناسان معتقد هستند این نوع تدفین در کف منازل مسکونی بر مالکیت افراد منازل و خانه های مسکونی دلالت دارد و از نکات جالب این تدفین وجود اشیا و مهره های تزئینی بر روی انگشت وسط دست راست و گردن یکی از افراد است.
وجود ظروف سالم در درون گور بیانگر اعتقاد ساکنان این منطقه در هزاره پنجم و ششم قبل از میلاد به دنیای پس از مرگ است بدین معنی که ساکنان باستانی این منطقه، اعتقاد داشتند ظروف را که شخصی متوفی در این دنیا مورد استفاده قرار می داده در دنیای پس از مرگ نیز به آنان احتیاج دارد.
ضرورت ساماندهی آثار تاریخی
یک باستان شناس اعتقاد دارد که شناسایی، کاوش، ثبت ملی، مرمت از نیازهای ضروری حفاظت تعداد زیادی از آثار تاریخی شهرستان بویراحمد است.
رضایی تل زالی تاکید می کند: حداقل دستاورد شناسایی و کاوش در آثار تاریخی قرق و حفاظت از آن با حصار کشی است.
وی عنوان کرد: در صورت وجود اعتبار می توان در مراحل بعدی برای تملک،پیشگیری از ساخت و ساز،ثبت ملی و مرمت این آثار اقدام کرد.
شهرستان بویراحمد از شمال با شهرستان های دنا و مارگون، از شمال شرقی با شهرستان سمیرم استان اصفهان، از غرب با شهرستان کهگیلویه، از جنوب غربی با شهرستان چرام، از جنوب با شهرستان های رستم و ممسنی استان فارس و از شرق با شهرستان سپیدان استان فارس همسایه است.