دعوت رسمی جمهوری اسلامی ایران از نماینده حکومت کنونی افغانستان برای شرکت در یک اجلاس بین المللی به میزبانی تهران، فرصتی طلایی برای طالبان بود تا با اعزام نماینده رسمی خود به یک رویداد جهانی با موضوع یکی از مهم ترین مسائل جاری در جهان، در عرصه بین المللی عرض اندام کند و یک گام دیگر در مسیر تلاش های خود در جهت متقاعد کردن جامعه جهانی برای به رسمیت شناختن حکومت کنونی افغانستان بردارد.
کنفرانس بین المللی تهران در خصوص فلسطین روز شنبه دوم دی ماه ۱۴۰۲ به میزبانی تهران برگزار شد.
اجلاس جهانی فلسطین به میزبانی تهران، همچنین فرصتی کم نظیر برای حکومت طالبان بود تا از یک تریبون مهم بین المللی و در حضور نمایندگان عالی کشورهای مختلف، مواضع همسو و مشترک خود با جهان اسلام و بسیاری از کشورهای دیگر جهان را در حمایت از مردم مظلوم فلسطین و محکومیت جنایات ضدبشری و بی سابقه رژیم صهیونیستی، به صراحت بیان کند.
اما، صرف نظر از اهمیت سفر امیرخان متقی به تهران برای طالبان از منظر تقویت جایگاه حکومت افغانستان در عرصه بین المللی، دعوت رسمی تهران از یک مقام ارشد حکومت افغانستان، بیانگر نگاه ویژه جمهوری اسلامی ایران به روابط با افغانستان در قالب رویکرد اصولی توسعه روابط با همسایگان و اراده جدی آن برای گسترش مناسبات با مردم این کشور همسایه است.
ایران و افغانستان به عنوان دو کشور مسلمان و رنج دیده از سیاست های سلطه جویانه و جنگ طلبانه آمریکا و غرب، در قبال بسیاری از مسائل جهانی و منطقه ای مواضعی همسو دارند و همسویی این دو همسایه در قبال فجایعی که به دست صهیونیست ها و با حمایت مستقیم کاخ سفید علیه مردم فلسطین در جریان است، تنها یکی از نمونه های انطباق و اشتراک مواضع ایران و افغانستان است.
خشم و انزجار و بی اعتمادی نسبت به سیاست های یکجانبه گرایانه، ظالمانه و سلطه جویانه آمریکا و برخی هم پیمانان غربی آن، رویکرد نگاه به شرق و در پیش گرفتن سیاست توسعه مناسبات مبتنی بر عدالت و احترام متقابل با قدرت های اقتصادی و سیاسی شرق، تاکید بر رویکرد چندجانبه گرایی، استقلال طلبی، تاکید بر ضرورت وحدت و انسجام جهان اسلام و ... بخشی از اصولی ترین اشتراک مواضع جمهوری اسلامی ایران و حکومت کنونی افغانستان است و این مهم حکایت از آن دارد که دو همسایه در موضوع های جهانی و منطقه ای، در مسیری واحد و در راستای یکدیگر قرار دارند.
از سوی دیگر، زبان مشترک، دین مشترک، فرهنگ و آیین و رسوم مشترک و مرزهای مشترک دو همسایه را نیز باید از مهم ترین سرمایه های ارزشمند در مناسبات مردمی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی دو کشور مسلمان و همسایه برشمرد.
سفرهای متعدد هیات های عالی سیاسی و اقتصادی افغانستان به ایران و سفرهای مقامات و مسئولان مختلف جمهوری اسلامی ایران به افغانستان در مدت بیش از دو سال اخیر که پدیده شوم اشغالگری آمریکا در افغانستان به پایان رسیده است، نشانه های روشنی از اراده سیاسی بالای دو همسایه برای تحکیم و گسترش مناسبات دوجانبه است.
ایران و افغانستان هرکدام به دلیل برخورداری از ظرفیت ها و توانمندی های بالقوه و بالفعل در زمینه های گوناگون از جمله صنایع، فناوری، ترانزیت، معادن، کشاورزی، آب و انرژی قابلیت آن را دارند که به عنوان دو اقتصاد مکمل، بسیاری از نیازهای یکدیگر را فراهم کنند.
بندر چابهار ایران، امن ترین و آسان ترین مسیر دسترسی افغانستان به آبهای آزاد با هدف تسهیل تجارت با جهان است ضمن اینکه خاک ایران به عنوان یک کریدور شرق به غرب، دسترسی متقابل افغانستان با بازارهای غرب آسیا را به سهولت فراهم می کند.
ایران به عنوان یکی از بزرگترین قطب های انرژی جهان، این ظرفیت را دارد که با افزایش صادرات انرژی به افغانستان، این همسایه از انرژی گاز و برق و سوخت بی نیاز کند.
محصولات صنعتی مختلف و با کیفیت ایران از جمله صنایع ساختمانی، پزشکی و دارویی، ماشین آلات صنعتی و کشاورزی، پتروشیمی و ... نیز تنها بخشی دیگر از ظرفیت های ایران برای رفع نیازهای افغانستان است.
با وجود تمام مشترکات و نقاط مثبت و قوت در روابط دو همسایه، اندک مسائلی وجود دارد که رفت و آمدها و دیدارها و گفت و گوهای منظم مقامات دو کشور می تواند به یافتن راه حل های مناسب برای آن مفید باشد.
ضرورت توجه و پایبندی همسایه شرقی به قردادهای رسمی میان دو کشور از جمله قرارداد حقابه هیرمند و نیز جدیت بیشتر افغانستان برای ساماندهی به موضوع مهاجرت شهروندان این کشور و تلاش مضاعف برای فراهم کردن زمینه های بازگشت میلیون ها پناهجوی افغان از ایران به وطن خویش، از جمله انتظارهای منطقی دولت و مردم ایران است.
همچنین تلاش مضاعف افغانستان برای تقویت و بهبود امنیت مرزهای مشترک با ایران با هدف ایجاد آرامش و ثبات بیشتر در مرزهای دوستی میان دو همسایه، ضرورتی است که می تواند به تقویت هر چه بیشتر امنیت و در نتیجه رونق بیشتر همکاری های تجاری و اقتصادی منجر شود.
محمدرضا منافی، کارشناس حوزه جنوب و شرق آسیا