به گزارش خبرنگار ایرنا، شهر زیبای خرم آباد مرکز استان لرستان در دوره قاجار تنها قسمتی از محله های اطراف قلعه تاریخی فلک‌الافلاک را شامل می شد و محله هایی نظیر پشت بازار، درب دلاکان و درب باباطاهر از مهمترین و معروفترینِ این محله ها بودند.
در این دوره بود که اندک اندک، مهاجرت از سوی شهرهای کوچک و بزرگ به سوی این شهر شدت گرفت و باعث به وجود آمدن محله های جدید و توسعه یافتن شهر خرم آباد گردید و همین امر باعث شد تا این محله های قدیمی و خاطره انگیز در سایه توجه مسوولان به محله های جدید و توسعه آنها و عدم توجه به این محله های قدیمی در گذر زمان به بافت های فرسوده شهری تبدیل شوند.
برای بسیاری از ساکنان خرم آباد محله درب دلاکان و میدان معروف "سه سیک" آن یادآور خاطرات تلخ و شیرین بسیاری است و اغلب خانواده هایی که در اواخر دوران پهلوی اول و اوایل دوران پهلوی دوم به خرم آباد مهاجرت کرده اند برای چندسالی تجربه زیستن در محله تاریخی درب دلاکان و همچنین محله پشت بازار را داشته اند و خاطراتی شیرین از دل کوچه پس کوچه های این منطقه را برای خود به یادگار دارند.
"درب دلاکان" مرکز ثقل اقتصادی شهر خرم آباد
اطلاق نام "پشت بازار" به این محله به جهت واقع شدن آن در پشت بازار اصلی شهر که در حریم امامزاده زیدبن علی(ع) بوده است، می باشد و اکثر خرم آبادی ها تجربه خرید از این بازار پر جنب و جوش و متنوع را دارند.
گستردگی محله دَربِ دَلاکان از محدوده کاروانسرای میرزا سیدرضا که در سال ۱۲۹۳ هجری قمری به وسیله میرزا سید رضا سررشته دار و نایب الحکومه شهر خرم آباد ساخته شده و در حد فاصله دو منطقه پشت بازار و درب دلاکان از یکصد سال پیش تاکنون مرکز ثقل اقتصادی شهر به شمار می رفته تا محدوده آرامگاه خضر (آرامگاه اصلی شهر) ادامه داشته است و علت نامگذاری این محله به علت وجود دلاکانی بوده که کار اصلی آنها سلمانی و دلاکی و در حاشیه جنوبی این منطقه به کار مشغول بود ه اند.
"درب دلاکان" و "سه سیک" و همچنین محله "پشت بازار" یادآور دهه عاشورا و هیات های بزرگ عزاداری آن است که بیش از ۱۵۰ سال قدمت دارند و در این هیات ها جوانان محله در کنار افراد مسن تر و باتجربه تر در ایام محرم به شیوه سنتی به عزاداری می پرداخته اند و اکثر مردم شهر برای حضور در آیین عزاداری و آیین گل مالی این هیات های بزرگ شهر به این محلات می رفته اند.
از بین رفتن بخش اعظم بافت محله بر اثر تخریب
گذر از دل کوچه ها و خیابان های محله درب دلاکان و نظری به بافت قدیمی کوچه و پس کوچه های تنگ و باریکی که گاها افراد معروفی هم از دل آنها پرورش یافته اند و میدان معروف "سه سیک" و دیدن مغازه هایی که هنوز همچون گذشته به فروش اشیای قدیمی مشغولند و همان بافت سنتی خود را حفظ کرده اند انسان را به گذشته های نه چندان دوری می برد که این محله قلب تپنده شهر و مرکز تجارت و خرید و فروش و رفت و آمد ساکنان شهر و مسافران شهرهای همجوار بوده است.
بخش اعظم بافت قدیمی محله درب دلاکان بر اثر پدیده تخریب از بین رفته و بسیاری از محلات و خانه های قدیمی موجود در آنها در پس بی توجهی در حال از بین رفتن هستند و بسیاری از منازل تاریخی که در خیابان های اصلی بر پشت بام مغازه ها احداث شده اند به علت عدم سکونت به مرز تخریب کشیده شده اند و لازم است که در خصوص حفظ این بناهای ارزشمند تاریخی اقدامات جدی صورت گیرد، با این حال صفای این محله هنوز هم کمابیش به مدد جریان زندگی ساکنان آن حفظ شده است.
تمامی ارزش این محلات به بافت قدیمی و خانه ها و آثار تاریخی موجود در آنها می باشد و حفظ این بافت های قدیمی و استخوان بندی اصلی شهر و تحولات کالبدی آن برای آیندگان بسیار لازم و ضروری است.
وجود ۸۰ هکتار بافت تاریخی در شهر خرم آباد
معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان در این خصوص به ایرنا گفت: بافت تاریخی شهر خرم آباد با مساحتی در حدود ۸۰ هکتار در مرکز فعلی شهر و در ضلع غربی مجموعه کهن ارگ تاریخی شهر خرم آباد (قلعه فلک الافلاک) واقع شده که این بافت شامل هفت محله کهن به نام های زیدبن علی(ع) ، باباطاهر ، پشت بازار ، باجگیران ، پاسنگر، کلیم آباد و درب دلاکان است.
زهرا بهاروند افزود: دراین بافت آثاری از دوره صفویه تا قاجار و پهلوی دیده می شود که هر کدام آثار معماری با ارزشی در آنها به یادگار مانده است.
وی با بیان اینکه در قسمت درب دلاکان میدانی با نام قدیمی "سه سیک" واقع شده که از قدیم الایام تاکنون محل برگزاری رویدادهای تاریخی، فرهنگی و مذهبی مردم بوده است و هرساله محل برپایی خیمه امام حسین (ع) و هیات عزاداری بزرگ محله موسوم به "درب دلاکان" در ایام عاشورا می باشد.
بهاروند می گوید: اهمیت این میدان و رویداد فرهنگی عاشورای حسینی در آن به حدی است که تمامی افرادی که به نوعی وابستگی به این بافت قدیمی دارند دراین ایام از هرکجای استان و کشور برای عزاداری خود را به این محله می رسانند و علاوه بر عزاداری برای امام حسین (ع) با همشهریان و هم محله ای ها دیدار تازه می کنند.
آغاز مرمت میدان "سه سیک" درب دلاکان
به گفته معاون میراث فرهنگی لرستان بیش از ۱۰۰ اثر تاریخی در این بافت شناسایی شده که شامل کاروانسرا، مسجد، سقاخانه و خانه های تاریخی می شود که به صورت پراکنده در این بافت وجود دارند.
بهاروند با بیان اینکه بافت تاریخی شهر خرم آباد به صورت کلی ثبت ملی شده و در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است افزود: بناهای موجود در این بافت تاریخی با توجه به اعتباری که هرساله برای آنها منظور می شود با نظر کارشناسان میراث فرهنگی به صورت اولویت بندی، مرمت اضطراری می شوند.
وی عنوان کرد: سالانه بالای ۱۰ تا ۱۵فصل از بناهای موجود در سطح بافت مرمت می شوند که امسال از اعتبارات سال ۱۴۰۱ حدود ۱۰ فصل مرمت انجام گرفت.
معاون میراث فرهنگی لرستان با اشاره به آغاز مرمت میدان "سه سیک" محله درب دلاکان تصریح کرد: این میدان با مشاوره و طراحی کارشناسان میراث فرهنگی و اجرای شهرداری خرم آّباد از اوایل آذرماه آغاز شده است که می تواند اقدامی موثر در راستای حفظ این میدان تاریخی خرم آّباد باشد.
برآورد چهار میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال برای مرمت میدان "سه سیک"
شهردار خرم آباد نیز گفت: بازآفرینی فضاهای تاریخی موضوعی بسیار حساس و دقیق است که باید با نظارت کارشناسان میراث فرهنگی اجرا شود و گرچه هزینه های بسیاری را برای شهرداری در بر دارد اما در سال های اخیر بازآفرینی این بافت ها با محور محله درب دلاکان در دستور کار قرار گرفته است.
داریوش بارانی بیرانوند با اشاره به اجرای بازآفرینی "گذر صالح" افزود: عملیات کف سازی این محله با حجم ۴۰۰ متر مربع انجام و ۶۰۰ متر مربع عملیات جداره سازی آن در فاز نخست طرح به اتمام رسیده است.
وی اضافه کرد: برای اجرای عملیات بازآفرینی بافت های فرسوده تاریخی نیاز به همراهی مردم و مالکان خانه های تاریخی هم وجود دارد ضمن اینکه باید میراث فرهنگی به عنوان متولی اصلی این بافت ها نقشه جامع و کاملی ارایه دهد که تمامی مواردی همچون در نظر گرفتن پارکینگ با توجه به تنگی معابر محله های تاریخی در نظر گرفته شود چرا که با توجه به تاریخی بودن آنها امکان عملیات تعریض وجود ندارد که گاها در طراحی نقشه ها این موارد مدنظر قرار نمی گیرد.
بارانی بیرانوند عنوان کرد: در راستای بازآفرینی شهری در پهنه مرکزی شهر خرم آباد و ارتقای کیفی فضاهای تاریخی و فرهنگی جهت تقویت گردشگری شهری شهرداری خرم آباد به تازگی نسبت به بهسازی میدان معروف "سه سیک" محله درب دلاکان اقدام نموده است.
وی با بیان اینکه طراحی شهری این میدان با مشورت کارشناسان میراث فرهنگی تهیه شده و اجرای آن نیز با نظارت یکی از کارشناسان معرفی شده این سازمان انجام می‌شود افزود: این پروژه از ابتدای آذر ماه آغاز شده و پیش بینی می شود که تا انتهای دی ماه به اتمام برسد.
وی بیان کرد: برای اجرای این پروژه حدود چهار میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال برآورد شده که به مساحتی در حدود ۳۰۰ متر مربع انجام خواهد شد.
بارانی بیرانوند گفت: جزییات طراحی این میدان قبلا بصورت آسفالت بوده و اکنون برگرفته از الگوهای معماری بومی و بر اساس سبک فضاهای تاریخی هسته مرکزی شهر بصورت تلفیقی از آجر و سنگ در حال اجرا است.
با توجه به اینکه بافت های تاریخی کانون تعلق خاطر مردم بوده و تمامی افراد کشش ذهنی خاصی به محیط های تاریخی دارند و احیای اینگونه محیط ها می تواند نقش موثری در پدیده نوظهور گردشگری شهری داشته باشد، بازآفرینی و حفظ این بافت های تاریخی مطابق معماری زمان مربوط به ساخت آنها به عنوان جزیی از هویت اجتماعی قوم ها، مساله ای بسیار ضروری بوده که برای ادامه حیات شهرها واجب و ضروری محسوب می شود و می طلبد که هرساله بودجه خاصی برای حفظ و بازآفرینی آن ها از سوی مسوولان امر در نظر گرفته شود.